مهمترین مسئله درباره داروهای بدون نسخه یا OTC راحتی و دسترسی سریع به
آنهاست؛ اینکه بیماران برای دردهای ساده ازجمله تسکین دردهای عضلانی و
استخوانی یا برطرف کردن علائم سرماخوردگی، آنفلوآنزا و حتی تقویت، رفع
اسهال و یبوست، حساسیت فصلی و... بدون مراجعه به پزشک و پرداخت هزینه
ویزیت، داروی موردنیازشان را خریداری میکنند؛ داروهایی که در دسته
مسکنها، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، آنتیهیستامینها، ضداحتقانها و
ضدسرفهها تقریبا مشکل
بیماران را با مصرف در بازه زمانی کوتاهمدت برطرف
میکنند. در این شرایط هم بیمار با تصور اینکه برای مشکلات جزئی و کوچک
لزومی به مراجعه به پزشک ندارد، به سادگی داروی مورد نظرش را از قفسه
داروخانهها انتخاب و خرید میکند، اما مطالعات نشان داده که میزان آگاهی
مصرفکنندگان از عوارض این داروها بسیار کم است.
نامآشناهای پرخطر
به گزارش شفاآنلاین:یکی از ویژگیهای مثبت داروهای بدون نسخه، صرفهجویی در هزینه برای بیماران
و مراکز درمانی است و علاوه بر این در درازمدت هم سود سرشاری را برای
شرکتهای داروسازی بهدلیل تولید این داروها داشته است. اما بیماران باید
آگاه باشند که در دسترس بودن یا ارزان شدن رفع مشکلشان به وسیله داروهای
OTC به معنای بیخطر بودن آنها نیست، بلکه میتواند آسیب به سلامتی آنها را
هم بهدنبال داشته باشد. یک مطالعه منتشرشده درباره آسیب استامینوفن
بهعنوان یکی از داروهای OTC نشان داد که تقریبا 25درصد از افراد در معرض
خطر مصرف بیش از حد این دارو هستند؛ چون عمده آنها قادر به تعیین دوز
استاندارد آن نبودند. مسمومیت با استامینوفن هم یکی از شایعترین دلایل
مسمومیت و مرگ ناشی از مصرف این دارو در دنیاست یا دارویی مثل ایبوپروفن
ممکن است باعث زخم و خونریزی روده شود و بیمار را در معرض خطر حمله قلبی یا
سکته قرار دهد.
آگاهی کم از داروهای OTC
نتایج یک مطالعه منتشر شده در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی نشان
میدهد که از مجموع 1100بیمار متقاضی دریافت داروهای OTC از داروخانههای
تهران، قرص استامینوفن، قرص سرماخوردگی بزرگسالان و سوسپانسیون آلومینیوم
امجیاس در مجموع 43درصد تقاضاها را بهخود اختصاص داده و 41درصد بیماران
هم اطلاعات مطلوبی نسبت به میزان و دوره مصرف داروی خود نداشتند. در این
میان تنها 0.8درصد بیماران بهطور کامل از عوارض جانبی مهم داروی مصرفی خود
اطلاعات داشتند.
این مطالعه در پایان نشان داد که در سطح داروخانههای شهر تهران آگاهی از
داروهای OTC، دوز مصرفی، دوره درمان و عوارض جانبی آنها برای بیماران در حد
مطلوبی قرار نداشته و این در حالی بوده که رابطه معناداری بین میزان آگاهی
و اطلاعات مراجعان با سطح تحصیلات و سابقه مصرف داروی OTC هم وجود داشته
است.
از سوی دیگر سرعت دسترسی و استفاده از این داروها علاوه بر نقطه قوت،
بهعنوان یکی از جنبههای منفی آن هم مطرح است؛ چون برخی بیماران به محض
مواجهه با هر مشکلی و با استفاده بیش از اندازه از این داروها خود را در
معرض خطر قرار میدهند.
نکته مهم
مهمترین راهکار در اینباره افزایش آگاهی و اطلاعات بیمار درباره این
داروهاست و اینکه بدانند عامل بسیار مهم درباره این داروها، مصرف صحیح،
کاهش مصرف و اطلاع از عوارض جانبی آن است.
در اینباره کارشناسان حوزه سلامت تأکید میکنند که با وجود استفاده از
داروهای بدون نسخه در مواجهه با بیماریای ازجمله سرماخوردگی باید 3نکته
مهم هم درنظر گرفته و مصرف دارو قطع شود؛ اول اینکه مصرف داروی سرماخوردگی
تهیه شده بدون نسخه پزشک تأثیری بر بهبود حال بیمار نداشته باشد، دوم شدت
گرفتن بیماری با وجود مصرف دارو و سوم بروز عوارض جانبی بهدلیل مصرف
داروهای بدون نسخه است.
مهمترین نکته درباره خرید داروهای بدون نسخه هم تهیه آنها از
داروخانههاست و این توصیه علاوه بر داروها، شامل مکملها و ویتامینها هم
میشود.
همچنین بهتر است بیماران مبتلا به دیابت، نقرس، قلبی - عروقی، فشارخون
بالا، کلیوی و کبدی، آسم و... مصرف چنین داروهایی را با مشورت پزشک یا
داروساز انجام دهند؛ چون احتمال بروز عوارض جانبی در این بیماران بیشتر
است. برخی از این داروها هم حاوی بروشورهایی هستند که ترکیبات دارویی،
موارد منع مصرف، نحوه تأثیر دارو در بدن، چگونگی نحوه جذب بهتر، دفع و مدت
زمان عمر دارو در بدن، عوارض جانبی، تداخلات دارویی، میزان مصرف و
توصیههای لازم (درباره مصرف بیش از حد، آسیبهای احتمالی و...) را ارائه
میکنند.
دلیل اهمیت OTC ها
داروهای OTC به افراد این امکان را میدهد که در کوتاهترین زمان بسیاری از
علائم آزاردهنده را از بین ببرند و برخی از بیماریها را به سادگی با
صرفهجویی در زمان و هزینه و همچنین بدون پرداخت ویزیت برای مراجعه به پزشک
معالجه کنند. با این حال، استفاده ایمن از این داروها نیاز به دانش، عقل
سلیم و مسئولیت دارد.
عوامل مؤثر بر افزایش مصرف در دنیا
مطالعات، 4فاکتور اصلی را عامل افزایش مصرف OTC عنوان میکنند. کشورهایی که
جمعیت بیشتری دارند، مصرفکنندگانش هم بیشتر هستند. در دسترسبودن
مراقبتهای بهداشتی، باورهای فرهنگی مثل خوددرمانی یا دسترسی به اطلاعات در
اینترنت، همچنین تفاوت در مقررات حاکم بر در دسترسبودن دارو هم 3 عامل
دیگر هستند.