مشکلات پوستی ورزشکاران؛ از عفونت قارچی تا آکنه مقاوم

شفاآنلاین:سلامت>ورزش یکی از مهم‌ترین توصیه‌های حفظ سلامتی است و بسیاری از افراد برای شرکت در برنامه هدفمند به تمرین در باشگاه‌های ورزشی می‌پردازند. رعایت بهداشت نقش بسیار مهمی در پیشگیری از بیماری‌های پوستی در باشگاه‌های ورزشی دارد زیرا افراد از وسایل ورزشی مشترک استفاده می‌کنند. همچنین گرمای هوا و رطوبت ناشی از تعریق زیاد نیز می‌تواند این مشکلات را تشدید کند.
«مردی 42 ساله هستم که حدود سه سال به‌طور منظم در باشگاه ورزشی به تمرینات بدنسازی می‌پردازم. با اینکه پس از ورزش حتما دوش می‌گیرم و لباس‌ها را می‌شویم اما مدتی است که جوش‌های زیادی روی بازوها و پشت من ظاهر شده که با پمادهای موضعی بهبود نمی‌یابد. بیماری خاص و حساسیت نیز ندارم. لطفا راهنمایی‌ام کنید که برای بهبود این مشکل چه کنم؟»
آسیب‌های پوستی ورزش در باشگاه‌ها محدود به عفونت‌های قارچی نیست
دکتر محمدرضا قاسمی/ دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
: آقای دکتر، انجام تمرینات جسمانی در باشگاه‌‌های ورزشی چه تاثیراتی بر پوست دارد؟
یکی از اهداف اصلی انجام ورزش، بهبود سلامت جسم و روان است و جنبه‌های تاثیرات مثبت تمرینات مناسب و افزایش قدرت ایمنی بدن می‌تواند بر همه اعضای بدن از جمله پوست و مو نمایان باشد. اما هر نوع فعالیتی در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی و روش‌های نامناسب ممکن است پیامدهایی بر سلامت اعضای بدن بگذارد که پوست و مو و ناخن نیز از این قاعده مستثنی نیستند. گاه در اثر سهل‌انگاری یا عدم‌رعایت اصول اولیه بهداشتی، طیف گسترده‌ای از بیماری‌های پوست و ناخن در ورزشکاران بروز پیدا می‌کند که به‌ویژه در شرایط ورزش در سالن‌های ورزشی و محیط‌های بسته بیشتر است. پوست انسان بزرگترین ارگان دفاعی و اولین سد دفاعی در برابر عوامل مضر و آسیب‌رسان بیرونی است که امکان دارد در اثر رعایت ناکافی اصول بهداشتی و ضربه‌های فیزیکی آسیب ببیند.
بیماری‌های پوست در افرادی که در سالن‌های ورزشی تمرین می‌کنند را می‌توان به عفونت‌های پوستی در محیط‌های بسته، آسیب‌های فیزیکی ناشی از رشته‌ یا ابزارهای ورزشی در باشگاه، مشکلات مو به‌دلیل تعریق زیاد و عوارض پوست مکمل‌های ورزشی دسته‌بندی کرد.
: شایع‌ترین مشکل پوستی در ورزشکاران باشگاه‌های ورزشی چیست؟
اولین و شایع‌ترین عارضه پوست در باشگاه‌های ورزشی، عفونت‌های پوستی است. علل مختلفی زمینه‌ساز افزایش شیوع عفونت‌های پوستی می‌شود. ایجاد تعریق و رطوبت بالا در محیط‌های بسته مهم‌ترین عامل این بیماری‌هاست که به‌خصوص اگر تهویه مناسب لحاظ نشده‌ باشد، افزایش می‌یابد. این محیط گرم و مرطوب حالتی همانند گلخانه دارد که باعث می‌شود برخی میکروب‌ها و قارچ‌های طبیعی پوست انسان در این شرایط رشد و تکثیر بیشتری پیدا کنند و عوارضی برای پوست به همراه داشته باشند.
همچنین انجام تمریناتی که با تعریق شدید همراه است نیز منجر به افزایش رطوبت در چین‌های بدن می‌شود و زمینه تکثیر زیاد میکروب «مالاسزیا» که میکروارگانیسم طبیعی پوست است را در پی دارد و در افرادی که در سالن‌های ورزشی تعریق زیاد دارند به‌شکل لکه‌های قهوه‌ای ظاهر می‌شود. این بیماری قارچی مسری نیست زیرا مالاسزیا روی پوست همه افراد وجود دارد اما زمانی که از حد خاصی بیشتر ‌شود به‌شکل بیماری بروز پیدا می‌کند. در شرایطی که فرد تعریق زیاد دارد یا پس از ورزش استحمام نکند، تعداد این میکروب‌ها روی پوست زیاد می‌شود. گرچه بیماری مسری نیست اما امکان دارد تعداد زیادی از ورزشکاران سالن ورزشی به‌دلیل عدم‌رعایت بهداشت با این مشکل مواجه باشند.
: چه بیماری‌های پوستی ممکن است در باشگاه‌های ورزشی شیوع پیدا کند؟
گاهی هم دسته‌ای از عفونت‌ها تحت‌تاثیر عوامل عفونی مهاجمی که به‌طور طبیعی روی پوست وجود ندارند، ایجاد می‌شوند. البته زمانی که روی پوست خراش یا آسیبی ایجا‌د شود نیز میکروارگانیسم‌های طبیعی پوست توانایی نفوذ به لایه‌های عمقی را پیدا می‌کنند و عفونت اتفاق می‌افتد. ابتلا به زگیل از جمله این موارد است. زگیل یک بیماری ویروسی است که در اثر مواجهه و تماس ایجاد می‌شود. اگر بعد از فردی که روی کف دستش زگیل دارد و از یک وسیله ورزشی استفاده می‌کند، فرد دیگری به این وسیله دست بزند، ویروس به‌راحتی منتقل می‌شود. استفاده از کفش و دمپایی مشترک نیز زمینه انتقال زگیل را تسهیل می‌کند.
زردزخم، عفونت دیگری در این حیطه است. زردزخم زمانی اتفاق می‌افتد که عامل بیماری‌زا از خراش‌ها و زخم‌ها به پوست نفوذ پیدا می‌کند. این بیماری به‌خصوص در ورزش‌هایی مانند کشتی، تکواندو، جودو و... که ورزشکاران تماس پوست با پوست دارند بیشتر دیده می‌شود.
به‌جز بیماری‌ قارچی ناشی از تکثیر قارچ طبیعی پوست، بعضی از عفونت‌های قارچی پوست نیز مسری هستند. ابتلای اولیه فرد ممکن است از حیوان خانگی باشد که با حضور در سالن ورزشی شرایط آلودگی دیگران را ایجاد می‌کند. البته بعضی از گونه‌های قارچ نیز از محیط آلوده و خاک به انسان منتقل می‌شود. نوع دیگری از عفونت‌ها، تبخال است. تبخال ممکن است در هر قسمتی از بدن ظاهر شود. گاه تبخال‌های راجعه روی بازو، سینه، ران و سایر قسمت‌های کشتی‌گیران دیده می‌شود.
: استفاده زیاد از وسایل ورزشی با بروز چه مشکلات دیگری می‌تواند همراه باشد؟
دسته دیگر آسیب‌های پوستی ناشی از ورزش، آسیب‌های فیزیکی به‌دلیل عدم‌رعایت اصول ایمنی و استفاده از ابزار‌های خاص است. به‌عنوان مثال در افرادی که به‌طور مداوم در باشگاه‌های بدنسازی تمرین دارند و از وسایلی مانند دمبل و وزنه استفاده می‌کنند، ضایعاتی مثل پینه دست و تاول‌های سایشی و مالشی به‌وجود آید. افرادی که از دستکش یا هدبند خاصی استفاده می‌کنند نیز به‌دلیل جنس آن ممکن است مستعد حساسیت و اگزما باشند یا به‌دلیل تماس مکرر این وسیله دچار خراش پوستی شوند. خراش و سایش ناشی از بستن نامناسب و شل هوگو در ورزش تکنواندو یا هدبند در بعضی از تمرینات رزمی نمونه‌ای از شرایط بروز این مشکل است. ماساژ و سایش وسایل ورزشی گاه می‌تواند باعث جوش پوستی شود.
به‌دنبال استفاده نامناسب از ابزارهای ورزشی نیز ممکن است خراش، زخم، جراحت و کبودی روی پوست به‌وجود آید. امروزه در باشگاه‌های ورزشی معمولا از کفپوش‌های مخصوص با برجستگی‌های ظریفی برای جلوگیری از سُرخوردن استفاده می‌شود. زمانی که پوست با این قسمت‌ها در تماس باشد، خراشیدگی و ساییدگی و کبودی اتفاق می‌افتد که در شرایط غیربهداشتی احتمال سرایت عفونت‌‌های قارچی و ویروسی تسهیل می‌شود.
: هنگام ورزش چه آسیب‌هایی ممکن است به ناخن‌‌ها وارد آید؟
آسیب‌های ناخن نیز در گروه آسیب‌های فیزیکی قرار می‌گیرند. به‌عنوان مثال، در تمرینات صخره‌نوردی انگشتان در معرض ضربه با سطح سخت است و هنگام کشتی نیز ممکن است پا لگد شود و به ناخن آسیب برسد.
استفاده از کفش نامناسب هنگام دویدن و سرعت‌های نامناسب روی تردمیل نیز می‌تواند ضرباتی به ناخن‌ها وارد کند. سیاه‌ شدن و تغییر رنگ ناخن، افزایش ضخامت ناخن، ایجاد قارچ ناخن و حتی از بین رفتن ناخن و افتادن آن به‌دلیل شدت ضربه به ریشه ناخن از جمله آسیب‌های ناخن مرتبط با انجام ورزش است.
: آیا ورزشکاران در معرض مشکلات مو هستند؟
مشکلات مو در ورزشکاران سالن‌های ورزشی را نباید فراموش کرد. انجام هر نوع تمرین ورزشی با تعریق همراه است. اگر تعریق از سطح موها با شست‌وشوی مناسب برطرف نشود یا در محیط ورزشی گرد‌وغبار و آلودگی خاص دیگری باشد حتما می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد جوش‌های پوست سر، ریزش مو، تغییر قوام و شکل مو یا حتی شوره سر ‌شود و امکان دارد در زمینه افزایش تعریق و ترشح غدد چربی پوست سر اتفاق بیفتد بنابراین رعایت بهداشت مناسب ضروری است. استفاده از کلاه‌های ورزشی نیز به‌دلیل سایش و افزایش ترشح غدد چربی پوست می‌توانند زمینه‌ساز این مشکلات شوند.
: بسیاری از ورزشکاران از مکمل‌‌های ورزشی استفاده می‌کنند. آیا این مورد هم می‌تواند تاثیری بر پوست و مو داشته باشد؟
در بعضی از سالن‌های ورزشی افراد تشویق به مصرف مکمل‌‌های غذایی و دارویی می‌شوند. در ورزش‌هایی مانند بدنسازی نیز رژیم‌های غذایی خاصی مانند استفاده حجم بالایی از تخم‌‌مرغ یا پودرهای خاص، کراتین یا پروتئین دنبال می‌شود. این مکمل‌‌ها و داروها در بعضی افراد می‌توانند به بروز مشکلات داخلی و پوستی منجر شوند. به‌عنوان مثال در رشته‌های بدنسازی از آمپول‌های هورمونی استفاده می‌شود که امکان دارد ریزش موی هورمونی ثانویه در ورزشکار ایجاد کند و بسیاری از افراد برای درمان این مشکل به متخصص پوست مراجعه می‌کنند. مصرف مکمل‌های خاص یا تغذیه نامناسب و افراط و تفریط در مصرف موادغذایی مانند تخم‌مرغ‌ و... نیز زمینه‌ساز بروز جوش‌های وسیع در قسمت‌های مختلف بدن مانند پشت، صورت و تنه می‌شود که گاه از حالت فولیکولیت و التهاب‌های معمول به کورک و جوش‌های بسیار ملتهب و قرمز تبدیل می‌شوند و با جوشگاه و تیرگی پس از بهبود همراه خواهند بود. از همین‌رو، استفاده از دانش متخصص تغذیه برای ورزشکاران بسیار کمک‌کننده است و در پیشگیری از آسیب‌های ناشی از مکمل‌ها نقش دارد.
بی‌توجهی به آکنه مقاوم به درمان می‌تواند عوارضی مانند جوشگاه
در پی داشته‌ باشد
دکتر آزاده گودرزی/ دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
آکنه یا جوش جزء مشکلات شایع پوستی محسوب می‌شود اما بعضی از انواع آکنه شدید، مقاوم به درمان و با ایجاد جوشگاه همراه هستند. گاه نیز نواحی گسترده‌ای درگیر می‌شود و علاوه بر صورت و قسمت فوقانی تنه که قسمت شایع بروز آکنه است، امکان دارد در ناحیه سر، کشاله ران، باسن، زیربغل و چین‌های بدن ظاهر شود. آکنه شدید معمولا با ایجاد ضایعات عمقی و بزرگ همراه است و نواحی وسیعی درگیر می‌شود.
اگر آکنه به درمان مناسب و استاندارد با توجه به شدت آن، طی مدت چند ماه بهبود نیابد، آکنه مقاوم تلقی می‌‌شود. در موارد آکنه مقاوم حتما بررسی عوامل میکروبی غیرعادی مانند استافیلوکوک، توجه به شرح‌حال بیمار و قسمت‌های درگیرشده پوست اهمیت دارد زیرا در مواردی که آکنه به‌دلیل باکتری‌های خاص ایجاد می‌شود، مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک ضروری است. توجه به مسائل هورمونی و افزایش سطح هورمون‌های مردانه در بانوان مبتلا به آکنه مقاوم نیز اهمیت دارد. البته مصرف بعضی داروها و بیماری‌های زمینه‌ای هم باید مدنظر باشند زیرا ممکن است باعث تشدید آکنه شوند.
آکنه مقاوم به درمان نیاز به معاینه دوره‌ای توسط متخصص پوست دارد
زمانی که فرد دچار آکنه شدید، وسیع، مقاوم به درمان و با ایجاد جوشگاه است، متخصص پوست حتما به شرح‌حال بیمار توجه دارد و جنسیت، سن، بیماری‌های زمینه‌‌ای را بررسی می‌کند. در بعضی موارد انجام آزمایش نیز لازم است تا درمان اولیه آغاز شود و به‌تدریج و پس از معاینات دوره‌ای بتوان تصمیم‌گیری انتخاب دارو در مرحله بعد را داشت.
اگر آکنه یا جوش‌ها به‌ قدری شدید باشند که منجر به جوشگاه‌های فرورفته یا گاه برجسته شدید شوند، معمولا نیاز به استفاده از داروهای مختلف به‌خصوص داروی راکوتان است. البته مصرف هر نوع دارو اعم از آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای هورمونی و... در هر بیمار متناسب با ویژگی‌های فردی‌اش متفاوت است و شرایط خاص بیمار باید مدنظر قرار گیرد. درواقع نمی‌توان برای همه بیماران یک نوع روش درمانی و داروی مشخص را تجویز کرد.
بنابراین اگر فردی در هر مقطع سنی با این نوع آکنه‌‌های شدید مواجه است، توصیه می‌شود در وهله اول حتما توسط متخصص پوست معاینه شود.
اگر متخصص پوست به مشکلات هورمونی زمینه‌ای مشکوک شود، آزمایش‌های مناسب برای تشخیص دقیق درخواست می‌کند و حتی امکان دارد همکاری متخصص زنان و غدد نیز لازم باشد.
حتی امکان دارد در صورت بیماری‌های زمینه‌ای دیگر، علاوه بر متخصص پوست، متخصصان رشته‌های دیگر نیز بیمار را معاینه کنند.
درمان تخصصی متناسب با شرایط فرد بهترین اثربخشی را دارد
معمولا درمان آکنه از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها آغاز می‌شود اما باز هم بررسی شرایط فردی ضرورت دارد. اگر بیمار مقاوم به آنتی‌بیوتیک باشد و آکنه کنترل نشود، با انجام آزمایش‌های خاص و بررسی‌های زمینه‌ای امکان دارد داروی راکوتان نیز در صورتی که بیمار شرایط مصرف داشته‌ باشد، تجویز شود.
توصیه بسیار مهم این است که افراد مبتلا به آکنه‌های شدید از خوددرمانی و بی‌توجهی به درمان پرهیز کنند و مشورت با متخصص پوست را مهم بدانند. گرچه آکنه یک مشکل شایع است و اغلب خانواده‌ها با آن مواجه بوده‌اند و نکاتی را می‌دانند اما هر فرد ویژگی‌های خاصی دارد و بهترین نتیجه، زمانی حاصل می‌شود که درمان تخصصی برحسب شرایط فردی تجویز گردد. دوره درمان می‌تواند چند ماه تا چند سال ادامه یابد و توجه به پیگیری درمان برای بهبود مشکل ضروری است. برای جلوگیری از عوارض آکنه‌های شدید مانند جوشگاه و لکه‌های شدید بهتر است درمان در زمان مناسب و اسرع‌وقت انجام شود.
گرما حین ورزش علائم «درماتیت آتوپیک» را تشدید می‌کند
دکتر امیرهوشنگ احسانی/ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
«درماتیت آتوپیک» یا «اگزمای آتوپیک» بیماری شایع پوستی است که با خارش، قرمزی و خشکی پوست ظاهر می‌شود. این بیماری ممکن است در سنین مختلف بروز پیدا کند و معمولا زمینه خانوادگی در ایجاد آن نقش دارد. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است پس از مدت‌ها بهبود با عود علائم مواجه شوند.
عوامل مختلفی نظیر استرس، خوردن غذاهای تند، استفاده از شوینده‌های قوی و گرما می‌تواند منجر به بروز علائم این بیماری شود. مبتلایان به درماتیت آتوپیک در فصل تابستان و شرایطی مانند ورزش در باشگاه‌های ورزشی که تعریق افزایش می‌یابد نیز با تشدید خارش پوست مواجه هستند.
در افراد مبتلا به اگزمای آتوپیک، بخشی از تعریق در لایه زیرپوستی باقی می‌ماند و زمینه التهاب پوستی را ایجاد می‌کند که با قرمزی همراه است. همچینن باقی ماندن تعریق روی سطح پوست نیز موجب تغییر در pH طبیعی پوست می‌شود و خارش را تشدید می‌کند.
لباس نخی و دوش مرتب در کاهش علائم پوستی موثر است
این افراد به‌خصوص در شرایطی مانند انجام تمرینات ورزشی در باشگاه که سطح گرما و تعریق افزایش می‌یابد حتما باید لباس نخی بپوشند. لباس‌های الیاف نایلونی عامل محرک است و به‌‌طور جدی علائم پوستی را تشدید می‌کند.
توصیه مهم دیگر اینکه حتما در زمان ورزش از محصولات مرطوب‌کننده یا‌ آبرسان استفاده شود تا پیامدهای خشکی پوست کاهش یابد. گرم‌کردن تدریجی بدن برای آمادگی در مقابل گرما نیز به جلوگیری از عود ناگهانی علائم کمک می‌کند. در زمان انجام تمرینات ورزشی حتما لازم است به‌آرامی تعریق بدن با حوله نرم و مرطوب تمیز شود تا تحریک پوست کاهش یابد. همچنین بلافاصله پس از ورزش نیز باید دوش آب ولرم گرفت زیرا باقیماندن عرق روی پوست تاثیر جدی در تشدید علائم درماتیت دارد. البته در انتخاب شوینده نیز باید دقت داشت و از انواع ملایم و فاقد ترکیبات محرک استفاده کرد.
«درماتیت آتوپیک» با «کهیر گرمایی» متفاوت است
گاه نیز بعضی افراد در شرایط گرمای زیاد دچار برجستگی‌های قرمز روی پوست می‌شوند که کهیر گرمایی نام دارد. برخلاف درماتیت آتوپیک، کهیر گرمایی منجر به خشکی پوست نمی‌شود اما خارش و گاهی درد دارد. کهیر گرمایی ممکن است در افراد دارای زمینه کهیر غذایی ظاهر شود اما گاه نیز برای نخستین بار به‌ این شکل بروز پیدا می‌کند.
به‌طور کلی مهم‌ترین و موثرترین روش درمان کهیر، پرهیز از عامل زمینه‌ای است. اما در افرادی که به‌طور مکرر با علائم آن مواجه هستند یا در شرایطی مانند تابستان که مشکل جدی برای فعالیت‌های بدنی دارند می‌توان با نظر پزشک از داروهای آنتی‌هیستامین استفاده کرد.