درخشش جهانی زاهدان در نجات کودکان

رفع کمبودها برای نجات نوزادان
یکی از شاخص‌های بهداشتی در جوامع، میزان مرگی است که درباره هر تولد زنده تا 28روزگی، همچنین مرگ مادران ثبت می‌شود. آمار مرگ نوزادان در منطقه بالا بود و مردم هم به دلایل فرهنگی کمتر به مراکز درمانی مراجعه می‌کردند. البته به همان میزانی که آمار مرگ‌ها زیاد بود، تعداد تخت‌های NICU و متخصصان کودکان هم با میزان موالید متناسب نبود. بر این اساس طی 2 سال گذشته، تعداد تخت‌های بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان افزایش یافت و تنها در بیمارستان علی‌ابن‌ابیطالب این عدد از 18 به 28 رسید؛ افزایشی که در مراکز درمانی دیگر هم رخ داد و حتی برخی شهرها هم دارای بخش ویژه مراقبت از نوزادان شدند. تعداد فوق‌تخصصان نوزادان هم از یک نفر به 4 نفر رسید. این موارد باعث شده است که در تمام ساعات شبانه‌روز پزشکان در بخش حضور داشته باشند و هر نوزادی که بدحال باشد یا با مشکلی به دنیا بیاید، خدمات لازم را دریافت کند.

آموزش ویژه برای پرستاران
یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها آموزش‌های ویژه برای پرستاران بخش NICU بود. کلاس‌های تئوری برگزار شد و یک مربی از تهران طی یک ماه در کنار پرستاران ما فنون پرستاری برای مراقبت از نوزادان را به آنها آموزش داد. افزایش تخت‌های NICU و تعداد متخصصان، همراه با برنامه‌های آموزشی، باعث شد تنها طی یک سال مرگ‌ومیر کودکان را 25درصد کاهش دهیم. ما در مرگ مادران باردار هم با کاهش چشمگیر مواجه بودیم که نشان‌دهنده رسیدگی و توانایی سیستم بهداشتی ماست. البته این آمار کاهشی مورد تایید ما نیست و هدف‌گذاری ما رسیدن به نقطه صفر برای مرگ مادران است.


خارجی‌ها، مجذوب سیستم شبکه بهداشت
سیستان و بلوچستان جزو استان‌های وسیع است و فاصله بین برخی شهرها حتی به 180 کیلومتر هم می‌رسد؛ درست برعکس استان‌های شمالی که فاصله شهرها گاهی حتی به 10 کیلومتر نمی‌رسد. به همین دلیل در سیستان و بلوچستان دسترسی به مراکز فوق‌تخصصی سطح 3 برای مادران و نوزادان کمی سخت‌تر است. پراکندگی جمعیت در استان هم یک چالش جدی دیگر است. تعداد روستاهای 10خانواری و 20خانواری در این منطقه زیاد است و به دلیل مسائل قومی، قبیله‌ای و عشیره‌ای دور از هم زندگی می‌کنند. به همین دلیل تقویت شبکه بهداشت تا حدود زیادی توانست این موانع را مرتفع کند. یک ماه پیش کارشناسانی از یونیسف برای بازدید به این منطقه سفر کردند که از دفاتر آمریکا، خاورمیانه و نماینده آنها در ایران بودند. آنها شبکه بهداشت ما را تحسین می‌کردند زیرا با وجود تمامی چالش‌ها دسترسی به خدمات برای مادران و نوزادان برقرار بود. اینکه بهورزان ما در هر منطقه تمام مادران باردار را می‌شناسند و از وضعیت آنها آگاهی کامل دارند، برای آنها کاملا عجیب و جذاب بود.

آمار بالای زایمان‌های بهداشتی
97 تا 98درصد زایمان‌ها در استان به‌ویژه محدوده تحت پوشش علوم‌پزشکی زاهدان (شامل سراوان، خاش، میرجاوه و زاهدان) زایمان‌های بهداشتی‌اند، یعنی تحت نظر سیستم بهداشت و درمان انجام می‌شوند. تعداد باقیمانده هم مربوط به مهاجران‌اند که زایمان‌هایشان را در خانه انجام می‌دهند و از نظر ما قابل‌قبول نیست. با توجه به اینکه هزینه‌های زایمان تقریبا رایگان است، ما حتی درباره این مادران هم پیگیریم که به مراکز بهداشتی ما مراجعه کنند؛ اما آنها به دلایل مهاجرتی همکاری ندارند. زایمان‌های بهداشتی در بیمارستان‌ها، مراکز تسهیل زایمان و مراکز بهداشتی‌درمانی انجام می‌شود و برخی هم توسط ماماهای آموزش‌دیده و مورد تایید علوم‌پزشکی در خانه‌ها صورت می‌گیرد.

یک جهش مهم برای نجات نوزادان
تا 5 سال پیش در خاش و سراوان بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان NICU وجود نداشت؛ اما هم‌اکنون این بخش در هر دو منطقه احداث شده است. جز بخش دولتی، در بیمارستان‌های سپاه و تامین‌اجتماعی هم این بخش‌ها ایجاد شده‌اند که جهش‌های مهمی برای نجات جان کودکان است. نوزادان نارس بیشتر در معرض مرگ‌ومیرند؛ اما به دلیل افزایش دسترسی به خدمات درمانی و حضور متخصصان، احتمال ازدست‌رفتن جان آنها کاهش یافته است و مراقبت‌های بیشتری دریافت می‌کنند. عمده مشکلاتی هم که کودکان با آنها مواجه می‌شوند زجر تنفسی، عفونت و مشکلات گوارشی است و اگر دسترسی به بخش مراقبت‌های ویژه محدود باشد، می‌تواند جان آنها را به خطر بیندازد. البته ما به‌دنبال افزایش ظرفیت بخش مراقبت‌های ویژه‌ایم تا نوزاد بتواند تا تکامل کامل در این بخش بماند و مراقبت‌های لازم را دریافت کند.

فرهنگسازی برای افزایش مراجعه به مراکز بهداشتی
هدف ما نجات مادر و کودک و حفظ سلامت نوزادان است. با اجرای طرح جوانی جمعیت، مراقبت‌های خاص مادران در دوران بارداری ازجمله درمان کم‌خونی، تغذیه تکمیلی، مراقبت ماهانه و... در تمام کشور در حال اجراست. فرهنگسازی ما در مناطق مختلف استان هم به‌گونه‌ای پیش رفته است که اکنون دیگر از آن مقاومت‌ها برای عدم‌مراجعه به مراکز بهداشتی خبری نیست و مادران در دوران بارداری با میل بیشتری مراجعه می‌کنند. آنها تحت نظر قرار می‌گیرند، پرونده بهداشتی برایشان تشکیل می‌شود و هر لحظه که علامتی از خطر در آنها برای خودشان یا جنین بروز کند، به سطح بالاتر ارجاع می‌شوند.

تشویق نمی‌شویم
این اتفاق خوبی است که علوم‌پزشکی زاهدان به دلیل خدمات و تلاش‌های بی‌وقفه نیروهای انسانی در بهداشت و درمان در چنین جایگاهی قرار گرفته است و هدف ما حفظ و ارتقای این وضعیت است. اما ما در دریافت مشوق‌های جوانی جمعیت یک مشکل داریم. برای تمامی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی این مشوق‌ها در صورت افزایش میزان موالید پرداخت می‌شود؛ اما مسئله اینجاست که آمار زادوولد در استان ما بالاست و به‌نوعی این مشوق‌ها شامل حال ما نمی‌شود. امیدواریم این مسئله به شکلی دیگر برای ما هم در نظر گرفته شود.


افزایش مراقبت‌ها در بارداری پرخطر
حساسیت روی مرگ مادران در کشور ما بسیار بالاست و این مسئله آنقدر اهمیت دارد که اگر مادر باردار فوت کند، در کمتر از 24 ساعت شخص وزیر بهداشت مطلع و پیگیر می‌شود. بر این اساس تعداد متخصصان زنان در سطح استان افزایش یافته است و این شامل همه کشور می‌شود. مراقبت‌های مادران در دوران بارداری هم توسط همین سیستم شبکه‌ای انجام می‌شود. اگر مادری در وضعیت پرخطر قرار داشته باشد، این مراقبت‌ها و ویزیت‌ها دو تا سه برابر افزایش پیدا می‌کند و در ماه آخر به هفته‌ای یک‌بار هم می‌رسد. اگر مادر بارداری در بیمارستان بدحال شود، یک کد خطر تعریف شده است که زنگ آن زده می‌شود و بیمارستان در حالت آماده‌باش قرار می‌گیرد تا تمامی کمک‌ها برای نجات مادر بسیج شوند./همشهری