گفته می شود مسائلی مانند کمبود ارز و ناهماهنگی بین دستگاه ها، سبب شده واردات خودرو مطابق برنامه ریزی پیش نرود. البته به جز این مسائل، شنیده ها نیز حکایت از مخالفت ها و سنگ اندازی ها از سوی عده ای خاص که منافع شان به واسطه واردات گسترده خودرو به خطر می افتد، دارد. با این حال آنچه که به عنوان دلایل اصلی کندی واردات خودرو به صورت رسمی از سوی تصمیم سازان اعلام شده، ضعف هماهنگی دستگاه های مربوطه و کمبود قیمت ارز است.
این چالش ها به خصوص کمبود ارز، کماکان ادامه دارند و از همین رو چشم انداز مثبتی از سرعت گرفتن واردات خودرو قابل تصور نیست. نکته مهم دیگر اینجاست که با وجود واردات همین پنج هزار دستگاه خودرو به کشور، اولا همه آنها ترخیص نشده اند و ثانیا تنها چند نفر و در قالبی نمادین خودروی خود را تحویل گرفته اند.
بنابراین با توجه به شرایط فعلی، امید چندانی به تنظیم بازار خودرو از محل واردات نیست، زیرا تا وقتی خودروهای خارجی در تیراژ بالا عرضه نشوند، امکان اثرگذاری آنها بر قیمت خودروهای داخلی ( و البته کیفیت آنها) وجود ندارد. بنابر برنامه ریزی وزارت صمت، قرار است خودروهای صفر کیلومتر با محصولات خودروسازان خصوصی (مونتاژی ها) رقابت کنند و خودروهای کارکرده نیز وارد رقابت با تولیدات ایران خودرو و سایپا شوند. با این حال فعلا واردات خودروهای صفر بسیار کند پیش می رود و واردات کارکرده ها نیز در مرحله تصویب آیین نامه مانده است. این در شرایطی است که وزارت صمت با آمدن عباس علی آبادی، تمرکز خود را روی خودروهای برقی گذاشته و می خواهد در حد امکان واردات را به این مدل خودروها اختصاص یابد.
با این حال مشخص است که تا وقتی مشکل ارز حل نشود و هماهنگی لازم بین دستگاه ها صورت نگیرد، نه خبری از واردات گسترده صفر کیلومترها و کارکرده است و نه برقی ها.
12 مرحله برای واردات
اما پرسشی که شاید برای خیلی ها در مورد پروسه واردات خودرو وجود داشته باشد، مراحل ورود یک خودروی خارجی به کشور است. طبق آنچه وزارت صمت در قالب کتابچه "طرح تحول صنعت خودرو" عنوان کرده، یک واردکننده خودرو باید 12 مرحله را (علاوه بر مرحله مقدماتی صفر) پشت سر بگذارد.
بر این اساس، در نقطه صفر، ابتدا باید برای واردات خودرو تشکیل پرونده داد، پروسه ای که نیازمند کسب مجوز از نهادهای مختلف است و به پنج تاییدیه نیاز دارد. این پنج تاییدیه عبارتند از "تایید صلاحیت های حرفه ای و فنی واردکننده"، "تاییدیه انتقال فناوری" (به عنوان یکی از شروط واردات)، "تاییدیه استاندارد ایمنی"، "تاییدیه استاندارد آلایندگی" و "تاییدیه خدمات پس از فروش".
واردکننده پس از اخذ این تاییدیه ها، وارد نخستین مرحله از 12 خوان واردات می شود و باید پرونده خود را ثبت کند. پس از ثبت پرونده، واردکننده وارد مرحله استعلام ضوابط می شود و در صورتی که مشکل و مسئله ای در میان نباشد، می تواند درخواست مجوز بدهد (مرحله سوم). مرحله چهارم نیز صدور مجوز است، به نحوی که وزارت صمت با بررسی پرونده واردکننده، نسبت به رد یا تایید آن اقدام می کند.
پس از عبور از این مرحله، واردکننده امکان ثبت سفارش خواهد داشت و می تواند درخواست خود را ارائه بدهد. پرداخت کارمزد، مرحله بعدی است و خوان هفتم نیز که ظاهرا سخت ترین است، به موضوع تخصیص ارز مربوط می شود.
در این مرحله، واردکنندگان باید برای دریافت ارز موردنیاز خود درخواست بدهند که با توجه به شرایط فعلی کشور، امکان تامین ارز موردنیاز برای واردات چند 10 هزار دستگاه خودرو به کشور وجود ندارد. بنابراین می توان این مرحله را سخت ترین خوان واردات خودرو دانست که با گذر از آن، ورود خودرو به کشور تقریبا نهایی محسوب می شود.
البته پس از این خوان، پنج مرحله دیگر نیز باقی است، به نحوی که واردکنندگان ابتدا باید نسبت به تامین و خرید ارز اقدام کنند. ارزی که واردکنندگان می خرند، نزدیک به قیمت بازار و یا معادل آن است و با توجه به قیمت 49 تا 50 هزار تومانی ارز، قیمت تمام شده خودروها بالا از آب در می آید.
پس از طی این مرحله اما واردکنندگان ابتدا وارد مرحله اعلامیه تامین می شوند و پس از آن نیز مرحله بارنامه در پیش است. پس از طی این مراحل، واردکنندگان قبض انبار دریافت خواهند کرد و در نهایت می توانند خودروهای خود را ترخیص کنند.
