این بلا همچنان خانمانسوز است

شفا آنلاین>جامعه>اعتیاد به مواد‌مخدر به عنوان یکی از جدی‌ترین چالش‌های اجتماعی، وجوه مختلف جامعه‌شناسی، روانشناسی، حقوقی و اقتصادی دارد که زمینه‌ساز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی است. عملکرد خانواده و روابط حاکم بر آن، بستری برای گرایش افراد به اعتیاد است. اعتیاد یکی از اعضای خانواده هم عامل بالقوه‌ای است که می‌تواند اثرات نامطلوبی بر دیگر اعضا ایجاد کند.
‌نظارت خانواده‎های معتادان، تفاوت چشمگیری با خانواده‎های عادی دارند، به گونه‎ای که روابط زوجین، روابط پدر معتاد با فرزندان و روابط اجتماعی خانواده و نیز کارکرد‌های مختلف خانواده نظیر کارکرد اقتصادی و آموزشی مختل می‎گردد. هر کدام از این موارد می‎تواند منشأ مشکلات عدیده‎ای برای خانواده‎ محسوب شود.
اعتیاد مرد غالباً منجر به برهم خوردن نقش‎ها و وظایف خانوادگی می‌گردد، به گونه‌ای که بار مسئولیت زنان خانه‌دار را می‌افزاید و آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد. همسر مردان معتاد، در مورد وضعیت زندگی و آینده خانواده خود در رنج و عذاب هستند. اضطراب آن‌ها برآیندی از اشتغال ذهنی آن‌ها در مورد بی‌فرجامی و از هم پاشیدگی زندگی است. آن‌ها به دلیل فشار کار‌های منزل، مشکلات اقتصادی ناشی از بیکاری همسر معتاد، یکنواختی زندگی و عدم رابطه صمیمانه با همسر مضطرب و افسرده هستند. همچنین با خطر ابتلای خود و فرزندان به اعتیاد مواجهند.
عمده‎ترین آسیب خانوادگی اعتیاد به مواد مخدر بر روابط عاطفی و روانی زن و شوهر در خانواده است. اعتیاد شوهر به انزوا و دوری از همسر و عدم تعلق عاطفی، جر و بحث و درگیری و نزاع بین زن و شوهر منتهی می‌شود. این وضعیت تأثیرات نامطلوبی بر شخصیت فرزندان می‌گذارد.
یکی از بدترین خشونت‌ها علیه زنان، مربوط به خشونت‎هایی است که در خانواده و از سوی اعضای خانواده، به ویژه همسران رخ می‎دهد. کارشناسان، بروز خشونت علیه زنان و افزایش آن را علاوه بر فشار‌های اقتصادی، مشکلات روحی و روانی، ناشی از مصرف الکل و مواد‌مخدر می‎دانند.
بخشی از پیامد‌های خانوادگی اعتیاد مردان متأهل در رابطه با فرزندان است. اعتیاد پدر، کلیه کارکرد‌های اساسی خانواده، در رابطه با فرزندان از جمله کارکرد اقتصادی و خدماتی، تعیین پایگاه اجتماعی فرزندان، جامعه‎پذیری فرزندان، آموزش مذهب به کودکان و نوجوانان و حمایت معنوی و عاطفی فرزندان را دچار اختلال می‌کند.
همچنین از آنجا که در نظام خانواده ایرانی، فرزندان حتی پس از ازدواج و داشتن فرزند، نسبت به حمایت عاطفی و معنوی پدر احساس نیاز می‎کنند؛ اعتیاد پدر، فرزندان را از نظر دریافت عطوفت و حمایت، در شرایط نامطلوبی قرار می‌دهد تا بدانجا که به تدریج اعضای خانواده، در حل مشکلات خود پدر را سهیم نمی‎کنند.
معمولاً مخفی‎کاری و اضطراب بر رفتار پدر معتاد حاکم است؛ آنان در گفتار خود نوعی هیجان، نگرانی و توجیه‎گرایی دارند. در این خانواده‎ها، احترام و عطوفت متقابل در درون نظام خانواده از بین می‎رود و میزان ناسازگاری بین اعضای خانواده افزایش می‎یابد. این رفتار‌ها به تدریج بر روابط و مناسبات اجتماعی خانواده، تأثیر مخرب برجای می‎گذارد، به گونه‎ای که همسر و فرزندان در معاشرت‎هایی که با حضور پدر صورت می‌‎گیرد، احساس راحتی و امنیت نمی‎کنند. بنابراین در روابط اجتماعی اعضای خانواده‌های دارای پدر معتاد، به جای مهر و عطوفت، خشونت حاکم می‎شود. اعضای خانواده معتاد، با فامیل و بستگان و آشنایان مراوده بسیار کمی دارند و در معاشرت‌هایی که پدر معتاد حضور دارد، اعضای خانواده، به جای احساس راحتی و غرور، بیشتر احساس شرم و خجالت می‎کنند.
اعتیاد افزون بر زیان‎های جدی و خطرناک جسمی از قبیل ابتلا به بیماری‎های عفونی واگیردار، عوارض و پیامد‌های ناگوار اجتماعی و اقتصادی از قبیل افزایش جرائم مرتبط با مواد مخدر و هدر رفتن سرمایه‎های کلان مادی کشور را نیز به دنبال دارد. هزینه‌های مالی و اجتماعی و اتلاف نیروی انسانی ناشی از اعتیاد و جرائم مربوطه فقط محدود به شخص معتاد نمی‌شود. هزینه‌های اقتصادی که به اجتماع تحمیل می‌شود نظیر هزینه بهداشتی، درگیر شدن نیرو‌های انتظامی و قضایی، آزار و اذیت بستگان اثرات بسیار منفی برجای می‌گذارد.
برای برنامه‌ریزی راه‌های مؤثر در پیشگیری از اعتیاد، ابتدا باید علل و عوامل مؤثر در شروع مصرف و اعتیاد به مواد را در نوجوانان و جوانان شناخت. عوامل ژنتیکی، شخصیتی، خانوادگی، محیطی و اجتماعی همگی در مصرف و اعتیاد مؤثر هستند. برای انتخاب و به کارگیری مناسب راهبردها، دانستن نیازها، مشکلات، پتانسیل‌ها و توانایی‌های اجتماعی ضروری است. اجرای هر برنامه پیشگیری به شناخت دقیق منطقه، بررسی کامل وضعیت بهداشتی و روان شناختی و بررسی‌های همه‌گیرشناسی بستگی دارد تا به این وسیله عوامل مؤثر بر مصرف مواد آشکار شود. تحقیقات نشان داده‌اند که نمی‌توان یک روش واحد را به عنوان بهترین روش برای همه افراد و گروه‌ها انتخاب کرد، زیرا عوامل متفاوتی در ایجاد اعتیاد مؤثرند.
‌*جانشین فرمانده انتظامی استان گلستان