نظام‏‏‌ سلامت تاب‌آور در برابر همه‌گیری

شفا آنلاین>سلامت>جهان‌‌‌گیری‌‌‌ها یا همه‌گیری جهانی بیماری‌‌‌های واگیر، از دسته تهدیدهای جدی سلامت، امنیت، نیک‌بودی و توسعه پایدار جوامع انسانی هستند که می‌‌‌توانند به افزایش تنش‌‌‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، کژکارکردی نظام‌‌‌های سلامت، فقر، کاهش اعتماد عمومی، تبعیض، ناامیدی و فزونی چشمگیر مرگ‌ومیر بینجامند. هرچند تجربه‌های تاریخی گوناگون در مواجهه با جهان‌‌‌گیری‌‌‌ها در اعصار پیشین رخ داده است، با این حال، شیوع جهان‌گستر هرباره‌‌ عوامل میکروبی، جوامع بشری را با غافل‌گیری جدیدی مواجه کرده است. از شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ که نزدیک به ۵۰میلیون شهروند را در سراسر جهان طی دوسال به کام مرگ کشاند تا همه‌گیری اخیر کووید-۱۹ که شاید جدی‌ترین چالش جهانی پس از جنگ جهانی برشمرده می‌شود، هر چند انسان‌ها در نهایت، پیروز پیکار با عوامل بیماری‌‌‌زای مرگبار بوده‌اند، اما هر بار خسارت فراوانی پرداخته‌اند و با وجود کسب تجربه، آسیب‌‌‌پذیری‌‌‌ بسیاری نشان داده‌اند. 

جهان‌‌‌گیری‌‌‌ها به‌خوبی نشان داده‌اند که چگونه یک ویروس تنفسی می‌تواند با سهولت و به‌راحتی بر بال جهانی‌‌‌شدن سوار شود و زمین و ساکنان آن را به محاصره و تسخیر خود درآورد.

از این رو گزاف نیست اگر تهدیدهای میکروبی، به‌ویژه ویروس‌ها، این ریزترین، وابسته‌ترین و هوشمند‌ترین گونه میکروبی را قدرتمند‌ترین خطر جوامع انسانی، حتی در عصر تسخیر فضا و هنگامه گسترش ورای تصور هوش مصنوعی قلمداد کنیم. اکنون که بسیاری از کشورها با تلقی هنگامه پسا‌کرونا و شاید به بیانی عادی‌سازی روند زندگی، حتی با اذعان به بازگشت ولو کم‌نفس‌تر این ویروس عصیانگر قرار دارند و در آستانه پاییز و شیوع آنفلوآنزای فصلی که بیم جدی افزایش ابتلا به کووید-۱۹ در بسیاری جوامع را در پی دارد، لازم است بیش از هر زمان از تاریخ بیاموزیم و با تعریف، استقرار بافتارمحور و پایش موثر گام‌‌‌های پیشگیرانه، نظام‌‌‌ سلامت تاب‌‌‌آور و ایمنی برای رویارویی با جهان‌‌‌گیری تهدیدهای میکروبی آینده که بر اساس پیش‌بینی‌های معتبر، احتمال آن تقریبا قطعی است، به وجود آوریم.

شیوع گسترده جهان‌‌‌گیری کووید-۱۹ نه‌تنها توانایی به‌تنهایی دانش سلامت و پزشکی برای محافظت از شهروندان در برابر بیماری‌‌‌های عفونی را به چالش کشیده است، بلکه آسیب‌پذیری جدی نظام‌‌‌های رایج عمومی از جمله اقتصاد، سلامت، صنعت، تولید، بانکداری، کشاورزی و... و در یک کلام بنیان‌های توسعه‌ای جوامع در مقابله با بحران تهدیدهای میکروبی را آشکار و عریان ساخته است. نزدیک به یک‌سال از اعلام پایان همه‌گیری، بسیاری از اقتصادهای پیشرو و کشورهای صنعتی و دارای درآمد بالا که بعضا به پوشش همگانی سلامت دست یافته‌‌‌اند، هنوز در وضعیت متزلزل، غیر‌پایدار و حتی در مرز فروپاشی نظام سلامت و سایر شئون حکمرانی عمومی هستند. تردیدی نیست که دستور توسعه پایدار جهان، با وضعیت کنونی تا موعد پیش‌بینی‌شده قابل دسترسی نیست و حتی در برخی موارد، از جمله ریشه‌کنی گرسنگی و کاهش فقر، نسبت به دوران پیش از همه‌گیری، پسرفت جدی رخ داده است.

هرچند تمام وقایع جاری ناخوشایند را نمی‌توان به جهان‌گیری کووید-۱۹ منسوب کرد، اما بی‌تردید، همه‌گیری اخیر از اجزای بنیادین کژکارکردی نظام‌های ملی و بین‌المللی در سالیان اخیر، از جمله رکود اقتصادی پیش‌رونده، تورم و تضعیف نظام‌های سلامت به شمار می‌رود. نگاهی ژرف به جنبه‌های تاریخی جهان‌‌‌گیری‌‌‌ها نشان می‌دهد که گسترش تهدیدهای میکروبی و عوامل بیماری‌‌‌زای نوپدید و بازپدید در دنیای به هم پیوسته ما ادامه خواهند داشت و هیچ کشور یا سرزمینی از تهدیدهای ناشی از عوامل میکروبی در امان نخواهد بود. همان‌طور که مدیرکل سازمان جهانی سلامت بیان می‌کند: «تاریخ به ما آموخته است کووید-۱۹ آخرین جهان‌‌‌گیری نخواهد بود. سوالی که همه ما با آن روبه‌رو هستیم این است که تا چه میزان برای رویارویی با جهان‌‌‌گیری بعدی آماده هستیم؟»