بحران در اقتصاد سلامت

افزایش بی‌رویه هزینه‌های سلامت
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی نظام سلامت، رشد بی‌رویه هزینه‌های آن است. این افزایش هزینه‌ها ناشی از عوامل متعددی از جمله افزایش قیمت تجهیزات پزشکی، داروها، خدمات درمانی و همچنین رشد جمعیت سالمند است. افزایش هزینه‌های سلامت، فشار زیادی را بر منابع مالی دولت و خانوارها وارد کرده و دسترسی عادلانه به خدمات سلامت را با مشکل مواجه کرده است.
نظام بیمه سلامت کشور با چالش‌های جدی در زمینه پوشش بیمه‌ای، تعرفه‌ها و پرداخت‌های به موقع مواجه است. عدم پوشش کامل خدمات درمانی، تعرفه‌های پایین خدمات پزشکی و پرداخت‌های ناکافی به مراکز درمانی، از جمله مشکلاتی هستند که کارایی نظام بیمه سلامت را کاهش داده‌اند. همچنین، وجود بیمه‌های تکمیلی متعدد و پیچیدگی‌های فرآیند دریافت خدمات، باعث سردرگمی بیماران و افزایش هزینه‌های اداری شده است.
توزیع نامناسب منابع سلامت در مناطق مختلف کشور، یکی دیگر از مشکلات مهم در این حوزه است. تمرکز خدمات درمانی در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ، باعث محرومیت مناطق محروم از خدمات مناسب شده است. همچنین، عدم توجه کافی به پیشگیری از بیماری‌ها و تمرکز بر درمان بیماری‌های حاد، باعث افزایش هزینه‌های سلامت و کاهش کیفیت زندگی مردم شده است. ضعف در مدیریت دارویی، از جمله مشکلات دیگری است که نظام سلامت کشور با آن مواجه است. وجود داروهای تقلبی و قاچاق، افزایش قیمت داروها، عدم دسترسی به داروهای ضروری و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها، از جمله مشکلاتی هستند که در این حوزه وجود دارند.
دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و درمانی
به گفته کارشناسان، دسترسی محدود به خدمات بهداشتی و درمانی برای افرادی که در دهک‌‌‌های پایین درآمدی قرار دارند، یکی از چالش‌‌‌های جدی در جامعه است. این افراد غالبا به دلیل محدودیت‌های مالی، توان استفاده از خدمات باکیفیت درمانی را ندارند و به‌‌‌ویژه از مراجعه به پزشک برای درمان به‌‌‌موقع یا انجام معاینات پیشگیرانه خودداری می‌کنند. نتیجه‌‌ این روند، تبدیل بیماری‌‌‌های قابل‌‌‌پیشگیری به مشکلات جدی‌‌‌تر است که در نهایت هم برای خانواده‌‌‌ها و هم برای سیستم بهداشتی کشور، هزینه‌‌‌های سنگین‌‌‌تری به دنبال دارد. در کشور ما تمهیداتی همچون اجرای طرح پزشک خانواده جهت بهبود وضعیت سلامت عمومی جامعه، به‌ویژه برای اقشار کم‌‌‌درآمد، اندیشیده شده است. اجرای موفق چنین طرح‌‌‌هایی می‌‌‌تواند بخش عمده‌‌‌ای از هزینه‌‌‌های درمانی را از طریق دولت یا بیمه‌‌‌ها پوشش دهد. این اقدام نه‌‌‌تنها فشار مالی بر خانواده‌‌‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه نیاز به پرداخت مستقیم از جیب برای دریافت خدمات بهداشتی را به حداقل می‌‌‌رساند. از طرفی، این تمهیدات پیشگیرانه و مداخلات زودهنگام، باعث کاهش شیوع بیماری‌‌‌های مزمن و جدی در کشور می‌شود که نه‌تنها نیاز به درمان‌‌‌های پرهزینه در سطح جامعه را کاهش خواهد داد، بلکه به بهبود سلامت نیروی کار و کاهش غیبت‌‌‌های ناشی از بیماری در محیط کار منجر می‌شود که در نهایت بهره‌‌‌وری اقتصادی جامعه را افزایش می‌دهد. بی‌‌‌تردید، اجرای این تمهیدات نیز خود موضوعی است که مستلزم بحث و بررسی گسترده‌‌‌تری است که پرداختن به جزئیات آن، فرصتی جداگانه می‌‌‌طلبد.
برنامه ای برای اقتصاد سلامت نداریم
مهدی پازوکی، اقتصاددان، در مصاحبه با آرمان امروز به بررسی چالش‌های پیش روی اقتصاد سلامت ایران پرداخت. او با اشاره به افزایش بی‌رویه هزینه‌های سلامت، ناکارآمدی نظام بیمه سلامت، عدم تعادل در توزیع منابع، کمبود نیروی انسانی متخصص و ضعف در مدیریت دارویی به عنوان مهم‌ترین مشکلات این حوزه اشاره کرد.
پازوکی ریشه اصلی این مشکلات را در چند عامل کلیدی دانست: نبود برنامه جامع و بلندمدت برای توسعه نظام سلامت، عدم تعادل در بودجه‌های بخش سلامت، مداخلات سیاسی در حوزه سلامت و عدم شفافیت در هزینه‌های سلامت.
این اقتصاددان برجسته برای حل این مشکلات راهکارهایی را پیشنهاد داد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تهیه برنامه جامع و بلندمدت برای توسعه نظام سلامت، افزایش سهم بودجه بخش سلامت از کل بودجه کشور، کاهش مداخلات سیاسی در حوزه سلامت، شفاف‌سازی در هزینه‌های سلامت، توسعه بیمه‌های پایه و پوشش خدمات درمانی و توجه بیشتر به پیشگیری از بیماری‌ها. پازوکی در پایان بر اهمیت سلامت به عنوان یک سرمایه ملی تاکید کرد و خواستار همکاری همه دستگاه‌ها و آگاهی مردم برای بهبود وضعیت سلامت در کشور شد.
به گفته او کمبود نیروی انسانی متخصص در برخی از رشته‌های پزشکی و پرستاری، یکی دیگر از چالش‌های مهم نظام سلامت کشور است. مهاجرت نیروی انسانی متخصص به خارج از کشور و عدم جذب کافی نیروی انسانی جدید، باعث شده تا برخی از مناطق کشور با کمبود پزشک و پرستار مواجه شوند. مشکلات موجود در اقتصاد سلامت کشور، نیازمند اتخاذ راهکارهای جامع و بلندمدت است. برخی از این راهکارها عبارتند از: اصلاح نظام پرداخت‌های سلامت، تقویت نقش بیمه‌های پایه، توسعه خدمات الکترونیک سلامت، افزایش سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی انسانی، حمایت از تولید داخلی تجهیزات پزشکی و دارو، و توجه بیشتر به پیشگیری از بیماری‌ها. با اتخاذ این راهکارها می‌توان به بهبود وضعیت نظام سلامت کشور و افزایش رضایت‌مندی مردم امیدوار بود./آرمان ملی