تلخیِ فاجعه‌ی قند مُکرر!

شفا آنلاین>سلامت>طبق گزارش 2022 «فدراسیون بین‌المللی دیابت» (IDF)؛ اکنون حدود 537‌میلیون بزرگ‌سال در جهان با «دیابت» زندگی می‌کنند؛ یعنی افزایشی 73.6‌میلیونی تنها بین سال‌های 2019 تا 2021! پروفسور «دیانا ماگلیانو»؛ رئیس «بخش دیابت» و سلامت جمعیت در «مؤسسه قلب و دیابت بیکر» در معرفی آخرین «نسخه اطلس دیابت» گفت: «دیابت، تهدیدی برای سلامت جهانی‌ست که همه گروه‌های سنی را بدون‌توجه به جغرافیا، زبان و درآمد تحت‌تأثیر قرار می‌دهد». او به‌عنوان رئیس مشترک تیمی که این گزارش را گردآوری کرد، به ارائه نکات اصلی آن پرداخت؛ که به‌تاریخِ اول مارس 2023 در سایتِ رسمیِ «انجمن اروپایی مطالعات دیابت» (EASD) منتشر شده است.

ترسیم یک نقشه جامع جهانی
به گزارش شفا آنلاین:از سال 2000، «اطلس سالانه IDF» منبع دقیق و معتبری برای همه کسانی‌ست که با بحثِ بیماریِ «دیابت» مرتبط هستند. این اطلس، تصویری از تأثیر جهانیِ «دیابت»؛ ازجمله داده‌های دقیق ملی و منطقه‌ای را ارائه می‌دهد. پیش‌بینی‌هایی نیز برای سال‌های آینده و فصل‌هایی با موضوعات خاص در آن وجود دارد. اطلس 2022 که درواقع، یافته‌های سال 2021 را ارائه می‌کند؛ شامل فصل‌هایی درمورد «دیابت نوع 2» در بزرگ‌سالان و کودکان است. پروفسور «ماگلیانو» توضیح می‌دهد که این اطلس، با جمع‌آوری تمام گزارش‌های شیوع؛ اعم از «منتشرشده» و «منتشرنشده» و شامل ثبت کل جمعیت، تدوین شده است. برای تهیه آن، از فهرست کشورها و سرزمین‌های عضو «سازمان ملل» استفاده می‌کند که اکنون 215‌ نام است. چنانچه کشوری داده‌های خود را نداشته باشد، تخمینی بااستفاده‌از کشوری «مشابه ازنظر جمعیت، اقتصاد و زبان» انجام می‌شود. برای آخرین اطلس، 219 منبع داده از 144 کشور وجود داشت که ازاین‌تعداد، 109‌موردبررسی همتا، 51‌موردبررسی سلامت ملی، 41‌مورد مطالعه «سازمان بهداشت جهانی STEPS» (مراقبت بر عوامل خطر بیماری غیرواگیر)، 16مورد مرکز ثبت «دیابت» و دو نظرسنجی دولتی بازبینی‌نشده بودند. 71 کشور نیز فاقد اطلاعات داخلی‌اند.

ارقام کلیدی از اطلس 2021
از هر 10 بزرگ‌سال بین 20 تا 79‌سال (537‌میلیون‌نفر)، یک‌نفر درحال‌حاضر مبتلابه‌دیابت است و از هر چهارنفرشان، سه‌نفر در جوامع با درآمد کم تا متوسط زندگی می‌کنند. تقریباً از هر دونفر که «دیابت» دارند، یک‌نفر «تشخیص‌داده‌نشده» است که اکثر آن‌ها ساکن در جوامع با درآمد کم تا متوسط هستند که ممکن است دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و منابع در آن‌ها محدود باشد. بااین‌حال، حتی در کشورهای با درآمد بالا، حدودِ یک‌سوم افراد مبتلابه‌دیابت نمی‌دانند که به این بیماری مبتلا هستند! تشخیص دیرهنگام یا عدم‌تشخیص، موضوعی جدی‌ست که منجر به عوارض، کاهش کیفیت زندگی و افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی می‌شود. وقتی صحبت از «پیش‌دیابت» می‌شود، درمجموع 319‌میلیون و 541‌میلیون بزرگ‌سال به‌ترتیب در وضعیتِ «قند ناشتا» و «اختلال تحمل گلوکز» هستند که آن‌ها را درمعرض‌خطر ابتلا به «‌دیابت نوع 2» قرار می‌دهد. از هر شش تولد زنده، یکی (21‌میلیون) در بارداری تحت‌تأثیر «هایپرگلیسمی» (وقتی مقادیر بیش‌ازحد گلوکز در پلاسمای خون موجود است) قرار دارد که 80‌درصدش «دیابت بارداری» ا‌ست. درهمین‌حال، 1.2‌میلیون کودک‌ونوجوان زیر20سال به «دیابت نوع 1» مبتلا هستند. «دیابت»، 11.5‌درصد از هزینه‌های بهداشت جهانی (966‌میلیارددلار) و 12‌درصد (6.7‌میلیون) از کل مرگ‌ومیرها در گروه سنی 20 تا 79‌سال را تشکیل می‌دهد. درمقایسه‌با داده‌های سال 2019، تعدادِ 73.6‌میلیون بزرگ‌سال بیشتر مبتلابه‌دیابت هستند، تقریباً 150هزار کودک بیشتر مبتلا به «نوع 1» بوده و 2.5‌میلیون مرگ بیشتر رخ داده؛ درحالی‌که افزایش 206‌میلیارددلاری برای درمان این بیماری وجود دارد. پروفسور «ماگلیانو» می‌گوید: «داده‌ها و پیش‌بینی‌های ما، داستان هشیارکننده را بیان می‌کنند. ما انتظار داریم در هر منطقه از جهان شاهد افزایش باشیم که بزرگ‌ترینِ افزایش‌ها در آفریقا (جُز شمال ‌قاره که در گروه خاورمیانه قرار دارد)، شمال آفریقا و خاورمیانه و آسیای جنوب‌شرقی‌ست». پیش‌بینی شده تعداد بزرگ‌سالان مبتلابه‌دیابت تا سال 2045 تا 46‌درصد افزایش یابد و از 537‌میلیون، به 783‌میلیون‌نفر برسد. شیوع «دیابت» در آفریقا 134‌درصد؛ شمال آفریقا و خاورمیانه 87‌درصد؛ و آسیای جنوب‌شرقی 68‌درصد افزایش خواهد یافت. پیش‌بینی می‌شود که اروپا 13‌درصد افزایش داشته باشد که کمترین‌ در جهان خواهد بود. پروفسور «ماگلیانو» می‌گوید: «محرکات این افزایش‌ها شامل افزایش سریع شهرنشینی، چاقی و شاید چیزی‌ست‌که هنوز در محیط ناشناخته است!» او برخی از پیش‌بینی‌ها که در سال‌های قبل انجام شده را نشان داد و تأکید کرد: «تعداد افراد مبتلابه‌دیابت از سال 2000 بیش از سه‌برابر شده. آنچه واقعاً جالب است این‌است‌که در سال 2003، پیش‌بینی ما برای سال 2025 این‌بودکه 333‌میلیون‌نفر مبتلابه‌دیابت وجود داشته باشد. قبلاً ازاین‌رقم در سال 2011 عبور کرده بودیم و به 366‌میلیون رسید؛ بنابراین، انگار موضوع را دست‌کم گرفته‌ایم».

رتبه‌بندی براساس کشورها
کشورهایی که بیش از 20 میلیون‌نفر مبتلا دارند «چین»، «پاکستان» و «ایالات‌متحده» هستند؛ البته این‌ها پرجمعیت‌ترین نیز هستند. اکثر کشورها بین یک تا 10‌میلیون بزرگ‌سال مبتلا دارند. «ماگلیانو» 10 کشور اول برپایه تعداد بزرگ‌سالان مبتلابه‌دیابت را فهرست می‌کند: «چین با 140.9‌میلیون‌نفر پیشتاز است؛ پس‌ازآن هند، پاکستان، ایالات‌متحده، اندونزی، برزیل، مکزیک، بنگلادش، ژاپن و مصر قرار دارند. پیش‌بینی‌های 2045 داستان مشابهی را با برخی تفاوت‌ها در ترتیب رتبه‌ها بیان می‌کنند. ژاپن حذف؛ و ترکیه جایگزین می‌شود؛ اما شش نامِ اول، یکسان خواهند ماند». باتوجه‌به درصد شیوع و برخلاف اعداد (بادرنظرگرفتن اندازه جمعیت یک کشور)؛ اطلس نشان می‌دهد: «مصر»، «مکزیک»، «سودان»، «آفریقای جنوبی»، «پاکستان»، «ترکیه»، «کویت»، «بنگلادش»، «مالزی» و برخی جزایر در اقیانوس آرام؛ ‌همگی بیش از 12‌درصد شیوع دارند. «پاکستان» با شیوع 30.8‌درصد در صدر 10 رتبه اول و «مصر» با 20.9‌درصد در رتبه دوم قرار دارند. رتبه سوم نیز متعلق به «کویت» است.

«دیابت»؛ تهدیدی برای همه سنین
«دیابت» بر افراد در هر «سِن» تأثیر می‌گذارد. «هایپرگلیسمی در بارداری» می‌تواند بر جنین در رحم تأثیر بگذارد؛ چه در بدو تولد و چه در مراحل بعدی زندگی. در سال 2021، اکثریت (87درصد) از تمام تولدهای زنده با «هایپرگلیسمی در بارداری» در جوامع با درآمد کم و متوسط رخ داده که دسترسی به مراقبت‌های دوران بارداری احتمالاً محدود باشد. برخی از تفاوت‌های منطقه‌ای نیز هست: در آسیای جنوب‌شرقی، «هایپرگلیسمی در بارداری» در 28درصدِ تولدهای زنده نقش داشت؛ درحالی‌که منطقه خاورمیانه‌/‌شمال آفریقا با 8.6درصد کمترین نسبت را داشت. زنان زیر‌30‌سال تقریباً نیمی از بارداری‌‌ها را تشکیل می‌دهند؛ اما احتمال حاملگی تحت‌تأثیر «هایپرگلیسمی»، با افزایش سن ‌سریعاً افزایش می‌یابد و بالاترین شیوع (42درصد) بین زنان 45 تا 49‌ساله رخ می‌دهد. این، نشان‌دهنده افزایش خطر ابتلا به «دیابت نوع 2» با بالارفتن سن است. بروز «دیابت نوع 1» در زیر20سال در «سوئد»، «فنلاند» و «نروژ» بالاترین میزان است و در 20‌سال‌گذشته افزایش قابل‌توجهی در خاورمیانه مشاهده شده؛ گرچه پروفسور «ماگلیانو» تأکید دارد که هنوز نقاط زیادی از جهان وجود دارد که هیچ اطلاعاتی درمورد شیوع «دیابت نوع 1» در آن‌ها وجود ندارد. درنهایت، شیوع «دیابت» با افزایش سن در هر کشوری در جهان افزایش می‌یابد؛ اما باتوجه‌به سطح در‌آمدی، نرخ شیوع متفاوت است. تازمانی‌که افراد به دهه هشتم عمرِ خود می‌رسند، از هر پنج‌نفر، یک‌نفر در جوامع با درآمد بالا و متوسط؛ و یکی از هر 10‌نفر، در جوامع کم‌درآمد مبتلاست. توجه به یک نکته قابل‌تأمل است: تعداد افراد مبتلابه‌دیابت در «پرتغال» درحال‌کاهش است؛ زیرا اساساً جمعیت این‌کشور درحال‌کاهش است و نوزادانِ کمتری به‌دنیا می‌آیند. این نسبتاً در سراسر اروپا معمول است؛ و این الزاماً به‌معنایِ روند کاهشیِ هدف‌گذاری‌شده نیست.

نتیجه‌گیری باتوجه‌به محدودیت‌ها
اطلس «دیابت» IDF منبع ارزشمندی‌ست؛ اما باید از محدودیت‌های مختلف در شکاف‌های اطلاعات و دانش آگاه باشیم. منابع داده‌ها ازنظر سال، سطح بازنمایی جامعه و طراحی مطالعه «ناهمگن» بوده که ممکن است سوگیری ایجاد کند. همچنین ممکن است بااستفاده‌از داده‌های «کشور مشابه» برای جاهایی‌که هیچ داده‌ای از خود ندارند، خطا ایجاد شده باشد (به‌ویژه، کمبود داده از آفریقا وجود دارد). برای «تخمین آینده»، تنها سن، جنس و شهرنشینی به‌عنوان تأثیرگذار بر داده‌ها درنظر گرفته شده؛ درحالی‌که ممکن است بسیاری از عوامل دیگر مانند تغییر در سبک زندگی و چاقی وجود داشته باشد که بر ارقام تأثیر بگذارد. پروفسور «ماگلیانو» تأکید می‌کند: «نیاز شدید به استراتژی‌ها و سیاست‌های مداخله مؤثر برای جلوگیری از افزایش تعداد افراد مبتلابه‌دیابت وجود دارد».