پس از کرونا «آستانه تحمل افراد» کمتر شده است

شفا آنلاین>سلامت>با نگاهی گذرا به این نتیجه می‌رسیم که جامعه ایرانی همواره درگیر مشکلاتی بوده است؛ سال‌های جنگ، خرابی‌های جنگ، تحریم‌ها و در نهایت کرونا که نه فقط ایران، بلکه جهان را در برگرفت.
به گزارش شفا آنلاین:با بررسی این بحران‌ها شاید بتوان نتیجه گرفت برای جامعه‌ای که از دل بحران‌هایی اینچنینی بیرون آمده است، کار چندان نشده و به نوعی می‌توان گفت؛ حداقل پس از دوران سخت و طولانی کرونا عملا آنچنان کاری برای جامعه نشده است؛ نه امتیازی برای درمان اختلالات روانی که هزینه‌های سنگینی دارد (طی دو ماه بین سه تا ده میلیون تومان)، نه مشوق‌هایی که جامعه بتواند به دوران قبل از کرونا بازگردد البته این‌ها به جز آثار اقتصادی و معیشتی که همچنان مردم را در تنگنا قرار داده است.
> پس از کرونا «آستانه تحمل افراد» کمتر شده است
حسین روزبهانی، استاد دانشگاه و روانشناس بالینی می‌گوید: در یک نگاه کلی به جامعه منهای مسائل اقتصادی و سیاسی که بررسی آن در این مجال نیست، اختلالات روانی به شدت افزایش پیدا کرده است، صبر افراد کمتر شده و تاب آوری، آستانه تحمل و مدیریت و کنترل خشم یا کم شده یا به شدت پایین آمده.
وی ادامه می‌دهد: حس من این است که به سمت یک افسردگی در حال حرکت هستیم زیرا تداوم شرایط استرس‌زاد باعث خواهد شد تا تمرکز افراد در جامعه به هم بخورد، در حال زندگی نکنند، از حس‌های پنج‌گانه لذت نبرند، یا در گذشته سیر کنند یا در آیند که به یقین می‌توان گفت بحث افسردگی از تمامی موارد ذکر شده ملموس‌تر است.
روزبهانی معتقد است: بر اساس یک بررسی علمی، سست بودن مبانی اعتقادی در این زمینه بسیار موثر است زیرا اعتقاد به خدا کمک می‌کند تا استرس کمتری داشته باشیم، در آرامش بیشتری زندگی کنیم و تحمل بیشتری داشته باشیم که هرچه مبانی اعتقادی رو به کاهش می‌گذارد آثار و تبعات این آسیب‌ها نیز بیشتر می‌شود.
> اختلالات روانی هرچه دیرتر درمان شود ماندگارتر و آسیب‌زا تر است
روزبهانی در پاسخ به این پرسش که؛ ای تصور نمی‌کنید جامعه دچار نوعی رها شدگی است؟ می‌گوید: حالا اگر نگوییم رهاشدگی می‌توانیم بگوییم عملاً برای درمان جامعه قدمی برداشته نشد.
وقتی فرد مدت زمان زیادی در معرض استرس و اختلالات روحی - روانی باشد به طور طبیعی بازده کاری خود را از دست می‌دهد، نمی‌تواند محیط اطراف خود را مدیریت کند و به همین دلیل، این آسیب‌ها مستقیم و غیر مستقیم خانواده و فرزندان را تحت الشعاع قرار می‌دهد؛ برای فرزندان‌مان وقت نمی‌گذاریم، در نوجوانی که بازه زمانی سخت و حساسی است، فرزندان‌مان رها هستند، احساس امنیت را از دست می‌دهند و به همین دلیل وارد روابط غیر عقلانی شده که خود منشأ آسیب‌های دیگری است.
در خانواده‌ای که مادر دچار استرس است و پدر خشمگین و عصبانی، همگی با هم لطمه می‌بینند چرا؟ چون والدین دچار اختلالات روانی هستند که یا خود برای درمان آن اقدامی نمی‌کنند و به اصطلاح از کنار آن می‌گذرند یا توان مراجعه به پزشک و تراپی و طی دوران درمان به دلیل هزینه‌های سنگینی که دارد را در خود نمی‌بینند.
> کرونا شُوک بزرگی به تمام جهان بود
روزبهانی در تعریف بحران‌های بزرگ از جمله کرونا و تبعات آن می‌گوید: هر اتفاق ناگواری که استرسی فراوان به افراد وارد کند نظیر طلاق، ازدواج، فرزندآوری، مرگ اطرافیان و... فشارهای را به فرد وارد می‌کند که باید مدیریت شود و عدم مدیریت خود باعث پدیدار شدن اختلالات روانی می‌شود که تبعات ناگواری بر جای می‌گذارد.
کرونا که شوک بزرگی به تمام دنیا بود استرس بسیاری را به جامعه تحمیل کرد و نتیجه‌ی آن شیوع و افزایش اختلالات روانی بود و همچنان نیز ادامه دارد.
> یا ساده انگارانه برخورد کردیم یا ناتوان از درمان بودیم
روزبهانی در پاسخ به این پرسش که برای غلبه بر آسیب‌های روانی کرونا چه کردیم و چه کردند؟ می‌گوید: از دو سو باید به ماجرا نگریست؛ خودِ افراد که یا ساده انگارانه از کنار کرونا و تبعات آن عبور کردند یا وقتی به فکر درمان افتادند با مواجه شدن با هزینه‌های آن عملاً ناتوان و درمانده شدند و این خود فشاری دیگری بر روان افراد وارد کرد و اما این که چه کردند؟ هیچ!
نه یارانه‌ای برای درمان‌های روانی در نظر گرفته شد و نه مشوق‌هایی که فرد مشتاق به طی دوران درمان شود.
این پزشک روانشناس بالینی تأکید می‌کند: وقتی زمان درگیری با کرونا افزایش پیدا کرد جامعه دچار نوعی افسردگی مدام شد که اگر چه زیاد نیست اما تبعات خودش را دارد نشان می‌دهد.
> اختلالات «روان - تنی» یکی از برجای مانده‌های کرونا است
این استاد دانشگاه به اشاره به عارضه‌ای به نام «روان - تنی» می‌گوید: یکی از مسائلی که از کرونا برجای مانده، عارضه‌ی «روان - تنی» است یعنی فرد از منظر جسمی سالم به نظر می‌رسد اما به دلیل اختلالات روحی - روانی دائم در معرض بیماری‌های جسمی است که دلیل آن را نمی‌داند. انواع و اقسام آزمایش‌ها را انجام می‌دهد و نشانه‌ای پیدا نمی‌کند این موضوع از بعد کرونا به شدت افزایش پیدا کرده است.
روزبهانی با اشاره به هزینه‌های سنگین مراجعه به روان درمانگر و عدم توانایی خانواده‌ها برای از عهده برآمدن، پیشنهاد می‌کند شاید دور از منطق نباشد اگر دولت در این زمینه مساعدت کند تا جامعه به دلیل مواجه شدن با هزینه‌های این درمان، موضوع را در حاشیه قرار ندهد زیرا افراد جامعه که دچار افسردگی و اختلالات روحی - روانی باشند به طور طبیعی جامعه‌ای را افسرده خواهند کرد که چندان قابل گذشت به نظر نمی‌رسد!
وی در پایان اشاره می‌کند: من و دیگر همکاران به قدر توان سعی می‌کنیم از برخی هزینه نگیریم یا کمتر بگیریم اما این موضوع چاره‌ساز نیست و همت و عزمی بزرگتر را طلب می‌کند.
افزایش نیاز به خدمات روانشناختی پس از کرونا / سرنوشت «قانون سلامت روان»
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درخصوص خدمات سلامت روان که به شکل رایگان ارائه می‌شود، توضیح داد: اکنون در شبکه بهداشت اختلالات شایع روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب، صرع و... به شکل رایگان غربالگری و بررسی می‌شود که آیا فرد نیاز به ارجاع به سطوح بالاتر خدمتی دارد یا خیر. دکتر حامد مصلحی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به شعار امسال هفته ملی سلامت روان مبنی بر «سلامت روان، مسئولیت فردی، مسئولیت همه ما» در خصوص آخرین اخبار از سرنوشت «قانون سلامت روان»، بیان کرد: قانون سلامت روان نیاز به پیگیری ویژه و همزمان دولت و مجلس شورای اسلامی دارد. واژه قانون سلامت روان کلمه‌ای است که خیلی‌ها به شکل مشترک استفاده می‌کنند درحالی که منظور هر فرد، ابعاد خاصی از آن است. اینکه قانون سلامت روان به مجلس یازدهم برسد نیاز به پیگیری‌های بیشتر در دولت‌های قبلی داشته است و احتمال اینکه قانون سلامت روان در مجلس یازدهم به سرنوشت مشخصی برسد ضعیف است.
> تصویب قانون سلامت روان به مجلس یازدهم می‌رسد؟
وی افزود: ارسال لایحه قانون سلامت روان از قبل در دولت‌ها متوقف شده بود؛ بنابراین الان در مرحله‌ای نیست که بتوان برای ابلاغ آن زمان گذاشت. اکنون نیز با توجه به فشار کاری بالای مجلس یازدهم برای رسیدگی به برنامه هفتم توسعه اینکه قانون در همین مجلس به سرانجام برسد، بعید است.
> افزایش نیاز به خدمات روانشناختی پس از کرونا
او در خصوص آمار بروز اختلالات روانپزشکی، تصریح کرد: مطالعات مربوط به ۵ سال اخیر که در سال ۱۴۰۰-۱۴۰۱ انجام شده است در حال جمع‌بندی و تحلیل است؛ بنابراین آمار جدیدی وجود ندارد اما، منتظر هستیم که آمار جدید منتشر شود. آمار اختلالات روانپزشکی بر اساس روش پژوهشی که انجام می‌شود ممکن است متفاوت باشد اما آنچه که مشخص است این است که بعد از پاندمی کرونا در تمام جهان، افزایش نیاز به خدمات روانشناختی را به طور ویژه داریم و ایران هم از این موضوع مستثنی نیست. در این زمینه همچنان که در دوره کرونا اقداماتی انجام شد، اکنون نیز تمهیداتی اندیشیده شده است.
> دریافت خدمات روانشناختی به معنای اختلال سلامت روان نیست
وی افزود: گاهی در مسائل مرتبط با سلامت روان نیاز به خدمات روانشناختی وجود دارد اما، این به معنای اینکه فرد دچار اختلال باشد، نیست؛ به عنوان مثال ممکن است فرد برای یک حادثه یا اتفاق بسیار اضطراب‌آور بدون اینکه تشخیص یک اختلال در او وجود داشته باشد، نیاز به خدماتی داشته باشد که بتواند تاب‌آوری خود را افزایش دهد. در مثالی دیگر ممکن است فرد نیاز به خدمات مرتبط با سلامت روان در هنگام مهاجرت و یا ازدواج داشته باشد که باید دریافت کند تا سلامت روان‌اش دچار مشکل نشود اما، این موضوع به معنای اختلال نیست. سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه کووید۱۹ یک بیماری نوپدید بود، اظهار کرد: بر همین اساس فعلا نمی‌توانیم بگوییم که آیا ابتلا به کرونا در بروز اختلالات روانپزشکی عاملیت دارد یا خیر؟ ولی پژوهش‌ها نشان می‌دهد افراد مبتلا به کرونا و یا افرادی که دچار سوگ ناشی از کرونا شدند به طور معناداری در معرض آسیب‌های روان و نیازمندی بیشتر به خدمات روانی قرار گرفتند.
> کدام خدمات سلامت روان رایگان ارائه می‌شود؟
او در خصوص خدمات وزارت بهداشت برای ارتقای سلامت روان افراد جامعه، تصریح کرد: اکنون در شبکه بهداشت اختلالات شایع روانپزشکی مانند افسردگی، اضطراب، صرع و... را غربالگری و بررسی می‌کنیم که آیا فرد نیاز به ارجاع به سطوح بالاتر خدمتی دارد یا خیر؟ نکته مهم دیگر این است که ما مهارت‌های زیادی مانند فرزندپروی، مهارت حل مسئله، مهارت تاب‌آوری و... را در حوزه روانشناختی به شکل رایگان به مراجعین آموزش می‌دهیم. وی افزود: نکته مهم این است که این خدمات در خارج از شبکه بهداشتی بسیار گران است، اما در شبکه بهداشتی کشور ۲۰۰۰ روانشناس این خدمات را رایگان ارائه می‌دهند. البته ارجاع به سطوح دوم و سوم خدمات اگر فرد تحت پوشش بیمه باشد از این طریق انجام می‌شود. سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، ادامه داد: یک نوع خاصی از خدمات سلامت روان که دو دهه در کشور به شکل ثابت ارائه می‌شده است را با شیوه‌ای جدیدی به روزرسانی می‌کنیم و این یعنی شناسایی اختلالات روانپزشکی بیشتری اتفاق می‌افتد که جدیدا شامل حال کودکان و نوجوانان هم می‌شود تا هم تشخیص به موقع صورت گیرد و هم خدمات بهتری ارائه کنیم. او تاکید کرد: در عین حال ارائه خدمات سلامت روان با فرهنگ کشور سازگار شده است؛ در فرهنگ ما خانواده محور است و نه فرد؛ محوریت خانواده سبب می‌شود در مسائل حل تعارض و... داشته باشیم. وجه دیگر مبتنی بر فرهنگ بودن این است که بسیاری از آموزش‌های روانشناختی با ارزش‌های ما سازگار نیست اما سعی کردیم خدماتی که در شبکه بهداشتی ارائه می‌شود، اینگونه نباشد. وی افزود: از سوی دیگر ۲۳ مرکز «سراج» (سلامت روانی و اجتماعی) را در نظام شبکه بهداشتی داشتیم که به شکل آزمایشی با حضور یک نفر روانپزشک و ۳ یا ۴ نفر روانشناس و یک مددکار اجتماعی ارائه خدمت می‌کردند. امیدواریم با حمایت‌ها بتوانیم این طرح را از حالت آزمایشی خارج کرده و در کل کشور اجرایی کنیم و این ۲۳ مرکز را به ۲۸۰ مرکز در کل کشور برسانیم. یکی از کارهای ویژه مراکز سراج پیگیری بیماران تا حصول نتیجه و ارجاع به سطوح بالاتر است.
> اهمیت افزایش پوشش بیمه خدمات روانشناختی
مصلحی درخصوص پوشش بیمه خدمات سلامت روان، بیان کرد: افزایش پوشش بیمه نیاز همه است و تمام کسانی که در نظام سلامت کار می‌کنند در تلاش هستند تا خدمات بیمه‌ای مربوط به حوزه خود را افزایش دهند که به تبع آن ما هم تلاش می‌کنیم تا هم در بخش بستری و هم درمان سرپایی، پوشش بیمه‌ای افزایش یابد.
> لزوم ارتقای سواد سلامت روان جامعه
او درخصوص وضعیت سواد سلامت روان در کشور، اظهار کرد: بروزرسانی سواد سلامت اتفاقی نیست که هیچگاه تمام شود و باید به طور مداوم در حال ارتقای آن باشیم. در زمینه افزایش سواد سلامت روان به شدت نیاز به تلاش بیشتر داریم؛ چراکه متاسفانه در این زمینه با «انگ» یا «برچسب‌گذاری» مواجه هستیم که در سایر حوزه‌ها چنین نیست و باید تلاش کنیم تا این موضوع برطرف شود تا افراد از شناسایی بیماری خود و مراجعه به مشاور و پزشک ترس نداشته باشند. وی با اشاره به اخذ مجوز افزایش جذب کارشناسان سلامت روان در شبکه بهداشتی، توضیح داد: پس از برگزاری آزمون استخدامی پیش‌رو و گسترش مراکز سراج این اتفاق به نتایج خوبی می‌رسد. در حال حاضر ۲۰۰۰ کارشناس سلامت روان مشغول به کار هستند و حداقل افزایش ۱۵ درصدی این تعداد را خواهیم داشت که این اتفاق بعد از حدود ۱۰ سال می‌افتد.
> تاکید ویژه بر تاب‌آوری اجتماعی و کنترل خشونت
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درباره وضعیت تاب‌آوری اجتماعی و کنترل خشونت، اظهار کرد: به شکل ویژه به مسئله کنترل خشونت پرداخته‌ایم؛ زیرا متاسفانه رفتارهای آسیب‌زا و خشونت‌آمیز به عنوان یک الگو ناشی از کم‌کاری‌های رسانه‌ای و ناشی از کمبود سواد سلامت در عرصه رسانه در کشور ما درحال افزایش است.
> نقش رسانه‌ها بر آسیب‌های عرصه سلامت روانی
وی در خاتمه تاکید کرد: نمی‌توان نقش رسانه‌ها بر آسیب‌های عرصه سلامت روانی و اجتماعی را نادیده گرفت. در این زمینه لازم است که وزارت بهداشت و همه دستگاه‌ها کمک کنند تا محتواهای منتشر شده در رسانه‌ها از نظر سلامت روان بررسی شود. به عنوان مثال وقتی با فیلم‌هایی مواجه هستیم که ترویج‌دهنده مصرف الکل، دخانیات و مواد مخدر و... است، نمی‌توان انتظار داشت که این موضوع در جمعیت عمومی هیچ تاثیری نداشته باشد و بعد نتایج را به عرصه بهداشت بسپاریم. از این جهت نیاز به یک ورود جدی دستگاه‌های مختلف است تا از ابتدا مراقب سلامت روان باشیم نه اینکه پس از وارد شدن آسیب به فکر مراقبت بیفتیم./آفتاب