جراحی بی‌سابقه مغز در ایران

چه دلیلی باعث شد که تن به انجام چنین جراحی پیچیده‌ای بدهید؛ با وجود اینکه می‌دانستید شاید بیمار در زمان عمل جان خودش را از دست بدهد؟‌
این دختر 13ساله‌ یک نوبت در تهران تحت عمل جراحی قرار گرفته بود، اما به‌دلیل اینکه نتوانسته بودند تومور را به‌دلیل ریسک بالا، کامل تخلیه کنند، 2ماه پس از عمل جراحی در آن مرکز، با عود شدید مواجه می‌شود. در این مدت استخوان و پوست سر به شکل وحشتناکی درگیر و به شکل کلاهخود شده بود. خانواده این کودک برای درمان فرزندشان سختی زیادی کشیدند و حتی از پزشکان 2کشور ترکیه و آلمان هم تقاضای کمک کرده، اما پذیرش نشده بودند. در نهایت سراغ ما آمدند و همان ابتدا نسبت به عوارض و ریسک بسیار بالای این جراحی توضیحات کامل را به آنها دادیم، اما در نهایت این دختر و خانواده‌اش شرایط را پذیرفتند و ما هم تصمیم به انجام جراحی گرفتیم. این عمل در زمانی نزدیک به 7ساعت همراه با دکتر محمد ماندگاری، فوق‌تخصص گوش، حلق و بینی و دکتر حسن عبداللهی، متخصص بیهوشی در بیمارستان شهید رهنمون یزد انجام شد و کادر پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید صدوقی یزد و بیمارستان شهید رهنمون هم شرایط را به‌گونه‌ای برای ما فراهم کردند که موفقیت این جراحی افزایش پیدا کند.

چرا تاکنون چنین جراحی‌ای در کشور انجام نشده است؟
اول اینکه چنین مواردی کم است، اما به‌طور کلی عمل‌های جراحی مغز بسیار حساس هستند و ریسک مرگ‌ومیر بالایی دارند. توده موجود در سر این کودک حدود 3.5کیلوگرم وزن داشت، اما متفاوت از توده‌ 3.5کیلویی در داخل عضوی مثل شکم یا قفسه سینه بود. مغز حدود یک کیلو و 700یا 800گرم وزن دارد. این تومور در سر این دختربچه رشد کرده و نیمی از نیمکره سمت چپ مغز را گرفته بود، باقی آن پوست سر را به سمت بالا هل داده و رشد کرده بود. انجام چنین جراحی‌هایی ریسک مرگ دارد و تقریبا تیم‌های پزشکی قبول نمی‌کنند که چنین ریسکی را بپذیرند. از سوی دیگر نبود تجهیزات بسیار حرفه‌ای و های‌تک هم انجام این عمل را سخت‌تر می‌کند، اما در نهایت انجام شد و این کودک اکنون در وضعیت عمومی خوبی قرار دارد و به‌زودی ترخیص می‌شود تا برای تکمیل مراحل درمانی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی را آغاز کند.

هزینه چنین جراحی‌هایی زیاد است؟
این جراحی‌ها بسیار پرخطر و هزینه‌بر هستند، اما این کودک در بخش دولتی تحت عمل جراحی قرار گرفت و هیچ هزینه‌ای پرداخت نکرد. تمامی هزینه‌ها تحت پوشش بیمه بود. علاوه بر این تمامی بیمارانی که با مشکلات مغزی به این مرکز درمانی ارجاع می‌شوند خودشان مراجعه می‌کنند و با کمترین هزینه‌ها درمان می‌شوند.

کدام تجهیزات پزشکی در این حوزه باید تامین شود که تیم‌های پزشکی رغبت بیشتری به انجام چنین عمل‌هایی داشته باشند؟
دنیا در حال پیشرفت است و تجهیزات مدرن‌ هم در حال تولید هستند. تجهیزات های‌تک را برای تخلیه تومور مغزی با ریسک کمتر نیاز داریم که می‌توانند تخلیه کامل انجام دهند؛ بدون اینکه به بافت، مغز و اعصاب آسیبی بزنند، اما مشکل اینجاست که در بخش دولتی به‌دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای نمی‌توان به‌راحتی چنین تجهیزاتی را خریداری کرد. علاوه بر این، تحریم‌ها هم موانع زیادی برای ما به‌وجود آورده‌اند. البته اگر شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند با الگوبرداری به سمت تولید این دستگاه‌ها بروند هم کمک‌کننده خواهد بود و همانقدر که در حوزه نظامی پیشرفت کرده‌ایم در زمینه تجهیزات پزشکی هم این ظرفیت در کشور وجود دارد.

درصد بروز چنین تومورهایی در ایران یا دنیا چقدر است؟
آمار شیوع تومور در دنیا چیزی حدود 0.2تا 0.5درصد است. انواع و گریدهای مختلفی هم دارند؛ خوش‌خیم و بدخیم. برخی تومورها مربوط به سرطان مغز هستند و برخی دیگر هم از سایر نقاط بدن به مغز سرایت می‌کنند. دختربچه‌ای که در بیمارستان یزد تحت عمل جراحی قرار گرفت، دچارگرید 3، یک تومور خوش‌خیم، اما بسیار تهاجمی و عودکننده بود، ولی به‌طور کلی افراد و خانواده‌های زیادی در کشور خودمان از تومورهای مغزی رنج می‌برند؛ به همین دلیل قطعا به یک مرکز نیاز داریم که تنها درباره تومورهای مغزی به بیماران خدمات ارائه کند.

دلایل بروز تومور مغزی در کشور چیست؟
یکی از مهم‌ترین علل بروز تومور مغزی، جهش‌های ژنتیک است که هم به دلایل ارثی ایجاد می‌شوند و هم عوامل اکتسابی. عوامل اکتسابی می‌توانند ناشی از مواجهه با آرسنیک، سرب، اورانیوم و... در شهرهای صنعتی باشند یا آفت‌کش‌هایی که در صنایع کشاورزی وجود دارند. یکی دیگر از عوامل بروز تومورهای خوش‌خیم هم ضربات مغزی هستند. بسیاری از بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند، می‌گویند که در گذشته تصادف‌‌های منجر به آسیب سر داشته‌اند. نکته اینجاست که دخیل شدن بیشتر صنعت در زندگی عادی مردم، می‌تواند منجر به افزایش انواع بیماری‌ها شود. رشد روزافزون تومورهای مغزی هم در حال رخ دادن است که البته در این‌باره شاخص جمعیت مطرح است و اهمیت زیادی هم دارد. هر قدر جمعیت به سمت سالمندی برود، ایجاد تومورهای مغزی بیشتر می‌شود.

چرا سالمندان بیشتر در معرض ابتلا به تومورهای مغزی هستند؟
سالمندی خودش یک ریسک فاکتور است؛ چون افراد سالمند بیشتر در معرض مواد صنعتی قرار دارند. زمانی که فرد به‌صورت طولانی‌مدت، یعنی 30تا 40سال در یک شهر با مواد صنعتی تماس دارد، احتمال بروز تومور مغزی در او بیشتر است. در این‌باره تغییر سبک زندگی اهمیت دارد. فرد حداقل یک ورزش را باید به‌صورت منظم انجام دهد، از مصرف شدید غذاهای شور، تند، چرب و سرد پرهیز کند. سبک زندگی مناسب می‌تواند 30درصد ریسک ابتلا به تومورها را کاهش دهد. البته درباره مغز پیشگیری یا غربالگری زودهنگام وجود ندارد.

تومورهای مغزی علائم خاصی در افراد ایجاد می‌کنند؟
علائم تومور مغزی بسیار زیاد و شایع‌ترین آنها سردرد است، اما تنها یک‌درصد از سردردها به‌دلیل تومور مغزی به‌وجود می‌آیند که همراه با تهوع و استفراغ در برخی از زمان‌های روز است. ممکن است فرد با کاهش دید یا کاهش شنوایی هم مواجه شود. اختلالات هورمونی و حتی پرخاشگری و اختلالات شناختی هم ازجمله این علائم است.

می‌توان امیدوار بود که با رقم خوردن چنین جراحی‌های پیچیده‌ای احتمال نجات بیماران بیشتر خواهد شد؟
این جراحی نمونه بارز یک پیشرفت قابل توجه در کشور است. ایران یکی از قطب‌های جراحی مغز و اعصاب در دنیاست. البته نمونه‌های خاص، مشابه وضعیت این بیمار همیشه وجود ندارند درباره خود من از 500جراحی تومور مغزی که تاکنون انجام داده‌ام تنها همین دختربچه بود که این مورد خاص و جراحی پیچیده‌ای هم داشت که برای نخستین‌بار در کشور صورت گرفت، هر چند که ثابت کردیم اگر باشند هم قابل درمان هستند. توانایی تمام اعمال جراحی تومورهای مغزی خوش‌خیم و بدخیم در کشور وجود دارد و همین حالا هم به‌راحتی در حال انجام است.

شما به یک کودک امید دوباره زندگی دادید.  به او و سایر مردم چه توصیه‌ای دارید که بتوانند زندگی بهتری با وجود بیماری‌هایی که بیش از گذشته پیرامون‌شان را گرفته، داشته باشند؟
بله، این دختر اکنون در شرایط خوبی است و به‌زودی از بیمارستان ترخیص خواهد شد، اما به‌طور کلی آن چیزی که ضرورت دارد مردم بدانند این است که با وجود همه مشکلات باید «شاد زندگی کنند». آنها باید به زندگی امید داشته باشند؛ چون غم، غصه و اضطراب یک عامل افزایش بروز و شیوع بیماری‌هاست. در بدن انسان‌ها هورمونی به نام سرتونین وجود دارد که وقتی با خندیدن و شاد ماندن افزایش پیدا کند، اندروفین خون را افزایش می‌دهد و خستگی بدن را از بین می‌برد و می‌تواند بر تمامی اندام‌ها و اعضای بدن تأثیر مثبت داشته باشد. تغییر سبک زندگی و ورزش روزانه هم بسیار مهم است. نیاز غذایی باید به‌درستی تامین شود و خوردن تمام مواد غذایی جایز نیست. مصرف دخانیات هم باید کاهش پیدا کند./همشهری