«هزینه اثر بخشی» داروی اس‌ام‌ای ثابت نشود وارد نمی‌کنیم!

ماجرای بیماران اس‌ام‌ای و مطالباتشان برای واردات دارو قصه‌ای نسبتاً طولانی است؛ بیمارانی که سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت دولت یازدهم در یک برنامه تلویزیونی در پاسخ به مجری برنامه درباره واردات داروی آن‌ها به صراحت گفت: «مردم ایران اجازه می‌دهند برای افزایش دو، سه سال عمر ما یک میلیارد تومان هزینه کنیم و این بدین معناست که باید از جایی دیگر بزنم. ما از این بیماری‌ها متعدد داریم، هزینه‌های بالا و طول عمر کوتاه.»
وی ادامه داد: «من مانده‌ام شیر‌خشک، واکسن یا دارویی را که حیات یک فرد به آن بستگی دارد، تأمین کنم یا داروی کسی که طول عمرش با این دارو شاید دو سال بیشتر شود.» این ماجرا با واکنش‌های متعددی از سوی مردم همراه بود و در نهایت بیماران اس‌ام‌ای با وجود تجمعات و مطالبات متعدد راه به جایی نبردند. 

 وعده دولت سیزدهم 
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور، آذر ماه سال ۱۴۰۰ پس از نشست مشترک هیئت دولت و نمایندگان مجلس با مشاهده خانواده‌های بیماران «اس‌ام‌ای» که مقابل مجلس تجمع کرده‌بودند از خودرو پیاده شد و با آن‌ها گفتگو کرد و به آن‌ها قول داد داروی مورد نیاز بیماران در اسرع وقت برای یک دوره زمانی میان‌مدت و بلندمدت تهیه شود و با سازوکار مناسب در اختیار خانواده بیماران قرار گیرد و همزمان مراکز دانشگاهی و دانش‌بنیان نیز اثربخشی آن را مورد بررسی قرار دهند تا بعد از اتمام این دوره، تصمیمات لازم در این زمینه اتخاذ شود. 
این قول رئیس‌جمهور حدود یک سال بعد عملی شد، اما به شکلی نصفه نیمه و داروی وارداتی شامل حال همه بیماران اس‌ام‌ای نشد و به دست حدود یک سوم آن‌ها رسید. بعد هم که انجمن بیماران اس‌ام‌ای با شرکت دارویی مذاکراتی داشت و ۴۰۰ دوز داروی رایگان گرفت، باز هم در توزیع دارو با چالش مواجه شدند و آنگونه که بیماران و انجمن می‌گویند توزیع دارو بین بیماران اولویت اول یعنی بچه‌های کمتر از ۱۱ سال متوقف شده‌است و دارو به بیماران اولویت دوم داده می‌شود. آنگونه که برخی بیماران و سعید اعظمیان، رئیس انجمن روایت می‌کنند، این تغییر در توزیع دارو در حالی اتفاق می‌افتد که دوره درمانی بیماران اولویت نخست کامل نشده‌است. حسام نصر، پدر پسر بچه شش ساله مبتلا به اس‌ام‌ای یکی از افرادی است که فرزندش تاکنون پنج دوز دارو دریافت کرده‌است، اما حالا دیگر به او دارو نمی‌دهند. آقای نصر با بیان اینکه می‌گویند دارو اثربخش نبوده به «جوان» می‌گوید: «بچه من این مدت که دارو دریافت می‌کرد، می‌توانست با واکر راه برود، اما با قطع شدن دارو دوباره از پا افتاده‌است.» این پدر تأکید می‌کند: «اگر دارو اثربخش نیست، پس چرا وزیر بهداشت گفته داریم خودمان در داخل دارو را درست می‌کنیم؟» 
سعید اعظمیان، مدیر عامل انجمن اس‌ام‌ای ایران (SMA) هم درباره وضعیت داروی این بیماران به «جوان» می‌گوید: درمان اولیه بچه‌های بیمار نیازمند چهار دوز داروست و بعد از آن هر چهار ماه یکبار باید دارو را دریافت کنند، اما متأسفانه درمان این بچه‌ها کامل نشد و وزارت بهداشت نتوانست بیشتر از سه دوز دارو را تأمین کند. 
طبق توضیحات مدیر عامل انجمن اس‌ام‌ای ایران (SMA) در حال حاضر داروی اولویت اول را که نزدیک به ۳۰۰ بیمار بودند، دو ماه است قطع کرده‌اند و برای اولویت دوم، یعنی ۱۱ تا ۲۰ ساله‌ها را که ۲۰۰ بیمار بودند، به حدود نیمی از بیماران یعنی تقریباً ۱۰۰ بیمار دارو داده‌اند. از نگاه وی به نظر می‌رسد وزارتخانه دیگر دارو را تأمین نکند و این ته‌مانده انبار است. 
با شنیدن روایت این بیماران و رئیس انجمن به سراغ رئیس سازمان غذا و دارو می‌روم تا روایت سید حیدر محمدی را هم از این ماجرا بشنوم و درد‌دل بیماران اس‌ام‌ای را به گوش وی برسانم. 

 داروی امریکایی هزینه اثربخش نیست
سید حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو درباره داروی بیماران اس‌ام‌ای و تولید داخلی‌اش اینگونه توضیح می‌دهد: «دو تولید‌کننده ادعا کرده‌اند که داروی بیماران اس‌ام‌ای را ساخته‌اند، اما هنوز از ما مجوز نگرفته‌اند. طبیعتاً اگر برای ثبت و گرفتن مجوز اقدام کنند، خیلی سریع کار انجام می‌شود و برای تأمین داروی تولید داخل دستمان باز‌تر است.»
 وی در پاسخ به سؤال «جوان» درباره قطع واردات داروی این بیماران می‌گوید: «در حال حاضر واردات داروی بیماران اس‌ام‌ای برای اولویت دوم در حال انجام است.»
محمدی در پاسخ به این موضوع که در پیگیری‌های «جوان» و تماس‌های بیماران اس‌ام‌ای و خانواده‌های دارای بیماران اولویت اول عنوان‌شده که دوره درمان بسیاری از بیماران اولویت اول کامل نشده‌است، تأکید می‌کند: «ما به بیماران اولویت اول در یک دوره بیش از شش ماه دارو دادیم، اما مطالعاتی که انجام شد، هزینه اثربخشی دارو برایمان اثبات نشد. به همین‌خاطر کار را روی اولویت دوم آغاز کردیم و به این اولویت دارو را می‌دهیم، اگر هزینه اثربخشی آن برای اولویت دوم ا‌ثبات شود، واردات دارو را ادامه می‌دهیم و در غیر این صورت خیر.»
محمدی با اشاره به تولید داخلی دارو ادامه می‌دهد: «البته اگر داروی تولید داخل تأیید شود، در اختیار مردم است.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا برای تولید داخل نیازی به مطالعات هزینه اثربخشی نیست، می‌افزاید: «تولید داخل، چون هزینه‌اش خیلی کمتر است، هزینه اثربخشی متفاوتی دارد. مطالعه روی هزینه و اثربخشی با هم است. یعنی می‌سنجند ببینند کدام هزینه اثربخش‌تر است بدین معنا که ممکن است دارویی برای یک بیماری خاص با توجه به قیمتش اثربخشی بیشتر داشته باشد. این‌ها تنظیماتی است که معمولاً محققان انجام می‌دهند. برای اس‌ام‌ای هم به همین شکل با انجام مطالعات هزینه اثربخشی روی اولویت اول به نتیجه رسیدند که این دارو هزینه اثربخشی مناسبی ندارد. در حال حاضر معاونت تحقیقات ما این مطالعات را روی اولویت دوم انجام می‌دهد.»

 اولویت دوم در آزمون هزینه اثربخشی 
به گفته محمدی در حال حاضر داروی اس‌ام‌ای در بین بیماران اولویت دوم در حال توزیع است. 
رئیس سازمان غذا و دارو در پاسخ به این نکته «جوان» که خانواده‌های بیماران اس‌ام‌ای معتقدند دارو از اثربخشی خوبی برخوردار بوده و وضعیت سلامت جسمی فرزندانشان با مصرف دارو بهبودی قابل‌ملاحظه‌ای داشته‌است، می‌گوید: «بحث اثربخشی دارو از بحث‌های عاطفی جداست. ما دارویی که به فرد می‌دهیم، باید عضلات را احیا کند، چراکه این بیماران عضلاتشان تحلیل رفته‌است. مطالعات ما احیای عضلات با مصرف دارو را نشان نمی‌دهد.»
وی در عین حال تأکید می‌کند: «حالا اگر تولید‌کننده بخواهد دارویی را تولید کند و بفروشد، کسی بخواهد می‌تواند بخرد، اما دارویی که بخواهید وارد کنید و اعتبارات زیادی را بگذارید، طبق مطالعات ما هزینه اثربخش نبود.»
از او می‌پرسم آیا تولید‌کننده داخلی هم برای تولید دارویش باید از شما مجوز بگیرد، پاسخ می‌دهد: «حتماً باید مجوز بگیرد، مطالعات بالینی انجام شود و مراحلش را طی کند. در حال حاضر دو تولیدکننده داخلی برای تولید این دارو اعلام آمادگی کردند و ما از خدایمان است این دارو به ثمر برسد.»/جوان