برنامه هفتم توسعه و ابهامات افزایش ظرفیت پزشک متخصص

شفا آنلاین>سلامت>مدت‌هاست که بحث وجود و حضور پزشکان متخصص و افراد دارای تخصص‌ در حوزه پزشکی، محل بحث فراوانی است. عده‌ای ابراز نگرانی می‌کنند که آینده، از این حیث برای ما چندان امیدبخش نیست. در توجیه حرف خودشان هم، اشاره می‌کنند که هم داوطلبان پزشکی تخصصی کم هستند و کسی رغبت نمی‌کند به این سمت و سو برود و بیشتر پزشکان عمومی هم ترجیح می‌دهند به جای ورود به شاخه‌های تخصصی‌تر، آموزش‌های مربوط به زیبایی و ترمیم و... را ببینند که درآمد بیشتری دارد. گروهی دیگر از موج مهاجرت‌ها صحبت می‌کنند که ممکن است مراکز درمانی ما را تهی از چنین نیروهایی سازد. اما چاره چیست و چه باید کرد؟ به‌هرحال آینده‌نگری و آینده‌پژوهی، بخشی از فرایند سلامت و پزشکی ماست و باید بدانیم که چه چیزی در انتظار ماست و چه چیزهایی را باید اصلاح کنیم. همین باعث شده تا متولیان امر نیزدست به‌کارشوند و در برنامه هفتم توسعه که این روزها بحث پیرامون آن شیوع زیادی دارد، فکری برای کمبود پزشکان متخصص بکنند. اما آیا این نکته‌هایی که در این برنامه به آن اشاره شده، درست و به سامان است یا جای تأمل و تدقیق بیشتری دارد؟ در این‌باره از امیرعلی رضایی، پژوهشگر حوزه سلامت خواسته ایم که در یادداشتی، این بحث‌های مطرح شده در برنامه هفتم را بیشتر مورد واکاوی قرار دهد و آنچه پیش رو دارید، حاصل دقت نظر این پژوهشگر در این‌باره است.
به گزارش شفا آنلاین:‌در بند «ج» ماده69 برنامه هفتم توسعه، دولت مکلف شده تا نسبت پزشک متخصص به عمومی را به حداقل عدد یک برساند. اما این موضوع در صحن علنی مجلس مورد موافقت نمایندگان قرار نگرفته و برای بررسی بیشتر به کمیسیون تلفیق برگشت داده شد تا ابهامات آن مورد بررسی قرار بگیرد و شفاف شود.
یکی از مهم‌ترین ابهامات این بود که برخی از نمایندگان مجلس بند یادشده را مخالف و مانع از افزایش ظرفیت پزشک متخصص می‌دانستند. در ادامه گره‌گشایی از ابهام موجود درباره ظرفیت پزشک متخصص در برنامه هفتم توسعه مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا این سؤال مطرح است که نسبت پزشک متخصص به عمومی در نظام سلامت سایر کشورها چه میزان است. نسبت پزشک متخصص به عمومی تابعی از ساختار ارائه خدمات در هر کشور است. در کشورهای توسعه یافته ازجمله کانادا، ژاپن، آمریکا، استرالیا و انگلیس نسبت متخصص به غیرمتخصص بین 41 تا 60 درصد است.
نکته مهم هم بالا بودن نسبت متخصص به عمومی در این کشورها به‌دلیل بالا بودن تعداد متخصصان پزشک خانواده است که عمدتاً در ساختار نظام ارجاع به‌کار گرفته می‌شوند؛ بنابراین بیشتر بودن نسبت متخصص به عمومی به‌معنای بهتر بودن ساختار ارائه خدمات سلامت نیست و این نسبت، تابعی از سیاست‌های کلان بخش سلامت در هر کشوری به‌شمار می‌رود.
سؤال دیگر هم این است که آیا باقی ماندن نسبت عدد در برنامه هفتم، سبب کاهش تربیت پزشک متخصص خواهد شد؟ در این‌باره باید گفت که پس از انتشار پیش‌نویس لایحه برنامه هفتم توسعه، موضع‌گیری‌های متفاوتی درباره نسبت مطرح شده (عدد یک) در این پیش‌نویس صورت گرفته است. عده‌ای عدد یک را در حال حاضر محقق شده عنوان کردند و معتقد بودند که برنامه هفتم توسعه مانعی برای افزایش ظرفیت پزشک متخصص و رفع کمبودهای احساس شده در مناطق مختلف کشور است. برای رفع ابهام از این موضوع باید به‌صورت دقیق‌تری این نسبت بررسی شود.
در مخرج این کسر (نسبت متخصص به عمومی) تعداد پزشکان عمومی قرار دارند و پزشکان متخصص درصورت این کسر جای گرفته‌اند. با فرض نسبت یک در برنامه هفتم و یک به یک بودن این نسبت در ابتدای برنامه، با توجه به اینکه براساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی درباره افزایش ظرفیت پزشک عمومی که به 2برابر شدن ظرفیت پزشک عمومی در 3سال آینده منجر خواهد شد، باید ظرفیت متخصصان هم 2برابر شود تا این نسبت بر همان عدد یک باقی بماند و اهداف برنامه هفتم توسعه محقق شود. بنابراین تعداد متخصص در لایحه پیشنهادی به 2برابر افزایش پیدا خواهد کرد. این در حالی است که تأکیدات بسیار زیادی از سوی مقام معظم رهبری درباره ریل‌گذاری مسیر توسعه کشور براساس نیاز واقعی و مبتنی بر آمایش‌های سرزمینی وجود دارد.
براساس آمایش سرزمینی صورت گرفته در سازمان برنامه و بودجه کشور در حوزه بهداشت و درمان و مستند به صفحه271 این گزارش، دامنه مطلوب شاخص نسبت پزشک عمومی به متخصص حدود یک است که این موضوع متناسب با جهت‌گیری کلان دولت در رفع کمبود پزشک و در عین حال مراقبت از حیف و میل بیت‌المال و حفظ کیفیت درمان و سلامت عموم جامعه است. بر این اساس به‌نظر می‌رسد ابهامات نمایندگان مجلس درباره نسبت یک مطرح شده در برنامه هفتم توسعه مربوط به افزایش ظرفیت متخصص رفع خواهد شد و با اتکا به آمایش‌های سرزمینی صورت گرفته در نهادهای مرجع کشور، نظام سلامت می‌تواند کیفیت و کمیت نیروی انسانی خود را برای رفع نیازهای واقعی کشور بسیج کند./همشهری