سرزمين ايران را از نظر غناي گياهي و تنوع‌زيستي، ممتاز توصيف مي‌كنند. كشور ما از نظر اكولوژيكي داراي ۱۱ اقليم از ۱۳ اقليم شناخته شده جهاني است.بر اساس نظر گياه‌شناسان و پ‍‍ژوهشگران، تعداد گونه‌هاي گياهي ايران در حدود ۸ هزار گونه است كه از نظر تنوع حداقل دو برابر قاره اروپاست.
تحقيقات نشان داده است كه بيش از ۲۳۰۰ گونه از گياهان كشور داراي خواص دارويي، عطري، ادويه‌‌اي و آرايشي - بهداشتي هستند. به علاوه ۱۷۲۸ گونه از اين گياهان به‌عنوان گياهان بومي ايران هستند.
شناخت اثرات درماني گياهان راه بسيار طولاني را طي كرده، تجربه‌هاي بسيار زيادي را پشت سر نهاده تا به نسل حاضر رسيده است. طي سال‌هاي متمادي، داروهاي طبيعي، مخصوصاً گياهان دارويي علاج اساسي و در برخي موارد حتي تنها راه درمان محسوب مي‌شدند و در عين حال مواد اوليه آنها در صنعت داروسازي مورد استفاده قرار مي‌گرفت. اگرچه با شروع قرن بيستم و پيدايش داروهاي شيميايي، بتدريج استفاده از گياهان در درمان به محاق فراموشي سپرده شد اما هنوز هم در بسياري از كشورها، شهرها و روستاها باور استفاده از گياهان در درمان اهميت خود را از دست نداده است كه شايد يكي از اين عوامل ديرپايي، اعتقاد ژرف و ريشه دار مردمان سرزمين‌هاي مختلف به اثر بخشي گياهان در درمان بيماري‌هاي محتلف باشد. تقريباً از اوايل دهه هشتاد ميلادي، موضوع طب جايگزين به‌طور جدي در جوامع پزشكي بويژه سازمان جهاني بهداشت مطرح شده است. افزايش سهم داروهاي طبيعي در بازار كشورهاي مختلف از جمله سوئيس، آلمان، فرانسه و امريكا و... مؤيد بازگشت جوامع پزشكي به طب سنتي و مكمل است. اين سهم در كشورهايي مانند سوئيس و آلمان نزديك به 35 درصد و در فرانسه، انگليس و امريكا نزديك به 25 درصد است. حجتم تجارت جهاني گياهان دارويي از ۶۰ ميليارد دلار در سال ۱۹۹۶ به ۱۰۰ ميليارد دلار در سال ۲۰۱۰ افزايش يافته است و بر اساس پيش‌بيني بانك جهاني در سال ۲۰۵۰ گردش مالي و تجارت جهاني متمركز و مبتني بر گياهان دارويي و داروهاي گياهي به حدود ۵۰۰۰ ميليارد دلار خواهد رسيد.
در اكثر كشورهاي توسعه‌يافته، طب سنتي در ابعاد مختلف تحت حمايت دولت قرار گرفته و سهم خوبي از تأمين سلامت مردم را در سيستم سلامت كشور به‌عهده گرفته است.
طب سنتي چين ۴۰ درصد خدمات بهداشتي - درماني را در اين كشور بر عهده دارد؛ پوشش بيمه‌اي هزينه درمان، دارو و خدمات طب سنتي در ژاپن، چين، كره و ويتنام به صورت كامل است و در كشورهاي آلمان، استراليا، نروژ، انگلستان، كانادا و امريكا قسمتي از هزينه‌ها توسط سازمان‌هاي بيمه پرداخت مي‌شود.
افزايش ميزان تحقيقات و قيمت گذاري در امر تحقيقات روي گياهان دارويي به منظور ارائه داروهاي سنتي با شيوه‌هاي نوين همچنين جست‌و‌جو در كشف داروهاي جديد از گياهان دارويي نيز دليلي بر رويكرد جوامع پزشكي در گرايش به طب سنتي و داروهاي طبيعي است؛ به‌طوري كه قرن بيست و يكم در علم پزشكي را «انقلاب سبز در پزشكي» نام نهاده‌اند.
ميراث پزشكي ايرانيان
طب سنتي در ايران پر قدمت است. در گذشته مناطق متعددي در ايران از جمله بيهق، طبرستان، هرات، شيراز، اصفهان و... در زمينه آموزش پزشكي فعال بودند. همچنين وجود دانشمندان بزرگي چون رازي، ابن سينا، جرجاني، هروي، اهوازي، چغميني و... منبعي غني و ارزشمند از تجربه‌ها و پژوهش‌ها در حوزه طبابت سنتي را پديد آورده است با اين حال بر خلاف گذشته، سهم ايران در بازار گياهان دارويي همچنين جايگاه طب سنتي كه اتكاي آن به درمان‌هاي طبيعي و گياهان دارويي است، چندان رضايت بخش نيست.
از سال 1376 به‌طور رسمي اداره‌اي به نام اداره داروهاي گياهي در وزارت بهداشت تأسيس شد. اين اداره با افزايش تنوع فراورده‌هاي طبيعي و براي تمركز بيشتر روي اين داروها در دي ماه 1385، به اداره داروهاي طبيعي تغيير نام يافت. از سال 1360 تاكنون بيش از 500 مجوز ساخت داروهاي گياهي صادر شده كه از اين تعداد بيش از 400 مورد آن وارد بازار دارويي ايران شده‌اند. همچنين حدود 50 كارخانه توليد كننده داروهاي طبيعي در كشور فعال است.
در سير تاريخ پزشكي در ايران در فراز و نشيب‌هايي ديده مي‌شود كه عامل عمده در اين فراز و نشيب‌ها حمايت و يا حمايت نكردن حاكمان وقت از دانشمندان زمان خود بوده است. به دلايل متعددي از جمله برانگيخته شدن حس خود باوري، تحريم ايران توسط دولت‌هاي غربي در عرصه‌هاي مختلف از جمله فناوري‌هاي مرتبط با توليد فراورده‌هاي دارويي و... نگاه به ظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي داخل كشور در حوزه پزشكي افزايش يافته است و در اين ميان طب سنتي و داروهاي گياهي از جايگاهي ويژه برخوردارند.
همزمان با آغاز به كار دولت يازدهم، تعرفه‌هاي خدمات طب سنتي مشخص و به دولت ارائه شد. اين تعرفه‌ها 12 خدمت طب سنتي از جمله حجامت، زالودرماني و... را مشخص مي‌كرد. وزارت بهداشت علاوه بر اين 12 خدمت، 12 72 قلم داروي طب سنتي را تعرفه گذاري و پيشنهاد داده بود كه اين اقلام و خدمات تحت پوشش بيمه قرار گيرند، اما شوراي عالي بيمه اگر چه با تعرفه گذاري براي داروها و خدمات طب سنتي موافق است، اما زمينه و شرايط را براي تحت پوشش بيمه قرار گرفتن اين داروها و خدمات مناسب نمي‌داند، چرا كه با توجه به وضع بيمه‌اي موجود، اين اقدام بار مالي مضاعفي به سازمان‌هاي بيمه‌گر تحميل مي‌كند و در ادامه راه مشكل آفرين خواهد بود.
به گفته محمود خدا دوست معاون طب سنتي وزارت بهداشت اين تعرفه‌ها مي‌تواند بازار خدمات طب سنتي را ساماندهي كند زيرا در حال حاضر اين خدمات در كشور با قيمت‌هاي متفاوت و بدون هيچ نوع نظارتي صورت مي‌پذيرد.
مثلاً كسي كه مي‌خواهد از خدمت حجامت بهره‌مند شود در برخي مكان‌ها از فرد 10 تا 12 هزار تومان دريافت مي‌كنند و در برخي مكان‌ها از افراد قيمت بيشتري مي‌گيرند يعني در كل دريافت هزينه‌هاي خدمات طب سنتي فعلاً حساب و كتابي ندارد.
جايگاه طب سنتي در برنامه كلان سلامت
در سال‌هاي اخير مسئولان اجرايي بخش سلامت رويكرد تازه‌اي به طب سنتي و بهبود جايگاه و سهم آن در درمان و نيز بازار سلامت داشته‌اند. اين رويكردها با هدف انطباق شيوه‌هاي درمان سنتي با دستاوردهاي جديد علمي، سازماندهي و ساماندهي صنفي دست اندركاران طب سنتي و شاغلان در اين بخش، برند‌سازي درماني و دارويي در طب سنتي و شاخص كردن و شناساندن شيوه‌هاي درمان سنتي ايراني در سطح بين‌المللي، سامان دادن بازار دارو و درمان سنتي با حركت به سمت تعيين تعرفه خدمات طب سنتي و داروهاي گياهي و زمينه‌سازي براي ورود بيمه‌ها به اين حوزه درماني و... بوده است. اما مهمترين پشتوانه‌اي كه مي‌تواند افق طب سنتي در ايران را روشنتر و اميدوارانه‌تر نمايد، تأكيد رهبر معظم انقلاب در بند 12 سياست‌هاي كلي سلامت بر بازشناسي، تبيين، ترويج، توسعه و نهادينه كردن طب سنتي ايران است.
در اين سياست‌هاي ابلاغ شده رهبر انقلاب به سران سه قوه بر ترويج كشت گياهان دارويي تحت نظر وزارت جهاد كشاورزي و حمايت از توسعه نوآوري‌هاي علمي و فني در توليد و عرضه فراورده‌هاي دارويي سنتي تحت نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي.
- استاندارد‌سازي و روزآمد كردن روش‌هاي تشخيصي و درماني طب سنتي و فراورده‌هاي مرتبط با آن.
- تبادل تجربيات با ساير كشورها در زمينه طب سنتي.
- نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي بر ارائه خدمات طب سنتي و داروهاي گياهي.
- برقراري تعامل و تبادل منطقي ميان طب سنتي و طب نوين براي هم‌افزايي تجربيات و روش‌هاي درماني.
و اصلاح سبك زندگي در عرصه تغذيه تأكيد شده است.
چشم‌انداز طب سنتي ايران در افق 1404 نيز بر 6 محور ترسيم يافته است.
۱- بهره‌مندي از سرمايه و منابع مادي و معنوي داخلي و مزيت‌ها و زيرساخت‌هاي بومي و پيشرفته، داراي سهم برتر منابع انساني در كشور و منطقه
۲- مولد ارزش افزوده اقتصادي، داراي توان رقابت جهاني و رتبه اول صادرات گياهان دارويي و فراورده‌هاي گياهي در منطقه
۳- پيشتاز در مرزهاي دانش و فناوري گياهان دارويي و طب سنتي و كسب مقام نخست علمي در سطح منطقه.
۴- مورد وثوق و افتخارآفرين براي آحاد جامعه در ايران و جهان.
۵ - شكوفا، نوآور و داراي نقش مؤثر و برجسته در نظام سلامت كشور از طريق شيوه‌هاي عالمانه و مبتني بر شواهد، ايمن، با كيفيت، مؤثر و قابل دسترس براي آحاد جامعه.
۶ - مرجعيت علمي در جهان با تكيه بر گياهان دارويي بومي و انحصاري ايران و ميراث مكتوب غني پزشكي ايران.
در اين چشم انداز، اهداف و راهبردهاي حوزه طب سنتي و داروسازي سنتي در افق 1404 شامل:
۱- كسب سهم ۱۰ درصد ارزش بازار بهداشت كشور بر اساس قواعد و مباني طب سنتي از جمله رعايت اصول شش‌گانه سلامت.
۲- كسب سهم ۴ درصد ارزش بازار درمان كشور.
۳- كسب سهم ۲ درصد ارزش بازار داروي كشور توسط محصولات تأييد شده مبتني بر داروهاي طب سنتي.
۴- پوشش بيمه‌اي مناسب به منظور رسيدن به نرخ پرداخت از جيب ۳۰درصد در حوزه طب سنتي.
۵ - ارتقاي سطح سلامت جامعه مبتني بر توسعه طب سنتي و بهره‌گيري از اصول شش‌گانه سلامت و نگرش كل‌نگر.
۶ - كسب رتبه نخست منطقه در رفع نيازهاي سلامت و پزشكي در حوزه طب سنتي و صدور خدمات، دانش فني و فراورده‌هاي گياهي و طبيعي به ميزان ۲۰درصد از صادرات خدمات پزشكي كشوره
۷- افزايش ساليانه ثبت پتنت در اين حوزه و رسيدن به ثبت ساليانه ۵۰ پتنت در سال ۱۴۰۴ در زمينه فراورده‌هاي طب سنتي است.ايران
