تنزل جایگاه داروخانه‌ها

زنگ خطر قطع مصرف خودسرانه
پورقلیچ می‌گوید: «مصرف خودسرانه داروهای OTC بستگی به بیماری ما دارد. اگر بیماری سبک باشد که معمولا دچارش می‌شویم و نخستین بار نیست، مثل سردرد همیشگی، سرماخوردگی همیشگی، آلرژی و آبریزش بینی همیشگی، درد قاعدگی همیشگی و از این قبیل که قبلا پزشک اجازه داده که در چنین مواقعی داروهای خاصی را برای تسکین درد استفاده کنیم، می‌توانیم در حد 48ساعت آنها را مصرف کنیم. اما اگر بعد از 48ساعت و حداکثر 72ساعت علائم برطرف نشد، یا تشدید شد یا علائم دیگری به آن اضافه شد که شبیه علائم همیشگی نیست، باید حتما به پزشک مراجعه کنیم و خودسرانه مصرف داروها را ادامه ندهیم.»  به‌گفته این پزشک اگر سردردی داریم که هرقدر هم قرص می‌خوریم، خوب نمی‌شود، قاعدتا باید مصرف خودسرانه دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنیم.

آنتی‌بیوتیک برای یک ویروس ساده؟
پورقلیچ به یک نکته خیلی مهم اشاره می‌کند و می‌گوید: «در بسیاری از مواقع گلودرد شما ممکن است به‌خاطر یک میکروب یا ویروس ساده باشد. بهبود این ویروس ساده روندی دارد؛ مثلا 3تا 5روز طول می‌کشد و بعد علائمش از بین می‌رود. اما وقتی شما برای بهبود آن آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید، میکروب‌های ساده را هم از بین می‌برید و به میکروب‌های خطرناک‌تر و مقاوم‌تر فرصت جولان می‌دهید و دوره درمان‌تان هم طولانی‌تر می‌شود.»  او تأکید می‌کند: «البته آنتی‌بیوتیک‌ها OTC نیستند اما میزان مصرف خودسرانه آنها در کشور بسیار بالاست و خیلی‌ها خبر ندارند که چه عوارض متعددی دارند. بسیاری‌ از افراد برای کوچک‌ترین مشکل مثل گلودرد یا داشتن خلط، آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند! درحالی‌که آنتی‌بیوتیک اصلا روی عفونت تأثیری ندارد. فقط ممکن است در شما مقاومت دارویی ایجاد کند؛ یعنی اگر شما بعدها عفونت روده، عفونت گوش یا عفونت سینوس بگیرید، دیگر بدن شما به آن آنتی‌بیوتیک جواب نخواهد داد و در برابرش مقاومت خواهد کرد و شما مجبور می‌شوید آنتی‌بیوتیک قوی‌تری مصرف کنید که آن هم تبعات و عوارض خاص خود را دارد.»

داروخانه یا فروشگاه؟!
پورقلیچ با بیان اینکه در کشورهای دیگر هم یکسری داروها هستند که در فروشگاه‌ها ارائه می‌شوند و مردم می‌توانند بدون نسخه، آنها را خریداری کنند، ادامه می‌دهد: «اما در ایران، الان مشکل فقط داروهای OTC نیست. مشکل ما داروهایی هستند که در قالب OTC به مردم ارائه می‌شوند. مثل آزیترومایسین، دیازپام، سفکسیم و... یا دارویی که همیشه مصرف می‌کنیم را می‌بریم به داروخانه نشان می‌دهیم و می‌گوییم من همیشه این را مصرف می‌کنم و داروخانه هم بدون نسخه آن را به شما می‌دهد.»  به تأکید او، داروخانه در کشور ما جایگاه و مقام فروشگاه را پیدا کرده است. درحالی‌که ساختار و کارکرد فارمِسی که تنها تعدادی از داروهای OTC را در اختیار دارد، با دراگ‌استور متفاوت است. اما اینجا داروخانه‌ها شبیه فارمِسی‌ها عمل می‌کنند.

داروهای تجویزی را خودسرانه مصرف نکنید
«درباره داروهای OTC علاوه بر اینکه نباید به‌صورت طولانی‌مدت و بی‌رویه مصرف شوند، توجه به علائمی مثل درد، سوزش، التهاب و سرفه هم مهم است»؛ پورقلیچ با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: «پزشک با مشاهده این علائم می‌تواند دلیل بیماری را تشخیص دهد و به آن، درمان علامتی می‌گویند. اما بیمار نمی‌داند که علائمش مربوط به چه بیماری‌ای است و با مصرفِ مثلا مسکن یا آنتی‌بیوتیک، فقط بیماری را سرکوب می‌کند. ممکن است فردی از 3‌ماه قبل، درگیر تومور مغزی باشد و نداند و با مصرف مسکن، فقط موجب سرکوب آن شود. وگرنه تومور در جای خود باقی است.»  او می‌افزاید: «گاهی پزشک، دارویی را برای مدت محدودی تجویز می‌کند اما فرد، از آن به بعد هر بار مریض شد، آن را از داروخانه می‌خرد و مصرف می‌کند. درحالی‌که ممکن است پزشک آن دارو را فقط برای 2هفته یا نهایتا یک‌ماه تجویز کرده باشد. اگر پزشک برای شما مثلا اُمپرازول تجویز کرد و بعد از یک‌ماه همچنان بهبود پیدا نکردید، حتما شما را برای آندوسکوپی می‌فرستد تا ببیند مشکل از کجاست. پس بهتر است دست از مصرف خودسرانه و طولانی‌مدت داروها برداریم تا سلامت‌مان به خطر نیفتد.»‌

معنای استفاده نادرست از OTC
سایت nida.nih.go در بخشی از مقاله‌ای «داروهای بدون نسخه (OTC) چیست؟» معنای استفاده نادرست از این داروها را به سه شکل مطرح کرده است: 1. مصرف دارو به‌روش یا دوزی غیر از دستورالعمل روی بسته 2. مصرف بیش از اندازه دارو برای اثربخشی بیشتر و 3.ترکیب داروهای OTC با هم برای دریافت یک نتیجه متفاوت.

عوارض قرص‌های رژیمی
مصرف قرص‌های رژیمی با دوز بالا می‌تواند منجر به نارسایی‌های جدی تغذیه‌ای ‌شود و این در حالی است که برخی از این داروها در فضای مجازی عرضه می‌شوند و حاوی محرک‌های خطرناک هستند. بسیاری دیگر از انواع قرص‌های رژیمی هم عوارضی نظیر مشکلات گوارشی، ریزش مو، بی‌خوابی، اضطراب، التهاب، پارانویای (کژپنداری) شدید، تاری دید، نارسایی کلیوی و از دست‌دادن آب بدن به همراه دارند./همشهری