آمارها سخن می گویند، حذف سفر برای طبقه متوسط
این آمارها از سفرهای نوروزی، که یکی از اتفاقات جدا نشدنی در سبد سالیانه خانوار است، به زاویه جدیدی از شرایط اجتماعی و اقتصادی ایران اشاره دارد و آن تنوع اجباری در سفر و در سه قشر متمول، متوسط و ضعیف است. افزایش تورم و قیمت ها سبب شد که مردم کمتر به شهرهای سردسیر که در بهار با سرما و بارش ها مواجه هستند، مراجعه کنند و حضور در چادر، اولیت اول قشر متوسط و گاه ضعیف جامعه بود که می خواست در کنار خانواده چند روزی، خستگی سال گذشته را از تن بدر کند. همان طور که رفیعی، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی گفته است: «نسبت به سال گذشته ریزش مسافر داشتیم و تعداد مسافرها نسبت به سال گذشته کمتر شده است.» بسیاری از شهرها نیز از کاهش ۲۰ درصدی سفر نسبت به سال گذشته خبر می دهند. هرچند که می توان نقش همزمانی نوروز و ماه مبارک رمضان را در این رابطه مثال زد، اما آمار دیگری که رفیعی ارائه داده است، نشان از حذف سفر و استفاده از امکانات سفر مانند هتل برای قشر متوسط و ضعیف داشت. طبق گفته رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی: «سال گذشته هم نوروز خوبی برای نوروز گردشگری نبود.
سال گذشته فقط هتل‌های ۴ و ۵ ستاره در برخی نقاط پر شد و هتل‌های ۳ و ۴ که متعلق به طبقه متوسط بود خالی ماند. ریزش امسال نسبت به پارسال یعنی وضعیت خوبی نداشتیم. » طبق گفته رفیعی، فقط استقبال از هتل های درجه یک و دو مناسب بوده و این یعنی مردم یا خیلی تمایل به سفر نداشتند یا می خواستند شب ها را در مسافرخانه ها یا مدارس و حتی در چادرها سپری کنند و این آمار به معنای حذف سفر از سبد خانوار در قشر متوسط بود، چون هزینه های هتل های درجه یک و دو، فقط با درآمدهای قشر متمول و غنی جامعه همخوانی دارد. طبق استعلام از سایت ها، قیمت هر شب اقامت در هتل های ۴ ستاره از شبی ۲ میلیون و ۲۰۰ تومان آغاز می شد و تا ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان نیز می رسد. این تفاوت قیمت ها بنا بر آپشن های تور و غذا متغیر است. متوسط قیمت هتل های درجه یک و ۵ ستاره نیز هر شب ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و این مبالغ تا شبی ۴ و نیم میلیون تومان و ۶ میلیون تومان نیز می رسد. شکی وجود ندارد که قشر متوسط و ضعیف توان حضور در این هتل ها را ندارد چون اگر بخواهد یک خانواده ۴ نفره در این مراکز تفریحی که لازمه یک سفر ایده آل است، اقامت داشته باشد، باید برای فقط سه شب حدقل مبلغ بیش از ۱۰ میلیون تومان به طور متوسط پرداخت کند. البته وضعیت خانه ها و اقامتگاه های غیر رسمی و بومگردی نیز بهتر نبود و قیمت آنها برای هر شب کمتر از یک میلیون تومان تا ۲ میلیون تومان لحاظ می شد.
تجربه سفر گران در نوروز
مسعود، استادکار کارخانه رنگ در تهران، یکی از افرادی است که برای سفر به استان اصفهان، به همراه همسر و دو دخترش مسافرت کرده بود، او که در یک خانه اجاره ای برای سه شب اقامت داشت، برای این مدت مبلغ ۷ میلیون تومان هزینه کرد و در ادامه به خبرنگار ما می گوید: «۳ شب سفر ما به همراه بلیط اتوبوس رفت و برگشت و شام و افطاری، بیش از ۲۰ میلیون تومان آب خورد. غذاها به شدت بی کیفیت و گران بودند به نحوی که برای سه پرس زرشک پلوی معمولی در وسط شهر اصفهان مبلغ یک میلیون تومان پرداخت کردیم!. واقعا عید را فقط باید در خانه ماند چون نمی دانم پس از اینکه همه حقوق و عیدی را خرج کردیم، چطور باید تا پایان فروردین با جیب خالی زندگی کنیم.» امیر هم که کارمند یک شرکت است و برای سفر به شهرستان شاهرود رفته بود با ابراز گلایه هزینه های سرسام آور سفر به خبرنگار ما گفت: «در یک واحد تجاری و با شرایط نامناسب که همسایه ما در هر طبقه شرکت ها و مطب دکترها بودند، با امکانات حداقلی مانند دو تخت خواب، یک تلویزیون، و وسایل آشپزخانه، برای چهار شب اقامت مبلغ ۴ و نیم میلیون پرداخت کردیم و با هزینه بنزین ماشین و خورد و خوراک برای خودم، همسرم و دو فرزندم بیش از ۱۴ میلیون تومان هزینه کردیم و دریغ از یک سوغاتی کوچک که به همراه خودمان بیاوریم. هزینه های بالا سبب شده که اقشار ما که قشر متوسط جامعه هستیم، دیگر نتوانیم به سفر برویم و سفر برای قشر متمول و به یک کالای لاکچری تبدیل شده است.»
آمار نیز از استفرار مردم در پارک ها و چادرها خبر می دهند و طبق مشاهدات میدانی، با وجود مخالفت با برپایی چادر در بسیاری از شهرها مردم با وجود سرمای هوا، در پارک ها و کنار ساحل شب را در چادر اقامت داشتند. اما آمارها نیز از کاهش میزان سفر سخن می گفتند و قشری که همواره سفر جز زندگی آنهاست ظاهرا خیلی تمایلی به سفر نداشتند. رفیعی، ، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی در ارتباط با همزمانی ماه رمضان و نوروز و تاثیر آن بر گردشگری هم گفته است: « با توجه به سوابق سال‌های گذشته، ماه رمضان باعث رکود گردشگری نشده است. ماه رمضان در سال‌های قبل هم بوده و اتفاقاً بازار گردشگری رونق داشت. مثلاً بیشترین مسافرهای ما به عراق در حد ۵۰ درصد بوده است. این ۵۰ درصد در ماه رمضان هم می‌روند. مقاصد دیگر هم مشکلی بابت ماه رمضان نداشتند. ما در مسیر نجف ریزش قیمت داشتیم، اما افزایش قیمت توسط ایرلاین داشتیم که دفاتر در این بین زیان دیدند.»
آلودگی شهرها با سفر ارزان
مسافرت و حضور در چادر یا به نوعی سفر ارزان، هیچ‌کمک هزینه‌ای برای شهرها ندارند، چون آنها میزان قابل توجهی از نیازهای سفرشان را از شهر مبدا با خود حمل می‌کنند، طبیعتا آنها هیچ‌گردش اقتصادی را برای شهر مقصد نداشته و از امکانات عمومی بیشترین بهره را می‌برند. دومین دسته از مسافران در هتل اقامت می‌کنند و زباله‌های پراکنده ایجاد نمی‌کنند. آنها حداقل هزینه‌ها را از لحاظ خورد و خوراک و مکان سکونت پرداخت می‌کنند. گردشگران نوروزی زباله‌های فراوان را از خود به جای می‌گذارند. برای مثال اغلب این مسافران از ظروف یکبار مصرف استفاده کرده و زباله‌ها را در طبیعت رها می‌کنند. در بهترین حالت باید گفت که در شهرهای شمالی شاهد مسافرانی هستیم که زباله‌ها را رها نمی‌کنند، اما هیچ‌محدودیتی برای رهاسازی پسماند غذا در طبیعت ندارند. از دیگر پیامدهای تاثیر مسافران تبادل فرهنگی با جامعه محلی را می‌توان برشمرد. مساله افزایش خروج از روستاها و هجوم به شهرها از دیگر پیامدهای گردشگران بی‌ضابطه است. استقبال گردشگران از شهرهای شمالی کشور با تبعات محیط‌زیستی همراه است، این مساله از سوی کارشناسان و مسئولان امر نیازمند بازنگری است. در واقع علاوه بر افزایش ورودی به استان‌ها پیشنهاد می‌شود، عوارض پسماند نیز از گردشگران اخذ شود. همچنین می‌توان با ایجاد کمپ‌هایی در شهرهای شمالی کشور افرادی را که تمایل چندانی به استفاده از خدمات مسافری ندارند و به‌نوعی خواستار استفاده از هتل پیاده رو هستند، به سمت کمپ‌ها هدایت کرد. با این اقدام می‌توان سیمای شهرهای توریست پذیر کشور به‌ویژه شهرهای شمالی را از این به هم ریختگی مصون نگه داشت.
