در این میان اما سیاست و تأکید مسئولان این وزارتخانه تقدم پیشگیری بر درمان و البته دسترسی آسان و کم‌هزینه به خدمات درمانی بوده است و در این راستا تلاش‌های موثری در اجرای برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع و همچنین پوشش همگانی بیمه سلامت، به عمل آمده است.
در این راستا بخشی از اقدامات وزارت بهداشت از سال ۱۴۰۱ آغاز و در سال
۱۴۰۲ بر عمق‌بخشی آن افزوده شد. در ادامه به بخش‌هایی از دستاوردهای این
وزارتخانه در طی دو سال گذشته و برنامه‌های در دست اجرا و برنامه‌های آینده
اشاره می‌شود.
هزینه‌های سرسام‌آور درمان بیماری‌ها و تهیه دارو، گاهی سبب می‌شد که بویژه
قشر کم درآمد و محروم، قید درمان را بزنند و با بیماری و درد خود کنار
بیایند؛ بر همین اساس موضوع بیمه رایگان دهک‌های پایین درآمدی در دستور کار
دولت قرار گرفت و در این راستا سازمان بیمه سلامت در ماده ۷۰ قانون برنامه
پنج ساله ششم توسعه مکلف شده همه افرادی که فاقد هرگونه بیمه سلامت هستند
را از طریق مکانیسم ارزیابی وسع، بیمه کند. در همین راستا پیش از این سه
دهک اول جامعه به صورت رایگان بیمه شده بودند. پس از آن نیز براساس مصوبه
دولت در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲، دهک‌های چهارم و پنجم درآمدی به مجموع بیمه‌شدگان
رایگان این سازمان اضافه شدند؛ به طوری که در دهک ۴ و ۵ به صورت خودکار
بیمه رایگان برقرار شد و افرادی هم که در سنوات گذشته تحت پوشش بودند ولی
اقدام به تمدید آن نکرده بودند و دهک درآمدی آنها ۴ یا ۵ بود، رایگان بیمه
شدند و به این ترتیب با اضافه شدن ۲ دهک به سه دهک قبلی، حدود ۱۲ میلیون
نفر در ۱۴۰۲ به طور رایگان بیمه شده‌اند که در مجموع حدود ۳۳ میلیون نفر
بیمه شده رایگان در سطح کشور را شامل می‌شوند. در همین راستا دهک‌های ۶ تا ۹
درآمدی نیز از تخفیف‌های بیمه‌ای بهره‌مند شده‌اند.
تشکیل قرارگاه جوانی جمعیت در وزارت بهداشت و اقداماتی در جهت اجرای
قانون جوانی جمعیت، از دیگر برنامه‌های وزارت بهداشت طی دو ساله گذشت است؛
به طوری که مردادماه سال ۱۴۰۱ بود که سخنگوی دولت از همگانی شدن بیمه درمان
ناباروری خبر داد؛ مبحثی که بر اساس آن سازمان بیمه سلامت ایران مکلف شد
نسبت به پوشش بیمه‌ای همه زوجین نابارور فاقد بیمه پایه مطابق آیین‌نامه
بند «الف» ماده (۷۰) قانون برنامه ششم توسعه اقدام کند.
در واقع پس از همگانی شدن بیمه پایه، بیمه ناباروری هم با مصوبه دولت
همگانی شد و بر اساس جزء (۵) بند «ک» از تبصره (۱۷) ماده واحده قانون بودجه
سال ۱۴۰۱، همه مراکز درمانی و بیمارستان‌های ارائه دهنده خدمات درمان
ناباروری موظف به عقد قرارداد با سازمان‌های بیمه‌گر پایه شدند.
به دنبال این تصمیم هزینه‌های خدمات تشخیصی و درمانی ناباروری و خدمات
تخصصی ناباروری شامل (IUI, IVF, ICSI، FET) بر اساس ضوابط ابلاغی وزارت
بهداشت در بخش دولتی، عمومی غیردولتی و خیریه و خصوصی طرف قرارداد با
فرانشیز مطابق دستورالعمل مندرج در مصوبه شورای عالی بیمه سلامت، تحت پوشش
سازمان‌های بیمه‌گر پایه قرار گرفت.
در ۱۴۰۲ نیز سطح و عمق خدمات پوششی برای زوجین نابارور افزایش یافت از جمله
اینکه اقلام دارویی از ۶۳ به ۶۶ قلم افزایش داشت و اکنون این خدمات ۹۰
درصد پوشش بیمه‌ای دارند. همچنین ۷ نوع خدمت تصویربرداری، ۱۶ کد خدمت
آزمایشات ژنتیک برای زنان دارای سقط مکرر و افزایش تجهیزات و لوازم مصرفی
برای درمان ناباروری از ۲۸ به ۲۹ قلم با پوشش ۹۰ درصدی تحت پوشش بیمه قرار
گرفت. در مجموع اکنون زوجین نابارور برای استفاده از خدمات ناباروری باید
در سامانه‌های بیمه سلامت نشان ناباروری دریافت کنند و همه خدمات در درمان
ناباروری که تحت پوشش بیمه سلامت هستند تا ۹۰ درصد پوشش در بخش‌های دولتی و
۹۰ درصد تعرفه عمومی غیر دولتی در مراکز ملکی دیگر تحت پوشش قرار گرفته
است.
بیمه سلامت رایگان مادران باردار و کودکان تا ۵ سالگی و همچنین توسعه مراکز
دولتی درمان ناباروری و ایجاد شبکه درمان ناباروری و راه اندازی بیش از
۱۲۳ مرکز سطح سه خدمات تخصصی و ۷۷ مرکز سطح دو ناباروری در کشور برای اولین
بار در راستای حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از دیگر اقدامات انجام شده
در این حوزه است.
به استناد بند ن تبصره ۱۷ قانون برنامه بودجه ۱۴۰۱، صندوق بیماری‌های
خاص و صعب‌العلاج برای اولین بار در سال ۱۴۰۱ تشکیل و در تاریخ سوم آبان
ماه این سال رونمایی شد. به دنبال این تصمیم و با تصویب اساس‌نامه تشکیل
صندوق در هیئت وزیران، شورای سیاست‌گذاری این صندوق در وزارت بهداشت متشکل
از وزیر بهداشت، سازمان‌های بیمه‌گر و نمایندگانی از کمیسیون بهداشت و
درمان مجلس شورای اسلامی تشکیل شد و سازمان بیمه سلامت ایران موظف به
پیشبرد اهداف این صندوق شد.
در مجموع ۴۰۰ بیماری در لیست بیماری‌های نادر و صعب‌العلاج قرار دارند و با
تصویب صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج، کار در مرحله اول با ۲۷ گروه از
بیماری‌ها آغاز شد و اکنون نیز به اذعان مدیرعامل سازمان بیمه سلامت تعداد
بیماری‌های تحت پوشش این صندوق به ۱۰۷ گروه بیماری رسیده است. میزان ابتلا
به این ۱۰۷ گروه بیماری که تحت پوشش قرار دارند نسبت به سایر بیماری‌ها
بیشتر است و جزو موارد پرتکرار هستند. به اذعان مسوولان امر، میزان ابتلا
به برخی از بیماری‌هایی که در لیست این ۱۰۷ گروه بیماری وجود ندارند، کمتر
از ۱۰۰ مورد است.
صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج درحالی کار خود را آغاز کرد که طرحی
مترقی خوانده شد و به اذعان وزارت بهداشتی‌ها در بخش‌های دولتی عمده خدماتی
که بیماران دریافت می‌کنند پوشش بیمه و صندوق ۹۰ تا ۱۰۰ درصدی داشته و
شامل سه جزء است به این صورت که پوشش بیمه پایه‌ای که بیماران از قبل
داشتند و پوشش بیمه‌های تکمیلی سر جای خود مانده و پوشش صندوق بیماری‌های
خاص و صعب‌العلاج نیز به پوشش‌های قبلی اضافه می‌شود.
البته مبتلایان به بیماری‌های نادر که کم تکرار هستند نیز در کانون توجه
این صندوق قرار گرفته‌اند و مبتلایان به این بیماری‌ها در «کمیسیون خارج
شمول» تحت پوشش بیمه‌ای قرار می‌گیرند و سازمان بیمه سلامت تاکید دارد که
هیچ فردی بدون پوشش بیمه‌ای نماند.
به اذعان مسوولان سازمان بیمه سلامت، ۷۰ درصد هزینه‌های صندوق بیماری‌های
خاص و صعب‌العلاج، هزینه‌های دارویی است. در همین راستا نیز معاونت درمان
وزارت بهداشت نسبت به تعریف گروه‌های دارویی اقدام کرده و بررسی‌ها نیز
بیانگر این است که گروه‌های دارویی روز به روز در حال افزایش است.
از طرف دیگر بودجه اختصاص یافته به این صندوق در سال گذشته ۷۰۰۰ میلیارد
تومان بود که سازمان بیمه سلامت برای سال جاری (۱۴۰۳) حداقل افزایش دو
برابری یعنی ۱۴هزار میلیارد تومان را درخواست داده بود؛ هرچند که
پیش‌بینی‌های این سازمان بیانگر این بود که این صندوق در ۱۴۰۳ به ۱۸ هزار
میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.
پوشش خدمات توانبخشی بیماران خاص و صعب العلاج نیز از دیگر برنامه‌های
مورد تاکید سازمان بیمه سلامت ایران است و در این راستا پوشش خدمات
توانبخشی بیماران خاص و صعب العلاج طبق استانداردهای ابلاغی وزارت بهداشت
تا سقف ۱۰۰ درصد تعرفه دولتی و ۸۰ درصد تعرفه غیر دولتی در حال انجام است.
این خدمات شامل کاردرمانی، گفتار درمانی و مداخلات روانشناسی بیماران
اوتیسم، کاردرمانی و گفتار درمانی و فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران آسیب
نخاعی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی،
کاردرمانی، گفتاردرمانی، فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران ام اس،
کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی بیماران SMA، کاردرمانی، گفتاردرمانی،
فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران دوشن و غیر دوشن، کاردرمانی،
گفتاردرمانی و شنوایی شناسی و فیزیوتراپی بیماران موکوپلی ساکاریدوز،
کاردرمانی، فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران بال پروانه ای، کاردرمانی و
گفتاردرمانی بیماران متابولیک، کاردرمانی فردی و گروهی بیماران مزمن روانی،
کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی بیماران سرطانی است.
همچنین بنابر اعلام سازمان بیمه سلامت، خدمات فیزیوتراپی برای عموم بیمه
شدگان تا ۲ ناحیه و برای بیماران ام اس، گلین باره، دوشن، میاستنی گراو،
فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و ALS تا ۴ ناحیه در هرجلسه تحت پوشش بیمه
می‌باشد.
علاوه بر این در راستای اجرای ماده ۶ قانون حمایت از حقوق معلولان در
آبانماه سال ۹۹ تفاهم نامه‌ای فیمابین سازمان بیمه سلامت و سازمان بهزیستی
با موضوع بهره مندی افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور که
دارای پوشش بیمه ای معتبر از بیمه سلامت می باشند منعقد شد که برابر تفاهم
نامه ۹ کد خدمتی درحوزه‌های کاردرمانی، گفتاردرمانی و شنوایی شناسی با
مشارکت ۷۰ درصدی تعرفه دولتی توسط سازمان بیمه سلامت پوشش داده شد.
متعاقبا از شهریور سال گذشته۱۴۰۱ با تمدید تفاهم‌نامه مشترک این سازمان با
سازمان بهزیستی کشور تعداد خدمات توانبخشی که قبلاً تحت پوشش بیمه‌ای
نبودند، به ۵۹ کد خدمتی در حوزه‌های کاردرمانی، گفتار درمانی، بینایی سنجی،
شنوایی شناسی، فیزیوتراپی و ارتوپدی با پوشش بیمه‌ای ۷۰ درصدی سازمان بیمه
سلامت متناسب با نوع مالکیت مرکز ارائه دهنده خدمات افزایش یافت.
همچنین با مجوز شورای عالی بیمه سلامت، پوشش بیمه‌ای خدمات بستری توانبخشی
بیماران مالتیپل اسکلروزیس، آسیب مغزی، آسیب نخاعی و سکته مغزی در
بیمارستان رفیده تهران به صورت پایلوت انجام گرفته است که با توجه به نتایج
حاصله و تدوین دستورالعمل خرید راهبردی در مرحله بعد این موضوع در صورت
درخواست بیمارستان مشابه در کل کشور گسترش می‌یابد.
و اما، برنامه «سلامت خانواده و نظام ارجاع» از مهمترین اولویت‌های
وزارت بهداشت در جهت افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و تقویت نظام شبکه
کشور است؛ به طوری که در قالب این برنامه قرار است در ازای هر ۳ هزار نفر
جمعیت، یک تیم سلامت شامل ۲ مراقب سلامت و یک پزشک مراقب سلامت جمعیت تحت
پوشش خود باشند.
در راستای اجرای این برنامه، طی ۱۴۰۲ ابتدا این برنامه در ۵۸ شهرستان اجرا
شد، سپس در ۹۷ شهرستان به مرحله اجرا درآمد و پس از آن نیز تعداد
شهرستان‌هایی که برنامه سلامت خانواده در آنها به مرحله اجرا رسید معادل
۱۹۵ مورد است و در مجموع تا کنون ۲۷ میلیون نفر در کشور تحت پوشش این طرح
قرار گرفته‌اند.
بر اساس سیاست‌های وزارت بهداشت در اجرای این برنامه، هر کد ملی یک پرونده
الکترونیک سلامت خواهد داشت و در ازای هر ۳ هزار نفر یک تیم سلامت شامل ۲
مراقب سلامت و یک پزشک نیاز است؛ بنابراین اگر جمعیت ۲۷ میلیون نفری را
تقسیم بر ۱۵۰۰ نفر کنیم، برای این جمعیت حدود ۱۸ هزار مراقب سلامت و حدود ۹
هزار و ۲۴۳ پزشک نیاز بود که تامین آن در شهرهای هدف مرحله به مرحله در
دستور کار قرار گرفت.
وزیر بهداشت تاکید دارد که تا پایان دولت سیزدهم، این برنامه به سراسر کشور
گسترش می‌یابد و در همین راستا هم نیمه اسفند ماه همایشی بین‌المللی با
حضور بیش از ۱۲ کشور برگزار شد و تجربیات کشورها به اشتراک گذاشته شد و
نهایتا هم اینکه سازمان جهانی بهداشت، «برنامه سلامت خانواده» را ابتکار
جمهوری اسلامی ایران دانست و بر اساس اعلام مسئول منطقه اروپای سازمان
بهداشت جهانی، این برنامه را به نام ایران ثبت کرد.
در هر حال با توجه به برنامه وزارت بهداشت برای گسترش این برنامه به سراسر
کشور، قاعدتا تامین نیروی مورد نیاز جهت اجرای سراسری برنامه نیازمند
مساعدت سازمان استخدامی و سازمان برنامه و بودجه است.
ویکرد دولت سیزدهم در حوزه عمرانی سلامت از ابتدا تاکنون، اتمام و تکمیل
پروژه‌های نیمه‌تمام بهداشتی و درمانی بوده است؛ بر همین اساس نیز تعیین
تکلیف این پروژه‌ها را در دستور کار قرار دادند؛ به شکلی که از دو سال
گذشته تاکنون حدود ۱۶ هزار تخت بیمارستانی فقط در حوزه درمان تحویل داده
شده است.
از طرف دیگر همواره عنوان شده که استراتژی وزارت بهداشت، ارائه تمام خدمات
بهداشتی و درمانی مورد نیاز مردم در استان‌های محل سکونت‌شان است تا به این
ترتیب نقل و انتقال بیماران به سایر استان‌ها کاهش یابد و در همین راستا
نیز هدف‌گذاری ویژه‌ای برای برخی مناطق خاص بویژه مناطق محروم و مرزی و
همچنین جنوب استان تهران که محرومیت زیادی در حوزه سلامت دارند، شده است.
در این بین اما سیاست ساخت کلان‌بیمارستان‌ها از اولویت‌های مهم وزارت
بهداشت بوده؛ به طوری که افتتاح چند اَبَر بیمارستان را طی دو سال گذشته
شاهد بودیم و به این ترتیب پس از انقلاب اولین بیمارستان‌های ۱۰۰۰
تختخوابی در این دولت ساخته شد و در همین راستا، کلان بیمارستان ۱۰۰۰
تختخوابی حضرت مهدی(عج) و بیمارستان غدیر با بیش از ۸۲۱ تخت در پایتخت
افتتاح شد.
تعریف پروژه‌های ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ تختخوابی در گیلان، مازندران، خراسان رضوی،
هرمزگان، مرکزی، اردبیل، فارس و همدان و … از دیگر نمونه‌هایی است که وزارت
بهداشت در راستای استراتژی ایجاد بیمارستان‌های بزرگ و کلان تعریف کرده
است.
در هر حال بنابر اعلام مسوولان وزارت بهداشت، در حوزه درمان ۷۹ پروژه مهم
بیمارستانی دیگر نیز در دستور کار است و بین ۸ تا ۱۰ بیمارستان ۱۰۰۰
تختخوابی در دست ساخت، طراحی و تامین مالی قرار دارد و عنوان شده بود که تا
پایان ۱۴۰۲ قرار است ۷۰۰۰ تخت بیمارستانی دیگر نیز با اولویت مناطق محروم و
مرزی، تکمیل، تجهیز و تحویل شود که در تاریخ کشور بی‌سابقه و رکورد است.
با این حساب، اکنون بالغ بر ۱۶۰ هزار تخت بیمارستانی در کشور داریم و
می‌توان گفت که افزایش ۱۰درصدی مجموع تخت‌های بیمارستانی پس از انقلاب، طی
همین دو سال اخیر صورت گرفته است؛ وزارت بهداشتی‌ها نیز عنوان می‌کنند که
برای مدیریت واحد بیمارستان‌ها و رفع مشکل ضریب اشغال تخت، برنامه دارند و
به این ترتیب است که دکتر بهرام عین‌اللهی – وزیر بهداشت معتقد است که چهره
بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در نظام سلامت در دولت سیزدهم متفاوت خواهد
شد.
از طرف دیگر، در حال حاضر بیش از ۵۸۰ هزار نیروی انسانی در وزارت بهداشت
فعالند که در رسته‌ها و رشته‌های مختلف مشغول هستند و البته کمبود نیروی
انسانی همواره به دلیل شرایط خاص نظام سلامت مشهود بوده و اکنون هم به همین
شکل است. در همین راستا سال گذشته آزمون استخدامی ۲۵ هزار نفر نیرو برگزار
شد و نیروهای جدید به تدریج به کار گرفته شدند و گفته می‌شود که سیاست آن
است که برای پروژه‌های تازه افتتاح شده و مراکزی که تازه زیربار کار
رفته‌اند از سهم این مجوزهای استخدامی استفاده می‌شود؛ هرچند که همواره
عنوان شده این تعداد نیرو پاسخگوی نیاز و کمبود نیرو در نظام سلامت نیست و
مجوزهای استخدامی جدید همچنان از سوی مسوولان مربوطه در حال پیگیری است.
همچنین وزارت بهداشت تاکید دارد که نیروهای جوان و با انگیزه در پروژه‌های
جدید بکارگیری شوند و پیش از این نیز عنوان شده که غیر از استخدام ۲۵ هزار
نفر، از ظرفیت نیروهای طرحی و شرکتی در سطوح خدماتی و پشتیبانی در
بیمارستان‌ها و بخش‌های جدید افتتاح شده و یا در آستانه افتتاح، استفاده
خواهد شد.
علاوه بر موفقیت ایران در کنترل بیماری کرونا و پوشش ۷۸ درصدی
واکسیناسیون علیه این بیماری در کشور در سال اول استقرار دولت سیزدهم،
اجرای طرح دارویاری و تثبیت و کاهش پرداختی از جیب مردم در خرید دارو با
پوشش بیمه ای ۹۶۰۰ قلم دارو و با تضمین عدم افزایش پرداختی از جیب مردم و
البته نیاز ۱۲۵هزار میلیارد تومانی دارو در سال ۱۴۰۳، اجرای قانون
تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری پس از ۱۵ سال تاخیر، افتتاح و بهره‌برداری از
۲۰۰۰ پروژه بهداشتی در مدت دو سال در راستای بازسازی نظام شبکه بهداشتی،
برگزاری پویش ملی سلامت و پایش دیابت و پرفشاری خون بیش از ۳۹ میلیون
ایرانی تا ۲۰ دی ۱۴۰۲ و ثبت رکورد جدید در مشارکت مردم در حوزه سلامت،
ارائه خدمات رایگان در جهت بهبود تغذیه مادران باردار و کودکان و تجویز
رایگان مکمل‌ها، توسعه و تجهیز بیش از ۵۰۰ پروژه درمانی جدید در کشور با
تمرکز بر مناطق محروم، کاشت رایگان حلزون شنوایی در کودکان ناشنوا برای
اولین بار در کشور و صفر شدن صف انتظار برای عمل جراحی مذکور در تمام
استان‌ها و توزیع ۲۸۰۰ پزشک متخصص با تمرکز بر مناطق محروم و کمتر برخوردار
و رشد بالغ بر ۵۰ درصدی توزیع نیروی متخصص در مقایسه با سال‌های گذشته از
دیگر اقدامات وزارت بهداشت در دو سال گذشته است.
همچنین تبدیل وضعیت بیش از ۷۰ هزار نفر کادر سلامت، ورود ۲۷۷ بیمارستان
کشور به عرصه گردشگری سلامت، پیشرفت ۹۸ درصدی طرح نسخه الکترونیک، افزایش
۶۵ درصدی ظرفیت پذیرش دستیاری تخصصی پزشکی در جهت تربیت و تامین کادر متخصص
پزشکی جهت ارایه خدمات سلامت، افزایش بیش از ۲۰ درصدی جذب دانشجوی پزشکی و
دندانپزشکی که البته همچنان محل بحث موافقان و مخالفان این طرح است، تأسیس
اولین دانشگاه علوم پزشکی بین‌اللملی در خارج از کشور در عراق (دانشگاه
سبطین) و … بخش‌های دیگری از اقدامات وزارت بهداشت در طی دو سال گذشته است و
امید می‌رود این وزارتخانه در ادامه راه عملکرد موفقی را در هدف‌گذاری
صورت گرفته در مسیر دشوار تقویت شبکه بهداشت و درمان کشور، تحول در حوزه
درمان، گسترش و عمق بخشی خدمات بیمه‌ای و در یک کلام ایجاد عدالت در سلامت،
داشته باشد./شهرآرا
