سقوط کارمندان به دره فقر

شفا آنلاین>اجتماعی>کالری دریافتی مردم در دهه ۹۰ روند نزولی به خود گرفت و از سال ۹۷ به بعد نیز پایین‌تر از مقدار مورد نیاز شد؛ در سال ۱۴۰۰ هرچند این روند متوقف و تقریبا ثابت ماند، اما سرانه مصرف کالاهای اساسی خانوارها نشان از پایین آمدن میزان مصرف خانوارهای دهک‌های کم‌درآمد داشت؛ حال آنکه کاهش مصرف با توجه به تورم قیمت خوراکی‌ها امری طبیعی است. 

به گزارش شفا آنلاین:معاون وزیر رفاه دولت سیزدهم با استناد به اجرای طرح‌های کالابرگ الکترونیک و تعریف سبدهای غذایی، از «کاهش رشد فقر» خبر داده و اعلام کرد: « دولت در این ۲ سال جلوی رشد فقر را که در حال افزایش بود، گرفت؛ نه‌تنها جلویش را گرفته بلکه در حال کاهش هم هست و این موفقیتی بزرگ است.» این در حالی است که چند روز پیش مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تازه به بررسی کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۳ اقدام کرد که در جلسه‌ای پرحاشیه رد شد. در بخشی از این گزارش به موضوع فقر پرداخته شده است. از آنجایی که طی یک دهه گذشته، رشد اقتصاد ایران پایین بوده، در نتیجه نرخ فقر در نیمه دوم دهه ۹۰ روندی صعودی را طی کرده است. در همین ارتباط اعتباراتی به منظور اختصاص یارانه و سیاست‌های حمایتی دیگر در قالب‌های مختلف در نظر گرفته شده و بخش قابل‌توجهی از مصارف بودجه را به خود اختصاص داده است. بنابراین می‌توان گفت مسائل مربوط به معیشت یکی از ارکان مهم بودجه بوده و در همین ارتباط هم ارز ترجیحی با هدف تامین کالاهای اساسی در دستور کار قرار گرفته است. هرچند این هدف در ادامه از مسیر اصلی خود منحرف شد و به فساد گسترده‌ای دامن زد.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید شده که طی سه سال یعنی از سال ۹۶ تا ۹۹ نرخ فقر افزایش ۱۰ واحد درصدی داشته و به حدود ۳۱ درصد رسیده است. در ضمن با اینکه در سال‌های اخیر شاهد رشد اقتصادی بوده‌ایم، اما نرخ فقر کاهش نداشته و در نرخ‌های حدود ۳۰ تثبیت شده است.

در ادامه این گزارش آمده که تحت تاثیر نرخ‌های تورم بالا در سال‌های اخیر فاصله طبقات متوسط با خط فقر کاهش یافته که در نتیجه این موضوع نرخ فقر می‌تواند افزایش یابد. همچنین در نتیجه رویکرد دولت در افزایش نیافتن نرخ رشد حقوق کارمندان سبب شده حدود ۵ واحد درصد از کارکنان دولت از ۳ دهک بالا به دهک‌های پایین‌تر سقوط کنند که این موضوع بدان معناست که طی سال‌های اخیر وضعیت کارکنان دولت نسبت به سایر اقشار با شدت بیشتری بدتر شده است. با این حال «علیرضا عسگریان» معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنان بر موضع خودش استوار است. او در گفت‌وگویی اظهار کرده است: «زمانی مراجعات به نهادهای حمایتی به شدت افزایش یافت مخصوصا کمیته امداد؛ در حال حاضر با توجه به سیاست‌های دولت این میزان مراجعات کاهش یافته، البته بخشی از آن از سال ۹۷ شروع شد و علت دیگر این مراجعات به دلیل شیوع کرونا بود؛ کرونا فشار زیادی به مردم وارد کرد، اما پس از رونق کسب‌و‌کارها، دولت برنامه‌ مفصل حمایتی تعریف کرد و این باعث شد جلوی رشد فقر گرفته شود و الان هم منفی شده و رو به پایین در حال حرکت است. خیلی امیدواریم رشد فقر ظرف یک‌سال ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش یابد و ما به سال ۱۴۰۳ امیدواریم.»، اما برخی کارشناسان بر این عقیده‌اند که براساس آمارهای رسمی در حال حاضر نه‌تنها شاهد کاهش فقر در جامعه نیستیم، بلکه قشر متوسط روز‌به‌روز در حال سقوط به دره هستند.

دکتر «علی‌اصغر سعیدی» جامعه‌شناس اقتصادی و استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه بار فشار اقتصادی بر دوش قشر متوسط یا به اصطلاحی کارمندان است، به «جهان‌صنعت» گفت: طی ۱۰ سال اخیر به دلیل تورم شدید قشر ضعیف از خط فقر مطلق عبور کردند و به فقر شدید رسیدند. به همین دلیل این روزها بسیاری از اقلام اساسی مانند برنج، گوشت و حتی میوه‌جات نیز مدت‌هاست از سفره اقشار ضعیف و حتی متوسط حذف شده است. با این حال گرانی بر تمام اقشار جامعه فشار وارد کرده است، علی‌الخصوص قشر متوسط، چرا که در هر دهک درآمدی وضعیت چهار دهک با ۶ دهک دیگر متفاوت است. دو دهک پایین درآمدی به دلیل سبک زندگی متفاوت نان در آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما این روزها نان هم به قدری گران شده که نان هم از سفره قشر فرودست حذف شده است. همان‌طور که پیش‌تر گفتم آنها در فقر مطلق زندگی می‌کنند. به نظرم در حال حاضر فشار اقتصادی بر آن ۶ دهک بیشتر است، زیرا تعداد زیادی از آنها که به عنوان قشر متوسط می‌شناسیم به سوی فقر مطلق سقوط کرده‌اند؛ بنابراین قشر ضعیف به مرز فلاکت رسیده‌اند.

وی افزود: براساس نظریه جامعه‌شناسی زمانی که فشارهای اقتصادی همانند رکود و رونق ناگهانی باشد، جامعه نسبت به آن آنومی ناهنجاری‌های اجتماعی همانند اعتراضات خیابانی را شکل می‌دهد. در حال حاضر به دلیل تورم ده‌ساله، مردم همواره با گرانی روبه‌رو بوده‌اند. بنابراین در شرایط اقتصادی فعلی گرانی‌ها و رشد فقر طی ۳ سال اخیر تبعاتی همچون اعتراض‌های خیابانی را در پی ندارد، زیرا با افزایش تدریجی قیمت اقلام مختلف اثر روحی و روانی آن بر جامعه کاهش پیدا کرده است.

دکتر سعیدی با اشاره به اینکه ۵۴ درصد از معلمان و ۶۰ درصد از کادر درمان دچار فقر زمانی و درآمدی شده‌اند، بیان کرد: به نظرم واژه «زمان‌فروشی» برای تشریح بهتر این وضعیت استفاده می‌شود. در واقع، زمانی که قیمت‌ها سر به فلک می‌کشند و چهار نعل به سمت بیشتر شدن می‌تازند، نتیجه این خواهد بود که سرپرست خانوار به اشتغال مضاعف روی می‌آورد. چندشغله بودن برای حفظ حداقل استانداردهای زندگی به تدریج این خانوار را دچار مشکلات عدیده‌ای می‌کند. در واقع فردی که چندشغله است، دیگر زمانی برای مطالعه، تفریح، مسافرت و غیره نخواهد داشت. اطلاعات منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران نیز مهر تاییدی می‌زند بر این ادعا. به گزارش این مرکز، تنها ۳۰ درصد از مردم ایران در سال ۱۴۰۰ به مسافرت رفتند. همچنین ۷۶ درصد مسافران در خانه بستگان خود اقامت داشته‌اند. می‌توان تمام این جملات را در «زمان‌فروشی» خلاصه کرد. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس طی سه سال یعنی از سال ۹۶ تا ۹۹ نرخ فقر افزایش ۱۰ واحد درصدی داشته و به حدود ۳۱ درصد رسیده است. در ضمن با اینکه در سال‌های اخیر شاهد رشد اقتصادی بوده‌ایم، اما نرخ فقر کاهش نداشته و در نرخ‌های حدود ۳۰ تثبیت شده است. بنابراین روز‌به‌روز وضعیت جامعه ایرانی نگران‌کننده‌تر خواهد شد.

او ادامه داد: در بخشی از کشور‌ها در اروپا فاصله حداقل تا حداکثر حقوق ۴ برابر تا ۵ برابر است و اگر پاکبانی در لایه پایین یک میلیون دریافت کند حقوق بالاترین مقامات ۴ تا ۵ میلیون است، اما اینجا فاصله نجومی است. باید با تعدیل آن، منابع به دست آمده را به رفاه زندگی کارگران و کارمندان تخصیص دهیم تا فرزندان آنها هم به فرصت‌های اجتماعی برای ارتقا دست یابند وگرنه اشرافیت‌گرایی مردم را آزرده می‌کند. طبق نظریه «آجیل پارسونز» این طبقه در اقتصاد ثروت، در اجتماع منزلت اجتماعی، در سیاست قدرت و در فرهنگ هم معرفت را به خود و خانواده خود اختصاص داده‌اند و این بزرگ‌ترین عارضه‌ای است که باعث محرومیت جامعه از همبستگی مکانیکی می‌شود، چه برسد به همبستگی ارگانیکی. در حال حاضر اکثر بازنشسته‌ها شرایط زندگی دشواری دارند و احساس حقارت می‌کنند. به نظر می‌رسد بخشی از فساد موجود در میان شاغلان ادارات ناشی از مشاهده زندگی بازنشستگان باشد که پس از عمری کار شرافتمندانه، ظهر جمعه‌ها به بازار تر‌بار می‌روند و بخشی از ته بار را می‌خرند و گاهی دورریز‌ها را با خود می‌برند تا قسمت‌های سالم آن را مصرف کنند.

این جامعه‌شناس گفت: اقتصاد ایران با شوک‌های متعدد از تحریم و کرونا گرفته تا قطعی اینترنت و گرانی دلار مواجه شده است. در این بین طبقه متوسط هرچقدر تلاش می‌کند نمی‌تواند شکافی که در اثر این شوک‌ها میان درآمد و هزینه‌اش به‌وجود آمده، پر‌ کند. یکی از نتایج همین فقر زمانی است، در آخر هم همین پدیده به مهاجرت قشر متوسط که عامل رشد تولید است، می‌انجامد. در حالی که مقامات اقتصادی به‌جای ارائه راهکارهای سنجیده و صحیح، تنها به آمارسازی اکتفا می‌کنند. این در حالی است که باید برای برون‌رفت از چنین وضعیتی حقوق کارمندان و کارگران مناسب‌سازی شود، چراکه حقوق‌های نابرابر احساس ستم‌دیدگی ایجاد می‌کند. همین موضوع آسیب‌های روحی و روانی بسیاری در جامعه ایجاد کرده است. / جهان صنعت