خودسرانه های خطرناک در درمان آلرژی و سرماخوردگی

سرماخوردگی‌های مکرر کودکان و نوجوانان را بی‌رمق و ناتوان می‌کند. کودکانی که زمینه بیماری‌های آلرژیک دارند در این دو فصل با مشکلات بیشتری روبه‌رو می‌شوند.آنچه در این بین مهم تلقی می‌شود باورهای نادرست و اشتباهاتی است که والدین در مورد بیماری‌های فصول سرد سال مرتکب می‌شوند.

به گزارش شفا آنلاين،در این باره نشستی با دکتر قمرتاج خان بابایی – فوق تخصص ریه اطفال از فرانسه، بورد تخصصی اطفال، استادیار و معاون آموزشی بخش ریه اطفال بیمارستان مفید، - دکتر غلامحسین رضاپور – جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و دارای بورد تخصصی ENT و استادیار – و دکتر سیدعلیرضا فهیم‌زاده – فوق تخصص عفونی اطفال، استادیار و معاون آموزشی و پژوهشی مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی کودکان مفید – برگزار شد تا والدین را از باورهای غلط افراد جامعه در مورد برخورد با بیماری‌های فصل پاییز و زمستان گرفته تا بهترین شیوه‌ها و اقدامات درمانی که گاهی از سوی والدین نادیده گرفته می‌شود یا گاهی به آسانی از کنار آن‌ها عبور می‌کنند – غافل از اینکه با این روش به استقبال بیماری‌های نگران‌کننده در آینده می‌روند – آگاه کنند.

علت اهمیت بیماری‌های تنفسی در کودکان چیست؟

خان بابایی: بیماری‌های تنفسی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که به صورت حاد یا مزمن کودکان را درگیر می‌کند ضمن اینکه مشکلات حاد تنفسی از شایع‌ترین علل مراجعه والدین به اورژانس‌های درمانی است. از این رو توجه به این دسته از بیماری‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بیماری‌های تنفسی تنها مختص فصل سرد سال است یا خیر؟

خان بابایی: اگرچه در تمام فصول شاهد بیماری‌های تنفسی هستیم، اما در فصول سرد سال بیشتر از سایر فصول افراد بخصوص کودکان را درگیر می‌کند.

برای درمان این بیماری‌ها، خانواده‌ها و جامعه هزینه زیادی را متقبل می‌شوند، برای جلوگیری از انتشار و ابتلا به بیماری‌های تنفسی بهترین تمهیدات کدام است؟

خان بابایی: به علت واکسیناسیون کشوری که خوشبختانه در کشور انجام می‌شود آمار بیماری‌های شدید تنفسی که گاهی منجر به مرگ کودکان می‌شود کاهش چشمگیری پیدا کرده و تقریباً به صفر رسیده است.از آنجا که رزرو تنفسی کودکان کمتر است و خیلی زود به سمت نارسایی و در نهایت ایست تنفسی می‌روند، این قبیل واکسن‌ها، از افراد بخصوص کودک مراقبت ویژه‌ای به عمل می‌آورد.نکته مهم دیگر به رعایت مسائل بهداشتی بازمی‌گردد. در اکثر شهرهای ایران والدین مجبور هستند برای تأمین هزینه‌های زندگی، در بیرون از منزل مشغول به کار باشند و به همین دلیل فرزندانشان را به مکان‌هایی مثل مهدکودک بسپارند که بدیهی است بهداشت آن طور که باید درخصوص کودکان رعایت نمی‌شود.

شایع‌ترین بیماری تنفسی که در اوایل فصل سرد به سراغ کودکان می‌آید، چیست؟

خان بابایی: برونشیولیت که در اوایل فصل سرد شایع‌ و نگران کننده ترین بیماری مربوط به کودکان است و امکان دارد منجر به بستری شدن کودکان کم سن و سال شود.اکثر کودکان مستعد این بیماری هستند که علت ویروسی دارد و معمولاً فاقد واکسن است و آن دسته از کودکانی که زمینه آلرژی و بیماری‌های قلبی عروقی دارند بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری‌ هستند.

بهترین اقدامات پیشگیری‌کننده از ابتلا به برونشیولیت چیست؟

خان بابایی: از آنجا که نمی‌توان پیش آگهی ویروس این بیماری را حدس زد عاقلانه‌ترین روش به منظور مصونیت از برونشیولیت رعایت اصول بهداشت فردی است. شستن دست‌ها یکی از اقدامات بسیار مهم است. علاوه بر این پخش تراکت‌های تبلیغاتی به منظور رعایت بهداشت فردی راهکار مهم پیشگیری از ابتلا به برونشیولیت است.

 باید پذیرفت با کم شدن آمار ابتلا به این بیماری، هزینه‌های مربوط به این بیماری در کشور از قبیل دارو و تخت‌های بیمارستانی و البته هزینه‌ای که کودک بیمار متحمل آن می‌شود، کمتر خواهد شد.از این رو اگر در محیط خانه یا جامعه افراد مبتلا به عفونت‌های تنفسی، سلامت سایرین را مهم انگارند و علاوه بر شستن دست‌ها، اصول بهداشت فردی را رعایت و از انتشار قطرات آلوده‌ای که از طریق راه‌های تنفسی منتقل می‌شوند و به این ترتیب در ترکیب آن‌ها جهش‌هایی ایجاد می‌شود که احتمال ابتلای مجدد به بیماری را فراهم می‌کند جلوگیری کنند، عاملی برای کاهش ابتلا به این بیماری است.

زنگ خطرهایی که لازم است والدین نسبت به آن‌ها آگاه باشند؟

خان بابایی: با توجه به سایز سیستم تنفسی کودکان که از بالغان کوچکتر است، این احتمال وجود دارد که سریع‌تر به سمت نارسایی تنفسی پیش روند زیرا قادر به تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن نیستند و به همین دلیل دچار عطش هوا و تنگی نفس می‌شوند.

آبریزش ساده بینی و تک سرفه‌های مختصر که عمدتاً شب هنگام شدت می‌گیرند به عنوان زنگ خطری برای والدین محسوب می‌شوند که به طور قطع باید با دید باز و دقیق با این موضوع برخورد کرد.البته تمیز کردن راه بینی و مرطوب نگه داشتن هوای منزل، استفاده از دارو و اقدامات اولیه جزو مواردی است که والدین می‌توانند در مورد فرزندشان انجام دهند و در صورتی که بهبودی حاصل نشد و فرزند دچار تب بالا، بی‌اشتهایی، گرسنگی و عطش هوایی، گرفتگی بینی و تنگی نفس شد مراجعه به مرکز درمانی الزامی است.

 از سوی دیگر هر ساله با تغییرات و جهش ویروسی مواجه هستیم از این رو هر سال با شکل جدید بیماری روبه‌رو می‌شویم. با این حال کودکانی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند نقص سیستم ایمنی، ناهنجاری‌های مادرزادی قلبی، دیابت و... هستند یا به هر دلیلی شیمی درمانی می‌شوند در مقابل بیماری سرماخوردگی که سایر کودکان براحتی آن را پشت سر می‌گذارند، نیازمند بررسی و اقدامات ویژه‌تری هستند.

آیا بیماری‌های تنفسی در دوران بارداری هم قابل سرایت به جنین است؟

خان بابایی: سیستم تنفسی، سیستمی است که بیماری‌های مربوط به آن، از زمانی که جنین در رحم مادر وجود دارد احتمال آغاز پیدا می‌کند. به عنوان نمونه حتی اگر مادر سیگاری نباشد و در صورت اعتیاد پدر به سیگار یا حضور مادر در مکانی که هرگونه ماده دخانی استعمال می‌شود اختلالاتی در راه‌های هوایی پیش می‌آید که مشکلات تنفسی به وجود می‌آورد، ضمن اینکه احتمال بروز یکسری ناهنجاری‌های مادرزادی و بیماری‌های ژنتیکی نیز از این طریق وجوددارد.علاوه بر این اگر هنگام تولد، شیرخوار به هر دلیلی دچار نارسایی تنفسی شود، این اتفاق منشأ یکسری بیماری‌ها خواهد شد که جنبه ویروسی و میکروبی آن از محیط خواهد بود و برخی از آن‌ها که شیرخوار مبتلا متولد می‌شود مثل اختلال در مژک‌های تنفسی، نقص سیستم ایمنی و فیروزکیستیک جنبه ژنتیکی دارند.

چه توصیه‌های در این خصوص دارید؟

خان بابایی: هر چه نوزاد از آغوش مادر فاصله می‌گیرد و با جامعه ارتباط می‌گیرد امکان ابتلایش به علائم و مشکلات تنفسی بیشتر می‌شود از این رو هر چه سطح بهداشت جامعه بالاتر رود، از میزان بیماری‌های ویروسی و میکروبی کاسته می‌شود و هر چه واکسیناسیون جدی‌تر گرفته شود آمار ابتلا به بیماری‌های مسری کاهش پیدا می‌کند و انتقال و سیکل آن‌ها با افت روبه‌رو می‌شود.

باید به این نکته توجه داشت که با بزرگتر شدن کودکان و وارد شدن به مراکز آموزشی، بیماری آسم که علائم خاص خود را دارد در اثر ورزش کردن و تحرک بیشتر نمایان می‌شود. علاوه بر این همین کودکان که مستعد مشکلات تنفسی بوده و در سن 7-6 سالگی با علائم آسم مواجه شوند با افزایش سن و وارد شدن به محیط کارگاهی و اشتغال در مشاغلی در حوزه ریسندگی، بافندگی، کشاورزی و تماس با کودهای شیمیایی یا معادن و ... بر سیستم تنفسی‌شان اثر می‌گذارد. همچنین میزان آلودگی محل زندگی و همچنین نوع موادغذایی مصرفی بر شدت و یا ابتلا به بیماری‌های تنفسی اثرگذار است.

بیماری سرماخوردگی را تشریح کنید.

رضاپور: سرماخوردگی شایع‌ترین بیماری دنیا است که افراد مبتلا را از روند معمولی کار و زندگی باز می‌دارد و برای بهبود نیازمند رسیدگی و استراحت کافی خواهند بود. حدود 200 نوع ویروس وجود دارد که موجب می‌شود هر انسانی در طول عمر خود نزدیک به 50 بار دچار سرماخوردگی شود. این تعداد برای افراد بالغ نزدیک به 2 تا 5 مرتبه در سال و برای کودکان 6 الی 10 مرتبه در سال اتفاق می‌افتد.

 شایع‌ترین این ویروس‌ها که «راینو ویروس‌ها» و «کرونا ویروس‌ها» هستند سیستم تنفسی فوقانی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند و تمام افراد سالم را درگیر می‌کنند اما مادامی که فردی با بیماری‌های تضعیف کننده سیستم ایمنی مواجه باشد، با مشکلات شدیدتر سیستم تنفسی فوقانی روبه‌رو می‌شوند که در نهایت نمی‌توان درمان خاصی برای این بیماری ارائه داد چرا که انجام هرگونه اقدام درمانی، به منظور درمان واکنش‌های سیستم ایمنی فرد خواهد بود. به همین دلیل است که در صورت ابتلا به سرماخوردگی، مصرف آنتی‌بیوتیک منع می‌شود.

امکان سرایت این عارضه چند روز است؟

رضاپور: سرماخوردگی به مدت سه روز امکان سرایت دارد که از راه ترشحات دهان و بینی صورت می‌گیرد و با هر عطسه فرد بیمار، این امکان وجود دارد که ویروس را به فاصله 3 متر منتشر کند و بخصوص اگر هوای محیط خشک باشد. به همین دلیل است که سرماخوردگی بیشتر در فصل سرما آن هم به واسطه بسته بودن محیط‌ها شدت پیدا می‌کند در غیر این صورت نمی‌توان این بیماری را مختص فصول سرد سال دانست. البته وجه تسمیه این بیماری هم به همین دلیل است و نخستین‌بار در کشور امریکا چنین نامی برای آن برگزیده شد.

شدت بیماری سرماخوردگی در افراد مبتلا به بیماری زمینه‌ای یا مشکلات خاص در مقایسه با افراد سالم چطور است؟

رضاپور: اگر یک فرد سالم به سرماخوردگی معمولی مبتلا شود، با عارضه خاصی روبه‌رو نخواهد شد بلکه به مدت سه روز با نهایت علائم روبه‌رو می‌شود و پس از آن حداکثر تا روز دهم با استفاده از درمان‌های علامتی به بهبودی کامل خواهد رسید اما در مواقع جدی‌تر، در صورتی که فرد دچار اشکالات مادرزادی سینوس‌ها و انحراف‌بینی باشد، دچار رکود ترشحات و سینوزیت می‌شود که علائم بیشتری مثل تب، سردرد، گرفتگی بینی و علائمی از این دست به سراغش می‌آید و نیازمند اقدامات درمانی مربوط به سینوزیت خواهد شد. البته در صورتی که فرد مبتلا به سینوزیت با وجود عکسبرداری و انجام درمان‌های مربوطه، بهبود پیدا نکرد نیازمند اقدامات جراحی خواهد بود.


تفاوت سرماخوردگی و آلرژی در چیست؟

رضاپور: سرماخوردگی و آلرژی دو مقوله متفاوت هستند که تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. سرماخوردگی متعاقب عامل بیرونی ایجاد می‌شود و این امکان وجود دارد که تمام افراد به آن مبتلا شوند با این تفاوت که افراد ناسالم دوره‌ای طولانی‌تر با عوارض بیشتری را تجربه کنند.

اما آلرژی یک بیماری درونی است که با دستگاه ایمنی بدن در ارتباط است و به نوعی عکس‌العمل بدن در برابر یک آنتی‌ژن خواهد بود.گاهی اوقات بالش‌های تهیه شده از پر، روسری و یا شال‌هایی با الیاف خاص، ادکلن، اسپری و محرک‌های دیگر، زمینه آلرژی را برای فرد استفاده کننده از آن ایجاد می‌کنند اما باید به این نکته اشاره داشت که معمولاً آلرژی دوره چندساله‌ای دارد و پس از طی شدن آن دوره، به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند. البته لازم به ذکر است که افرادی با سابقه بیماری آلرژی، در صورت ابتلا به سرماخوردگی، نسبت به، افراد سالم، دیرتر بهبود پیدا می‌کنند.

علل اصلی بیماری‌های آلرژیک چیست؟

خان بابایی: بیماری‌های آلرژیک علل مختلفی دارند اما برای بروز یک آلرژی که در ناحیه بینی و یا به صورت ریوی و پوستی ظاهر می‌شود علاوه بر ژنتیک، محیط هم دخیل است و هرگاه این دوفاکتور با هم عجین شوند علائم آلرژی بروز می‌کنند.موضوعی که اشاره به آن جالب و البته ضروری خواهد بود این است که هر چه کشورها صنعتی‌تر می‌شوند بر میزان ابتلا به آلرژیک در آن کشورها افزوده خواهد شد. در واقع هر چه عفونت‌های ویروسی کمتر می‌شود آلرژی افزایش پیدا می‌کند. اگر کمی دقت کنیم متوجه می‌شویم در چند دهه قبل مانند سال‌های اخیر، شاهد آلرژی افراد به موادغذایی خاص مثل شیر گاو نبودند و این نشان دهنده آن است که در حال حاضر شرایط محیطی تغییر کرده است، مواد افزودنی و نگهدارنده‌های موادغذایی افزایش یافته و به این واسطه سیر و تقابلی در سیستم زندگی‌های شهری ایجاد شده است که سیستم ایمنی بدن افراد درگیر برخی آنتی‌ژن‌ها شده است.

باور اشتباه عوام در مورد سرماخوردگی و آلرژی چیست؟

خان بابایی: علائم آلرژیک از یک دل درد ساده یا کولیک نوزادی امکان بروز دارند (در این صورت شیرخوار بسیار تحریک‌پذیر و بی‌قرار خواهد شد) تا رینیت آلرژیک‌هایی که در طول سال و به محض تماس با آنتی‌ژن‌های مختلف مثل پشم حیوانات، پر، لوازم آرایش، ادکلن و آنتی ژن‌هایی از این دست بلافاصله احتقان بینی ایجاد می‌شود که افراد با سرماخوردگی عفونی اشتباه می‌گیرند در حالی که خس‌خس و تنگی نفس که ایجاد‌کننده اورژانس تنفسی هستند نشانه‌ای از آلرژی است که پوست، سیستم تنفسی تحتانی و فوقانی را درگیر می‌کند.
مهمترین راه برای پیشگیری از آلرژی چیست؟

خان بابایی: مهمترین راه پیشگیری از آلرژی که ناتوان‌کننده فرد و خانواده‌اش است، پرهیز و جلوگیری از آنتی‌ژن‌های غیر ضروری خواهد بود.

از سویی دیگر درست است که نمی‌توان ژنتیک را تغییر داد اما می‌توان محیط را تغییر داد. آن دسته از مادرانی که دخانیات مصرف می‌کنند یا اینکه فردی در خانواده‌شان از محصولات دخانی استفاده می‌کند باید توجه داشته باشند که میزان ابتلا به آسم در فرزندان آنها بیشتر خواهد بود. از طرفی تا جایی که می‌توان از گل و گیاه، حیوانات اهلی، پرنده‌ها، پر و پشم حیوانات دوری کرد، ضمن اینکه منع مصرف غذاهای آماده و کنسروی و رعایت اصولی که مربوط به زندگی‌های شهری است جزو ریسک فاکتورهایی هستند که مشکلات آلرژیکی را تخفیف می‌بخشند.
داروهای مربوط به آلرژی کدام علائم را کاهش می‌دهند؟

خان بابایی: علائم آلرژی مثل خارش، آبریزش و سرفه از طریق داروهای مناسب کمتر می‌شوند، ضمن اینکه برخی از داروها خاصیت درمانی دارند.

یکسری سلول‌هایی در بدن وجود دارد که از دیواره آنها موادی تولید می‌شود که باعث بروز آلرژی می‌شوند از این رو داروهایی تولید می‌شود که این دیواره‌ها را مستحکم و موجب کاهش علائم بیماری خواهد شد. بنابراین برای بهبود علائم این بیماری به یک کار تیمی نیاز است که از سوی جامعه و خانواده‌ها انجام شود تا محیط جامعه، محل کار و فضای خانه شرایط مطلوبی داشته باشند.

آیا آلرژی تنها مختص دو فصل آخر سال است؟

خان بابایی: امکان بروز آلرژی در چهار فصل سال وجود دارد اما این عارضه در فصل پاییز و زمستان شایع‌تر است چرا که بر میزان سرمای هوا افزوده می‌شود و با آلرژی همپوشانی دارد. در فصل بهار که زمان گرده افشانی درختان است، حساسیت به گرده افشانی درختان در میان افراد مستعد شیوع پیدا می‌کند و از آنجا که در کشورمان با فراوانی درخت چنار روبه‌رو هستیم، حساسیت به گرده‌افشانی درخت چنار افزایش پیدا می‌کند. در فصل تابستان نیز آلرژی به مواد غذایی نمود پیدا می‌کند اما در فصل پاییز بیشتر آلرژی‌ها برگرفته از باد، خاک و آنتی‌ژن و گرد و خاک‌هایی است که طی چند ماه روی درختان نشسته و بارش باران موجب شعله‌ور شدن آلرژی‌ ناشی از همین گرد و غبار خواهد شد.

رویارویی با این عارضه در کشورهای دیگر چگونه است؟

خان بابایی: در کشورهای مختلف نیز مانند کشور ما بیماری تنفسی وجود دارد با این تفاوت که راه‌های پیشگیری از این بیماری متفاوت است. در سایر کشورها از اوایل ماه سپتامبر در تمام اماکن عمومی، مدارس، مهدکودک‌ها و سایر اماکن که تجمعی از کودکان یا بزرگسالان وجود دارد پیام‌های تبلیغاتی پخش می‌شود با این مضمون که در شستن دست‌ها باید دقت ویژه‌ای به خرج داد. همان‌طور که گفته شد با آغاز فصل پاییز بیماری برونشیت شدت پیدا می‌کند همان بیماری که به تنهایی منجر به بروز هرچه بیشتر بیماری آسم می‌شود و با شستن مداوم دست‌ها می‌توان تا حد زیادی احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش داد.

همچنین برای جلوگیری از ابتلای احتمالی به بیماری‌های مزمن و ناتوان‌کننده در آینده به کار بردن چنین تمهیداتی قابل توجه است.

 علاوه بر این بوسیدن، یکی از عوامل انتقال ویروس‌های مختلف است که متأسفانه در کشور ما به این موضوع توجه چندانی نمی‌شود در حالی که در کشورهای دیگر برای بوسیدن کودکان باید اجازه گرفته شود چرا که آنها به سلامت کودکان توجه خاصی دارند و می‌دانند با بوسیدن و تماس زیاد با کودک، ویروس‌هایی که فرد بیمار با آنها دست و پنجه نرم می‌کند از قبیل ویروس هرپس (تبخال) در این مواقع منتقل می‌شود. انتقال این ویروس به کودکان جای نگرانی دارد چرا که این ویروس گاهی اوقات کودکان 8 الی 9 ساله را دچار آنسفالیت کرده است که یک عمر دچار آسیب مغزی شدید و غیر قابل جبران بوده‌اند. باید پذیرفت در بسیاری از کشورها سطح بهداشت فردی بسیار بالاست، واکسیناسیون بموقع و البته براساس پروتکل سازمان یافته انجام می‌شود.

آیا سرفه یک واکنش نگران کننده ‌است؟

خان بابایی: سرفه یک بیماری نیست که نیاز به داروی خاص داشته باشد بلکه یک علامت است و در هر سنی، نشان از یک پاتولوژی یا وجود مشکلی در سیستم تنفسی دارد. در حقیقت با تحریک بافت ریه، پرده دور قلب و ریه، عضله دیافراگم و هر بافت دیگری که در این مسیر وجود دارد سرفه ایجاد می‌شود از این رو به هیچ عنوان نباید برای رفع سرفه دارویی تجویز شود چرا که نشانه موجود را مخفی خواهد کرد مگر اینکه پزشک به نتیجه دقیق دست پیدا کرده باشد.

به‌عنوان مثال، ممکن است سرفه یکی از علائم عارضه سینوزیت باشد به همین دلیل اگر مسیر بینی، حلق، حنجره و سایر حوزه‌های این ناحیه دچار مشکل شود یا جسمی خارجی وارد سیستم تنفسی شود، سرفه به سراغ فرد می‌آید که استفاده خودسرانه از داروهای ضد سرفه، نه تنها راه چاره نخواهد بود بلکه راه به جایی نخواهد برد جز اینکه مشکل اصلی پنهان شود. البته از آنجا که برخی از بیماری‌ها، مثل بیماری گوارشی ریفلاکس، با سرفه همراه می‌شود باید به این نکته توجه داشت که استفاده خودسرانه از داروهای ضد سرفه، تنها موجب از دست رفتن زمان طلایی می‌شود. در صورتی که 15 تا 10 روز پس از سرماخوردگی، سرفه ادامه داشته باشد جای نگرانی نیست اما اگر این علامت مزمن شود و دو تا سه هفته ادامه پیدا کند نیاز به مراجعه نزد پزشک وجود دارد.

سرفه کردن از دیدگاه تخصصی گوش و حلق و بینی به چه معناست؟

رضا‌پور: سرفه یک مکانیسم دفاعی است. به همین دلیل وقتی کانال گوش خارجی را مورد معاینه قرار می‌دهیم فرد دچار سرفه می‌شود از این رو بهترین اقدام برای فرد، گرفتن شرح حال دقیق، مدت، زمان، ممتد یا منقطع‌بودن سرفه خواهد بود تا به علت اصلی پی برد.

آیا آلرژی‌ها محدود شونده نیز هستند؟

خان بابایی: همین طور است. در صورتی که بدن مدتی با آنتی ژن تحریک‌کننده تماس نداشته باشد حافظه سیستم بدن از آن آنتی‌ژن پاک می‌شود و بعد از مدتی به‌طور کامل از بین می‌رود.

راه تشخیص سرماخوردگی ساده از یک سرماخوردگی عفونی و نیازمند اقدامات جدی چیست؟

خان بابایی: در مورد کودکی که بیمار می‌شود، بجز فاکتور بیماری زمینه‌ای و سن (کمتر از سه ماه)، با داشتن درجه تب تقریباً پایین، آبریزش بینی دو تا سه روزه و شفاف، سرفه‌هایی که شدید و به صورت قطاری نباشند، نبود اختلال در خورد و خوراک که روز و شب خود و خانواده‌اش را مختل کند، بی‌رمق نبودن، نداشتن بثورات پوستی، نبود اختلال در تحرک و بازی، تند نشدن ریتم تنفس، نداشتن گوش درد، می‌توان تشخیص سرماخوردگی ساده برایش ارائه داد.

رضاپور: درواقع نیاز است برای این کودکان درمان حمایتی را آغاز کرد که شامل تمیزکردن بینی، مصرف مایعات فراوان و استراحت است که این نوع درمان‌ها در مورد بزرگسالان هم صدق می‌کند چرا که در صورت رعایت این موارد نه تنها موجب بهبودی سریع‌تر خود خواهند شد بلکه اطرافیان را نیز در معرض ویروس‌های بیمارکننده قرار نخواهند داد، البته معتقد هستم نیاز نیست بیمار مبتلا به سرماخوردگی را از خوردن موادغذایی خاص از قبیل ترشیجات، سالاد و حتی برخی غذاها منع کرد چرا که هیچگونه تحقیقی این منع مصرف را اثبات نکرده است.به اعتقاد من فرد مبتلا به سرماخوردگی اشتهای خود را از دست داده است و خوردن ترشی یا سالاد، کمک به بازیابی اشتهای او خواهد کرد.

خان بابایی: دقیقاً همین طور است، زمانی که کودک دچار سرماخوردگی می‌شود ریتم تنفس‌اش افزایش پیدا کرده و دچار تب می‌شود از این رو میزان مایعات بدنش کاهش پیدا می‌کند؛ به همین دلیل مصرف مایعات و انواع سوپ‌ها به رفع این مشکل کمک خواهد کرد، اما اینکه مصرف ویتامین «ث» بسیار کمک کننده باشد در هیچ مطالعه علمی به اثبات نرسیده است، تنها موردی که وجود دارد این است که با حمله ویروس‌ها در بیماری سرماخوردگی، سلول‌های مخاطی تخریب می‌شوند و مصرف ویتامین «ث» تنها به ترمیم بافت سلولی آسیب دیده می‌انجامد.

بخور سرد یا گرم چه تأثیری خواهد داشت؟

خان بابایی: بخور سرد و گرم نیز در این میان کمک چندان شایانی نخواهد کرد چرا که مرطوب بودن طولانی مدت فضا، منجر به رشد قارچ‌ها و حتی تشدید بیماری می‌شود، ضمن اینکه به آن دسته از افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند، به هیچ عنوان استفاده از بخور سرد و گرم توصیه نمی‌شود و به‌رغم اینکه مخاط خشک شده را مرطوب می‌کند درخصوص افرادی که زمینه آلرژی دارند، مشکلاتی را فراهم می‌آورد.

رضاپور: حتی بخور اکالیپتوس و سایر عصاره‌هایی که به آنها تأکید می‌شود نیز در درمان
سرماخوردگی مورد تأیید قرار نگرفته است.یکی از عوارض سرماخوردگی که ممکن است نمایان شود سینوزیت است که به دنبال التهاب یا عفونت سینوس‌ها ایجاد می‌شود.سردرد شایع‌ترین علامت پزشکی دنیاست و البته یکی از علامت‌های ابتلا به سینوزیت، سردرد خواهد بود. این عارضه در تمام افراد به وجود نخواهد آمد بلکه در افرادی که بیماری زمینه‌ای (نقص سیستم ایمنی، دیابت و...) دارند یا اینکه به مشکلات آناتومی بینی دچار هستند، بروز می‌کند. علاوه بر این اگر به هر دلیل در ناحیه سینوس‌ها که حفره‌هایی کوزه‌ای شکل هستند، مشکلی ایجاد شود فرد دچار سینوزیت خواهد شد.

لوزه سوم چه موقع نیازمند درمان جدی و نگران کننده خواهد بود؟

رضاپور: مشکل لوزه سوم که یک مشکل نسبتاً‌ شایع است، زمانی که رشد می‌کند مانع ترشح سینوس‌ها می‌شود یا مشکل اوتیت و التهاب گوش میانی را در کودکان به وجود می‌آورد.

در حقیقت لوزه‌های حلقی و... سیستم دفاعی لنفاوی بدن است که در مسیر ورودی بدن که مکان وارد شدن غذا و هوا است وجود دارد و مکانیزم دفاعی را برعهده خواهند داشت.

این عارضه که تا دوسالگی نادر است 7 تا 10 درصد کودکان را درگیر می‌کند که علت چندان مشخصی هم ندارد. لوزه سوم که در ناحیه پشتی زبان کوچک قرار دارد با بزرگ شدن، علائم و عوارض خاصی را به همراه خواهد داشت. لازم به ذکر است، در 80 درصد موارد هر دو لوزه، همزمان بزرگ می‌شوند و بزرگترین علامت در 50 درصد موارد دهانی شدن تنفس و خرخر هنگام خواب است و با افزایش سن، عوارض سینوزیت و اوتیت را به دنبال دارد که باید توجه داشت اوتیت مکرر منجر به افت شنوایی می‌شود.

عواقب نگران کننده چیست؟

رضاپور: بروز این مشکل، اشکالاتی در تکامل فک کودک ایجاد می‌کند چرا که تنفس او دهانی خواهد شد و از آنجا که تنفس امر مهمی است، سقف دهان حالت گود به خود می‌گیرد و به مرور زمان فک نازیبا خواهد شد که نیازمند عمل جراحی خواهد بود؛ ضمن اینکه چنین کودکانی بیشتر از سه مرتبه در دو سال متوالی، دچار سرماخوردگی، عفونت‌های شدید لوزه‌ها و نیاز به تزریق پنی سیلین پیدا می‌کنند که اینها هم نیازمند عمل جراحی هستند.

سؤال اکثر مادران این است که چرا فرزند ما مدام دچار سرماخوردگی می‌شود، پاسخ چیست؟

فهیم زاد: فاکتورهای متعددی وجود دارد که به آن‌ها اشاره می‌شود؛ نخست اینکه هر چه سن افراد پایین‌تر باشد بر میزان دفعات ابتلا به سرماخوردگی افزوده می‌شود.آلودگی محیطی نیز بسیار اثرگذار است، به همین دلیل کودکان ساکن روستاها در طول سال 3 الی 5 مرتبه دچار سرماخوردگی می‌شوند اما کودکان شهری در طول سال 5 تا 8 مرتبه به این عارضه مبتلا می‌شوند.

همراهی با سایر کودکان در مدارس یا مهدهای کودک هم مؤثر است.قرار گرفتن کودکان در معرض سیگار و آلودگی داخل منازل هم منجر به سرماخوردگی می‌شود، اما در کنار موارد یاد شده باید به این موضوع توجه داشت که این عارضه به خودی خود چندان جدی نیست، اما در صورتی که با همین عارضه ساده، به ‌درستی روبه‌رو نشد و اقدامات ساده اما مهم را به کار نگرفت، عوارض نگران کننده‌ای به سراغ کودک یا حتی فرد بزرگسال می‌آید.

در مورد سرماخوردگی، بروز کدام علائم نیازمند توجه و جدیت است؟

فهیم زاد: تب بالای 39 درجه که با علائم تنفسی همراه شود و تند شدن ریتم تنفس موجب اختلال خواب شود، ترشحات چرکی و رنگی بینی که بیش از یک هفته به طول بینجامد، تب ثانویه (در ابتدای بیماری وجود نداشته و بعد از سه روز یک دفعه ایجاد شود) بی‌قراری و علائمی از این دست باید به طور حتم با پزشک در میان گذاشته شود.

بهترین راهکار برای مقابله با سینوزیت چیست؟

فهیم زاد: 5 تا 10 درصد کودکان به دنبال سرماخوردگی دچار سینوزیت می‌شوند که تشخیص دقیق آن به عهده پزشک است. سینوس‌ها وظایف متعددی دارند که مهمترین آنها مرطوب و گرم کردن هوایی است که تنفس می‌کنیم در صورت مسدود شدن، سینوزیت‌های طولانی را به وجود می‌آورند که گاهی به درمان پاسخ مناسبی نمی‌دهند و نیاز به عکسبرداری و سی‌تی‌اسکن و در نهایت عمل جراحی ایجاد می‌شود.

علاوه بر این بوی بد دهان، سنگینی سر، سرفه‌های شبانگاهی و آزاردهنده، گاهی اوقات تب و علائمی از این قبیل نشانه سینوزیت هستند که لازم است درمان آنتی بیوتیکی مناسب، طبق نظر پزشک آغاز شود و دوره درمان به طور کامل طی شود که معمولاً یک دوره 10 روزه است و در غیر این صورت سینوزیت مزمن خواهد شد.بستن پیشانی که باور عموم مردم است، کار صحیحی نخواهد بود چرا که در کاهش دردهای ناحیه سینوس مؤثر نیست در صورتی که بستن شال به دور دهان و بینی موجب گرم شدن هوای سردی می‌شود که قرار است وارد سیستم تنفسی شود و این کار توصیه خواهد شد.

دلیل اصلی سرماخوردگی‌های پی در پی چیست؟

فهیم زاد: استرس، مشغله فکری و ضعف سیستم ایمنی از مواردی است که باعث می‌شود افراد دارای این فاکتورها، به دفعات بیشتری دچار سرماخوردگی شوند و در مقابل، تغذیه مناسب، سبک درست زندگی و آرامش به سلامت هرچه بیشتر و افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن می‌انجامد.از سوی دیگر، ابتلا به سرماخوردگی در دو تا سه روز نخست نیاز به مراجعه نزد پزشک نیست مشروط بر اینکه اقدامات اولیه و توصیه‌های مطرح شده انجام شود اما در صورتی که علائم سرماخوردگی فرد بیش از سه روز ادامه پیدا کند به طور حتم باید مورد معاینه پزشک قرار گیرد.

پاشویه که از قدیم الایام مرسوم بوده تا چه حد اثبات شده است؟

فهیم زاد: این اصطلاح به اشتباه در بین عوام مصطلح شده است چرا که واژه صحیح «تن شویه» است که به نوعی درمان کننده بوده و در کنار داروهای ضد تب مفید واقع می‌شود. لازم است با استفاده از اسفنج‌های آغشته به آب، قسمت‌های مرکزی بدن و زیربغل، کشاله ران، شکم و پیشانی را به دمای پایین‌تر رساند و موجب کاهش درجه دمای بدن شد.





خراسان