سندروم «خستگی مزمن» چیست؟

> علت بروز سندروم خستگی ناشناخته است
وی مطرح کرد: با توجه به ناشناخته بودن علت ابتلا به بیماری سندروم خستگی، محققان حدس می‌زنند که عوامل کمک‌کننده ممکن است شامل ویروس‌ها، سیستم ایمنی ضعیف، فشارهای روانی، عدم تعادل هورمونی باشد و همچنین ممکن است برخی افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به سندروم خستگی مزمن باشند.دکتر مومن زاده عنوان کرد: اگرچه سندروم خستگی مزمن گاهی اوقات ممکن است پس از یک عفونت ویروسی ایجاد شود، اما تا کنون هیچ نوع ویروس و باکتری که باعث سندروم خستگی مزمن شود، کشف نشده است. برخی از عفونت‌های ویروسی که دررابطه‌ با سندروم خستگی مزمن مورد مطالعه قرار گرفته‌اند عبارتند از ویروس اپشتین بار، ویروس هرپس انسانی، ویروس راس ریور و ویروس سرخجه است. این فوق تخصص درد شناسی وطب درد اضافه کرد: عفونت‌های ناشی از باکتری‌های بیماری‌هایی مانند تب کیو و سینه پهلو نیز در رابطه با سندروم خستگی مزمن نیز مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.وی اشاره کرد: گاهی اوقات افراد مبتلا به سندروم خستگی مزمن، سیستم ایمنی ضعیفی دارند اما محققان هنوز تشخیص نداده‌اند که آیا این موضوع برای بروز سندروم خستگی مزمن کافی است یا خیر.افراد مبتلا به سندروم خستگی مزمن همچنین گاهی اوقات ممکن است سطوح هورمونی غیرطبیعی داشته باشند.دکتر مومن زاده گفت: طبق توضیحات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، برای تشخیص سندروم خستگی مزمن علاوه بر سه علامت اصلی گفته شده، به دو علامت دیگر نیز باید توجه شود که شامل مشکلات تفکر و حافظه است.این فوق تخصص درد شناسی و طب درد افزود: گاهی برخی موارد برای فرد مبتلا به سندروم خستگی مزمن چالش برانگیز است که عبارتند از تصمیم گیری، تمرکز بر جزئیات، سریع فکر کردن، به خاطر سپردن چیزها است.وی اذعان داشت: فرد مبتلا به سندروم خستگی مزمن اغلب درد یا ناراحتی را تجربه می‌کند که ناشی از آسیب یا علت قابل شناسایی دیگر نیست. انواع رایج درد عبارتند از درد عضلانی، درد مفاصل بدون قرمزی یا تورم، سردرد است.دکتر مومن زاده تصریح کرد: گاهی علائم مختلف دیگری نیز در مبتلایان به این بیماری مشاهده می‌شود که عبارتند از حساسیت در غدد لنفاوی، به خصوص گردن یا زیر بغل، مشکلات گوارشی، لرز و تعریق شبانه، آلرژی به غذا، حساسیت به نور، لمس، گرما یا سرما، ضعف عضلانی، تنگی نفس، ضربان قلب نامنظم، تحریک پذیری و تغییرات خلقی، حملات اضطراب یا پانیک، بی‌حسی، گزگز و سوزش در دست ها، پاها و صورت، چشم درد، تب خفیف و مشکلات بینایی است.این متخصص گفت: سایر علائم احتمالی که ممکن است در مبتلایان به بیماری سندروم خستگی مزمن ملاحظه گردد عبارتند از انقباض عضلانی، بثورات، زخم‌های شانکر،افسردگی، سطح استرس بالا، ادای نادرست کلمات، وزوز گوش، علائم شدید سندروم پیش از قاعدگی، ریزش مو، تغییرات وزن غیرقابل توضیح، درد قفسه سینه، تشنج، فلج، عدم توانایی در جهت‌گیری فضایی، مشکل در راه رفتن و مشکل در حرکت دادن زبان برای ادای کلمات است.
> هیچ آزمایش مشخصی برای سندروم خستگی مزمن وجود ندارد
در ادامه نیز دکتر گلشنی در این باره خاطرنشان کرد: سندروم خستگی مزمن یک اختلال است که با خستگی شدیدی مشخص می‌شود که با استراحت از بین نمی‌رود یا علت بروز آن یک بیماری زمینه‌ای قابل‌توضیح نیست.وی مطرح کرد: علل به‌ وجود آمدن این بیماری تاکنون به طور کامل شناخته نشده است اما برخی از محققان اعتقاد دارند که عفونت‌های ویروسی، استرس روانی یا ترکیبی از این عوامل در بروز آن تأثیرگذار است.این متخصص حرکات اصلاحی عنوان کرد: از آنجایی که برای این سندروم هیچ علت مشخصی شناسایی نشده است لذا بسیاری از شرایط و بیماری‌ها نیز می‌توانند علائم مشابه این سندروم را ایجاد می‌کنند که تشخیص آن می‌تواند دشوار باشد. وی تصریح کرد:هیچ آزمایش مشخصی برای سندروم خستگی مزمن وجود ندارد و پزشک باید در هنگام تعیین تشخیص، سایر علل خستگی شما را بررسی کند. دکتر گلشنی بیان کرد: درگذشته تشخیص و قبول بیماری سندروم خستگی مزمن موضوعی بحث‌برانگیز در عالم پزشکی محسوب می‌شد؛ اما امروزه به‌عنوان یک وضعیت پزشکی پذیرفته شده است. این متخصص حرکات اصلاحی می‌گوید: سندروم خستگی مزمن می‌تواند هرکسی را تحت‌تأثیر قرار دهد، اگرچه در بین زنان ۴۰ تا ۵۰ساله بیشتر شایع است. در حال حاضر هیچ درمانی برای این سندروم وجود ندارد، اما برخی از روش‌ها می‌تواند علائم آن را تسکین دهد.وی اشاره کرد: تاکنون علت سندروم خستگی ناشناخته است اما محققان حدس می‌زنند که عوامل کمک‌کننده ممکن است شامل ویروس‌ها، سیستم ایمنی ضعیف، فشارهای روانی، عدم تعادل هورمونی و نیز ممکن است برخی افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به سندروم خستگی مزمن باشند. دکتر گلشنی ابراز داشت: اگرچه سندروم خستگی مزمن گاهی اوقات ممکن است پس از یک عفونت ویروسی ایجاد شود اما تا کنون هیچ نوع ویروس و باکتری که باعث سندروم خستگی مزمن شود، کشف نشده است.
این متخصص حرکات اصلاحی ادامه داد: برخی از عفونت‌های ویروسی که دررابطه‌ با سندروم خستگی مزمن مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از ویروس اپشتین بار، ویروس هرپس انسانی، ویروس راس ریور، ویروس سرخجه است و عفونت‌های ناشی از باکتری‌های بیماری‌هایی مانند تب کیو و سینه پهلو نیز در رابطه با سندروم خستگی مزمن نیز مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.
وی گفت: طبق بررسی‌های صورت گرفته افراد مبتلا به سندروم خستگی مزمن همچنین گاهی اوقات ممکن است سطوح هورمونی غیرطبیعی داشته باشند.
دکتر گلشنی توضیح داد: سندروم خستگی مزمن بیشتر در بین افراد ۴۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود و زنان دو تا چهار برابر بیشتر از مردان احتمال ابتلا به سندروم خستگی مزمن را دارند و عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به سندروم خستگی مزمن را افزایش دهند عبارتند از ژنتیک، آلرژی، فشارهای روانی و فاکتورهای محیطی است.این متخصص حرکات اصلاحی یادآور شد: علائم سندروم خستگی مزمن بسته به فرد و شدت بیماری متفاوت است.شایع‌ترین علامت آن خستگی است که به حدی شدید است که در فعالیت‌های روزانه شما اختلال ایجاد می‌کند. وی در ادامه متذکر شد: برای اینکه احساس خستگی شما در سندروم خستگی مزمن تشخیص داده شود، باید حداقل شش ماه این احساسات شما ادامه داشته باشد که با استراحت در بستر قابل‌درمان نباشد و همچنین اگر پس از فعالیت‌های جسمی یا ذهنی دچار خستگی شدید می‌شوید که به آن بی‌حالی پس از تمرین گفته می‌شود که می‌تواند بیش از 24 ساعت پس از فعالیت ادامه یابد.دکتر گلشنی مطرح کرد: سندروم خستگی مزمن همچنین می‌تواند مشکلات خواب را ایجاد کند، مانند احساس خستگی بعد از یک خواب شبانه، بی‌خوابی مزمن، سایر اختلالات خواب و علاوه بر این، ممکن است گاهی مواردی مانند ازدست‌دادن حافظه و کاهش غلظت خون را نیز این افراد تجربه کنید.این متخصص متذکر شد: علائم فیزیکی سندروم خستگی مزمن ممکن است شامل درد عضلانی، سردردهای مکرر، درد مفصلی بدون قرمزی یا تورم، گلودرد مکررو غدد لنفاوی حساس و متورم در گردن و زیربغل شما است. وی بیان کرد: سندروم خستگی مزمن ممکن است در برخی افراد دوره‌های چرخه‌ای داشته باشد و در طی این دوره‌ها فرد احساس بدتر شدن و سپس بهترشدن داشته باشند و حتی گاهی اوقات علائم ممکن است به طور کامل ناپدید شوند و فرد احساس بهبودی پیدا کند. بااین‌حال، هنوز ممکن است علائم بعداً عود کنند.این چرخه بهبودی و عود می‌تواند مدیریت علائم شما را دشوار کند.دکتر گلشنی اذعان داشت: سندروم خستگی مزمن یک بیماری بسیار چالش‌برانگیز برای تشخیص است. هیچ آزمایش پزشکی برای غربالگری سندروم خستگی مزمن وجود ندارد. علائم آن مشابه بسیاری از بیماری‌های دیگر است. بسیاری از افراد مبتلا به سندروم خستگی مزمن "بیمار به نظر نمی‌رسند”، بنابراین پزشکان ممکن است تشخیص ندهند که آنها واقعاً یک وضعیت سلامتی پرخطر دارند. این متخصص حرکات اصلاحی ادامه داد: به‌ منظور دریافت تشخیص سندروم خستگی مزمن، پزشک سایر علل بالقوه و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند. وی اشاره کرد: ردکردن سایر علل بالقوه خستگی شما بخش مهمی از فرآیند تشخیص است. برخی از شرایط با علائمی شبیه علائم سندروم خستگی مزمن عبارتند از مونونوکلئوز، بیماری لایم، اسکلروز چندگانه، لوپوس، کم‌کاری تیروئید، فیبرومیالژیا، اختلال افسردگی، چاقی شدید، اختلالات خواب و عوارض جانبی برخی داروها، مانند آنتی‌هیستامین‌ها نیزمی‌تواند علائمی مشابه سندروم خستگی مزمن را ایجاد کند.دکتر گلشنی توصیه کرد: به دلیل شباهت بین علائم سندروم خستگی مزمن و بسیاری از شرایط دیگر، مهم است که از تشخیص سرخود خودداری کنید و در مورد علائم خود با پزشک خود مشورت کنید.این متخصص حرکات اصلاحی می‌گوید: در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای سندروم خستگی مزمن وجود ندارد.هر فردی علائم متفاوتی دارد بنابراین ممکن است برای مدیریت اختلال و تسکین علائم خود به انواع مختلف درمان نیاز داشته باشد.وی توضیح داد: کسالت پس از تمرین زمانی در این افراد اتفاق می‌افتد به گونه‌ای که حتی کوچک‌ترین فعالیت‌های فیزیکی، ذهنی یا حساسی منجر به بدتر شدن علائم سندروم خستگی مزمن شود. بدتر شدن علائم معمولاً ۱۲ تا ۴۸ ساعت پس از فعالیت رخ می‌دهد و برای روزها یا حتی هفته‌ها ادامه دارد.دکتر گلشنی گفت: توجه به این نکته مهم است که درحالی‌که ورزش هوازی شدید برای اکثر بیماری‌های مزمن خوب است، افراد مبتلا به سندروم خستگی مزمن چنین روتین‌های ورزشی را تحمل نمی‌کنند. این متخصص حرکات اصلاحی توضیح داد: ایجاد برخی تغییرات در شیوه زندگی ممکن است به کاهش علائم سندروم خستگی مزمن شما کمک کند که عبارتند از اینکه محدود کردن یا حذف مصرف کافئین می‌تواند به خواب بهتر و کاهش بی‌خوابی شما کمک کند،سعی کنید اگر به خواب شبانه شما آسیب می‌رساند، از چرت‌زدن در طول روز خودداری کنید و یک روتین خواب ایجاد کنید. هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و هر روز در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید.وی متذکر شد: به طور معمول، هیچ دارویی نمی‌تواند تمام علائم سندروم خستگی مزمن را درمان کند. همچنین، علائم شما ممکن است در طول زمان تغییر کند بنابراین داروهای شما نیز ممکن است تغییر کند.دکتر گلشنی بیان کرد: در بسیاری از موارد، سندروم خستگی مزمن می‌تواند محرک یا نشانه افسردگی باشد. ممکن است به درمان ضدافسردگی با دوز کم یا ارجاع به یک ارائه‌دهنده سلامت روان نیاز داشته باشید و اگر تغییرات سبک زندگی خواب آرامی را برای شما به ارمغان نمی‌آورد، پزشک ممکن است یک درمان دارویی برای کمک به خواب شما پیشنهاد کند. این متخصص حرکات اصلاحی اضافه کرد: داروهای کاهش‌دهنده درد همچنین می‌توانند به شما در مقابله با درد مفاصل ناشی از سندروم خستگی مزمن کمک کنند.وی اظهار کرد: اگرجهت درمان سندروم خستگی مزمن به درمان دارویی نیاز باشد، باید بر اساس نیازهای شما تجویز شود. دررابطه ‌با این مورد با پزشک خود از نزدیک مشورت کنید زیرا هیچ درمان یکسانی برای سندروم خستگی مزمن وجود ندارد.دکتر گلشنی گفت: طب سوزنی، تای چی، یوگا و ماساژ ممکن است به تسکین درد مرتبط با سندروم خستگی مزمن کمک کند اما توصیه می‌شود که همیشه قبل از شروع هرگونه درمان جایگزین یا مکمل با پزشک خود صحبت کنید.
> سندروم خستگی مزمن یک بیماری پیچیده و طولانی مدت است
در ادامه نیز دکتر مرادی در اینباره ابراز داشت: سندروم خستگی مزمن یک بیماری پیچیده و طولانی مدت است که گاهی کل بدن را درگیر کرده و باعث درد و خستگی مفرط می‌تواند بر توانایی فرد در انجام کارهای روزمره تأثیر بگذارد.وی اظهار کرد: در گذشته، برخی از مردم باور نداشتند که سندروم خستگی مزمن یک بیماری واقعی است اما در سال‌های اخیر، متخصصان آن را جدی‌تر گرفته‌اند و تحقیقاتی برای مشخص کردن علت بروز و نحوه درمان آن در حال انجام است ولی با این حال، تغییرات سبک زندگی و درمان‌های پزشکی می‌تواند به افراد در مدیریت برخی از علائم کمک کند.این فوق تخصص درد مطرح کرد: سندروم خستگی مزمن یک عارضه پرچالش است که می‌تواند بر هر جنبه‌ای از زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارد. این عارضه می‌تواند طیف وسیعی از سیستم‌ها و عملکردهای بدن را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه، علائم آن نیز به طور گسترده‌ای متفاوت هستند.وی تصریح کرد: بسیاری از علائم احتمالی سندروم خستگی مزمن شبیه علائم سایر بیماری‌ها است و این مسئله تشخیص سندروم خستگی مزمن را سخت می‌کند.دکتر مرادی می‌گوید:علائم سندروم خستگی مزمن در بین افراد متفاوت است، اما سه علامت اصلی وجود دارد که عبارتند از کاهش توانایی برای انجام فعالیت‌هایی که قبلا فرد بدون مشکل انجام می‌داده است، کسالت پس از فعالیت و اختلالات خواب. این فوق تخصص درد ادامه داد: فرد مبتلا به سندروم خستگی مزمن دچار چنان خستگی می‌شود که در انجام وظایف روزانه اختلال ایجاد می‌کند.این خستگی شدید است، با استراحت بهبود نمی‌یابد، به دلیل داشتن فعالیت نیست و قبلاً وجود نداشته است. برای تایید ابتلا به این بیماری، این خستگی و کاهش سطح فعالیت ناشی از آن باید شش ماه یا بیشتر طول کشیده باشد.وی گفت: کسالت پس از فعالیت یکی از علایم سندروم خستگی مزمن است. فردی که دچار کسالت پس از فعالیت است، پس از انجام فعالیت فیزیکی یا ذهنی زیاد دچار«شوک» می‌شود. در طول این دوره این افراد گاهی علائم جدید یا تشدید آنها را تجربه می‌کنند، مانند مشکل در تفکر، مشکل در خوابیدن، گلو درد، سردرد، سرگیجه و خستگی.دکتر مرادی افزود: پس از رویداد محرکی که باعث کسالت پس از فعالیت می‌شود، ممکن است برای چند روز یا حتی چند هفته، ترک خانه، خارج شدن از رختخواب یا انجام کارهای معمولی برای فرد ممکن نباشد. علائم 12 تا 48 ساعت پس از فعالیت بدتر می‌شوند.این فوق تخصص درد متذکر شد: محرک شروع کسالت پس از فعالیت به فرد بستگی دارد. برای برخی افراد، حتی دوش گرفتن یا رفتن به خواروبار فروشی می‌تواند باعث شروع کسالت پس از فعالیت شود.وی مطرح کرد: در اثر عارضه سندروم خستگی مزمن ممکن است طیف وسیعی از اختلالات خواب رخ دهد. گاهی فرد احساس خواب آلودگی زیادی می‌کند اما نمی‌تواند بخوابد یا بعد از خواب سرحال نیست. فرد مبتلا گاهی برخی موارد را تجربه می‌کند که عبارتند از خواب‌های پر استرس و واضح، بی‌قراری پاها، اسپاسم عضلانی شبانه، آپنه خواب است.دکتر مرادی می‌گوید: طبق توضیحات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، برای تشخیص سندروم خستگی مزمن، علاوه بر سه علامت اصلی بالا، دو علامت دیگر باید وجود داشته باشد که عبارتند از بروز مشکلات تفکر و حافظه می‌باشد. این فوق تخصص درد اظهار کرد: درد یک علامت در این بیماران رایج است. فرد مبتلا به سندروم خستگی مزمن اغلب درد یا ناراحتی را تجربه می‌کند که ناشی از آسیب یا علت قابل شناسایی دیگر نیست.وی ادامه داد: انواع رایج درد عبارتند از درد عضلانی، درد مفاصل بدون قرمزی یا تورم، سردرد و گاهی علائم دیگری نیز وجود دارند که عبارتند از حساسیت در غدد لنفاوی، به خصوص گردن یا زیر بغل، مشکلات گوارشی، لرز و تعریق شبانه، آلرژی به غذا، حساسیت به نور، لمس، گرما یا سرما، ضعف عضلانی، تنگی نفس، ضربان قلب نامنظم، تحریک پذیری و تغییرات خلقی، بروز حملات پانیک ف بی‌حسی، گزگز و سوزش در دست ها، پاها و صورت، چشم درد، تب خفیف و مشکلات بینایی.
دکترمرادی بیان کرد: متخصصان نمی‌دانند چه چیزی باعث سندروم خستگی مزمن می‌شود، اما برخی از افراد مبتلا به این عارضه می‌گویند که علائمشان بعد از یک مشکل سلامتی دیگر شروع شده است، مانند یک بیماری شبیه آنفلوآنزا، عفونت معده، ویروس اپشتین بار، که باعث مونونوکلئوز که نام شناخته شده آن "مونو” است، می‌شود، فشار فیزیکی شدید، برای مثال، قرار گرفتن تحت عمل جراحی. این فوق تخصص درد اشاره کرد: شواهد فزآینده‌ای مبنی بر ارتباط بین سندروم خستگی مزمن و نحوه عملکرد سیستم ایمنی وجود دارد، اما به تحقیقات بیشتری برای مشخص شدن مکانیسم پشت این ارتباط نیاز است.
وی گفت: طبق گزارش دفتر سلامت زنان در آمریکا، زنان دو تا چهار برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به سندروم خستگی مزمن هستند. کودکان نیز تحت تاثیر این عارضه قرار می‌گیرند، اما ابتلا در میان کودکان کمتر رایج است.
دکترمرادی عنوان کرد: علائم سندروم خستگی مزمن بسیار متنوع و گاهی شبیه علائم سایر بیماری‌ها است و این مسئله تشخیص را دشوار می‌کند.
این فوق تخصص درد توضیح داد: اگر فردی به علت وجود نشانه‌های سندروم خستگی مزمن به دنبال کمک‌های پزشکی باشد، پزشک احتمالاً فرآیند تشخیص را با موارد مختلفی آغاز خواهد کرد که عبارتند از پرسش درباره علائم فرد، انجام معاینه فیزیکی و تجویز آزمایش‌هایی برای شناسایی علت علائم.
وی متذکر شد: برای تایید تشخیص سندروم خستگی مزمن فرد باید سه علامت اصلی این بیماری را به مدت 6 ماه یا بیشتر داشته باشد. علاوه بر این، نباید توضیح دیگری برای علائم یافت شود.دکترمرادی افزود: رد کردن سایر دلایل احتمالی علائم سندروم خستگی مزمن احتمالا زمان بر خواهد بود، اما چاره‌ای نیست و آزمایش خاصی وجود ندارد که بتواند این بیماری را شناسایی کند.این فوق تخصص درد می‌گوید: در سال 2018، محققان دریافتند که سطوح برخی از مولکول‌ها با ابتلا به سندروم خستگی مزمن تغییر می‌کند. این یافته در آینده، ممکن است به آسان‌‌تر کردن تشخیص سندروم خستگی مزمن کمک کند.وی مطرح کرد: در گذشته، بسیاری از پزشکان باور نداشتند که سندروم خستگی مزمن یک بیماری واقعی است، اما سازمان‌های بهداشتی بزرگ اکنون شروع به به رسمیت شناختن آن کرده اند.دکترمرادی اذعان کرد: گروه‌های مختلف حمایتی، در صدد ارتقای آگاهی درباره سندروم خستگی مزمن و تشویق افراد مبتلا به این بیماری برای پیگیری در انجام تشخیص هستند.این فوق تخصص درد ادامه داد: در حال حاضر هیچ درمان مشخصی برای سندروم خستگی مزمن وجود ندارد، اما پزشک با همراهی خود بیمار برای مدیریت علائم تلاش خواهد کرد.وی گفت: برنامه درمانی در بین افراد مبتلا سندروم خستگی مزمن متفاوت خواهد بود زیرا سندروم خستگی مزمن هر فرد را به طریقی متفاوت تحت تاثیر قرار می‌دهد.با این حال، برنامه درمانی احتمالا شامل تمرکز بر هر علامتی که بزرگترین چالش را ایجاد می‌کند، تسکین درد، یادگیری روش‌های جدید برای مدیریت فعالیت‌ها است.دکترمرادی اظهارکرد: یکی از راه‌های مدیریت خستگی پس از فعالیت، قدم زدن یا مدیریت فعالیت است. فرد به همراه پزشک سعی می‌کند بهترین راه را برای ایجاد تعادل بین استراحت و فعالیت پیدا کند.پزشک همچنین به آن‌ها کمک می‌کند تا محرک‌های شخصی خود را شناسایی و میزان توانایی خود در انجام فعالیت را مشخص کنند.این فوق تخصص درد افزود: سندروم خستگی مزمن باعث خستگی شده و می‌تواند خواب را نیز مختل کند لذا پزشک فرد را تشویق به داشتن عادات خواب سالم مانند ایجاد برنامه خواب منظم می‌کند و در صورت موثر نبودن این راهکارها، پزشک دارو تجویز می‌کند.وی بیان کرد: در ابتدا جهت کاهش علایم این بیماری پزشک داروهای بدون نسخه (OTC) را برای سردرد و سایر انواع درد توصیه می‌کند. در صورت موثر نبودن آنها، داروهای قوی‌تری تجویز می‌شود.دکترمرادی ادامه داد: برخی افراد مبتلا به سندروم خستگی مزمن به مواد شیمیایی مختلف حساس هستند. بنابراین، این افراد باید قبل از استفاده از هر داروی جدیدی با پزشک مشورت کنند. این فوق تخصص درد مطرح کرد: درمان‌های غیردارویی موثر برای مبتلایان سندروم خستگی مزمن عبارتند ازتمرینات کششی و قدرتی ملایم، ماساژ ملایم، گرما درمانی، آب درمانی است. وی اظهار کرد: اضطراب و افسردگی در میان افراد مبتلا به سندروم خستگی مزمن رایج است. داروهای ضد افسردگی برای برخی از افراد مفید و برای برخی دیگر تشدید‌کننده علائم هستند. دکترمرادی در پایان گفت: درمان‌های مفید مرتبط با سبک زندگی برای مبتلایان به سندروم خستگی مزمن عبارتند ازتکنیک‌های آرام سازی، ماساژ درمانی، تنفس عمیق، ورزش‌های ملایم، مانند تای چی یا یوگا است اما افراد دارای علائم سندروم خستگی مزمن یا مبتلا به آن نباید هیچ نوع برنامه ورزشی را بدون مشورت با پزشک  خود دنبال کنند./آفتاب