نسخه پیچی در سوپر مارکت!

عادی برای ما، غیرعادی برای دیگران
سال 1396بود که رئیس امور داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش سازمان غذا و دارو گفت: داروهای تحت کنترل و مخدر که توسط شرکت‌های پخش در داروخانه‌ها توزیع می‌شوند، نباید بدون نسخه به بیمار تحویل داده شوند. فروش دارو بدون نسخه پزشک در ایران در حالی عادی است که کشورهای دیگر سختگیری شدیدی روی این موضوع دارند و از آنجا که این موضوع برای ایرانی‌ها امری عادی است، در بیشتر پروازهای خارجی ایرانیان اعلام می‌شود که برای ورود بی‌دردسر به کشور مقصد، هرگز حتی داروهای آنتی‌بیوتیک همراه خود نداشته باشند؛ چراکه ممکن است با این کار، خود را به دردسر بزرگی بیندازند و مشمول قوانین سختگیرانه کشور مقصد شوند.

فروش دارو بدون نسخه پزشک ممنوع!
بسیاری از داروخانه‌ها تعداد زیادی از داروها از آنتی‌بیوتیک گرفته تا داروهای اعصاب و روان، تپش قلب و فشارخون را بدون نسخه در اختیار شهروندان قرار می‌دهند و  امری که گسترش یافته و به جاهایی مثل عطاری ها هم رسیده است. بر همین اساس، مرکز کنترل کیفی آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی‌قانونی کشور نسبت به فروش بدون نسخه‌ داروهای مخدر هشدار داده که «مصرف خودسرانه داروهای مخدر بدون دستور و نظارت پزشک موجب ایجاد وابستگی، اعتیاد و گاهی مرگ خواهد شد؛ بنابراین از داروخانه‌ها درخواست می‌شود که از ارائه داروهای مخدر بدون نسخه پزشک به افراد به‌خصوص جوانان شدیدا خودداری کنند. برخی داروهای مخدر که با مجوز وزارت بهداشت در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند، به‌دلیل ایجاد عوارض جبران‌ناپذیر حتما باید با نسخه معتبر پزشک در اختیار متقاضی قرار گیرند و هر نسخه هم فقط یک‌بار پیچیده شود؛ نه بیشتر.»
فروش بدون نسخه داروها به‌خصوص داروهای مخدر در داروخانه‌ها در حالی رواج دارد که اغلب این داروها مورد تأیید معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت نیستند؛ بنابراین مصرف بالای آنها می‌تواند عوارض جانبی غیرقابل جبرانی برای مصرف‌کننده داشته باشد.

بلایی که مصرف همزمان مواد و دارو بر سر فرد می‌آورد
از کل تلفات سوءمصرف مواد در بهار امسال، 163نفر به‌دلیل سوءمصرف همزمان چند دسته از مواد و دارو جان خود را از دست داده‌اند؛ این در حالی است که به‌گفته کارشناسان، مصرف همزمان داروهای مخدر با سایر داروهایی که بر سیستم اعصاب حرکتی تأثیرگذار است، به‌دلیل مکانیسم تجمعی آنها احتمال ایجاد مسمومیت‌های منجر به فوت را در افراد به‌دنبال خواهد داشت.دکتر رامین طریقت، پزشک متخصص داخلی نیز در این‌باره به همشهری می‌گوید: «ظرفیت افراد در استفاده از دوز‌های مختلف دارویی و مخدر متفاوت است. برخی افراد نسبت به مواد‌مخدر یا دارو‌های خاص حساسیت بالاتری نشان می‌دهند و با مصرف دوز‌های پایین از این دارو‌ها دچار مسمومیت می‌شوند. این افراد ممکن است درصورت استفاده از دوز پایین این دارو‌ها هم دچار مسمومیت شوند.»

اوردوز چیست؟
اوردوز (Overdose) به معنای مصرف بیش از اندازه مواد‌مخدر است. در این حالت شخص بر اثر استفاده زیاد از مواد‌مخدر، استفاده همزمان از چند ماده مخدر، مصرف مواد‌مخدر به همراه الکل یا به‌دلیل استفاده بیش از حد از داروهایی مانند ترامـــادول، متــــادون و... دچار مسمومیت یا حتی مرگ می‌شود. دکتر طریقت در این‌باره نیز می‌گوید: «مصرف خارج از دوز داروها می‌تواند تبعات و عوارض خطرناکی داشته باشد؛ مثلا ترامادول یک مسکن با ریشه مواد‌مخدر است که در داروخانه‌ها موجود است و تنها در شرایط ضروری باید تجویز شود. خطر مصرف ترامادول کمتر از تریاک و هروئین نیست و مصرف خارج از دوز آن، علاوه بر اینکه خطر اعتیاد را به‌دنبال دارد، مشکلات روانی، تأثیر ناگوار روی سیستم عصبی، نارسایی تنفسی و حتی مرگ ناشی از اوردوز مواد‌مخدر را در پی دارد.»به‌گفته این متخصص داخلی، مصرف همزمان داروهای شیمیایی مثل داروهای تجویزی باعث تداخلات جدی در عملکرد کبد، قلب و دیگر اعضای بدن می‌شود. چه برسد به اینکه داروهای شیمیایی با داروهای مخدر هم تداخل پیدا کنند.

فروش دارو در سوپرمارکت‌ها و عطاری‌ها!
فروش خودسرانه دارو در کشور تا جایی پیش رفته که برخی داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌ها را در سوپرمارکت‌ها و عطاری‌ها هم می‌توانید تهیه کنید! درحالی‌که فعالیت داروخانه‌ها به‌صورت مغازه مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان و متخصصان است، تعدادی از عطاری‌ها در سایه ضعف نظارت‌ها پا را فراتر گذاشته و به‌صورت آنلاین فعالیت دارند و تعدادی از داروهایی که در لیست فروش آنها قرار دارند، مثل مکمل‌ها و داروهای چاقی و لاغری، داروهای داروخانه‌ای هستند که عطاری‌ها مجاز به فروش‌شان نیستند؛ هرچند فروش داروهای گیاهی نیز توسط عطاری‌ها محلی از اعراب ندارد و سال‌هاست که کارشناسان خواستار دخالت نکردن عطاری‌ها هستند؛ موضوعی که هنوز محقق نشده است.
پیش از این نیز مسئولان اشاره کرده بودند که برخی افراد سودجو برای سود بیشتر، ابایی از تجویز داروهای غیرمجاز برای ترک اعتیاد و کاهش و افزایش وزن، ندارند. چنین داروهایی در عطاری‌ها به‌صورت داروهای گیاهی تحویل مشتریان می‌شوند؛ بی‌اعتنا به عوارض شدیدی که می‌توانند داشته باشند. به‌گفته مسئولان امر، این داروهای عرضه‌شده و دست‌ساز گاه دارای ترکیبات غیرمجاز و خطرساز هستند. نباید فریب گیاهی بودن این داروها را خورد؛ درحالی‌که این داروهای گیاهی می‌توانند ماده مؤثره‌ای داشته باشند که با داروهای شیمیایی مصرف‌شده تداخل فارمولوژیک ایجاد و گاه عوارض جبران‌ناپذیری را به وجود بیاورند؛ بنابراین شایسته است که مردم از خرید چنین داروهایی در قالب قرص و کپسول و شربت‌های دست‌ساز خودداری کنند؛ چراکه این افراد اجازه فروش دارو را ندارند و تنها مجاز به فروش پودر یا گیاه دارویی برای برخی بیماری‌ها هستند.

مسمومیت و مرگ در کمین
رئیس مرکز کنترل کیفی آزمایشگاه‌های سازمان پزشکی‌قانونی در گفت‌وگویی با همشهری درباره اینکه فوتی‌های سوءمصرف مواد در چه گروه سنی و مربوط به کدام استان‌ها بوده‌اند، می‌گوید در این خصوص نمی‌توانند اطلاعات بیشتری بدهند، اما این نکته مهم را مطرح می‌کند که «مصرف همزمان داروهای مخدر با هم، یا با داروهای ضعیف‌کننده‌ سیستم اعصاب مرکزی به‌دلیل اثرات هم‌افزایی بالینی موجب مسمومیت یا مرگ می‌شود.» دکتر اخگری در این‌باره می‌گوید: «معمولا مکانیسم عمل داروهای مخدر و مواد مورد سوءمصرف از خانواده مخدرها مشابه است و به‌دلیل تضعیف سیستم اعصاب مرکزی و تضعیف سیستم تنفسی منجر به مسمومیت و گاه مرگ فرد می‌شود.»

خرید داروی گیاهی بدون مشاوره ممنوع!
نازیلا چگینی، کارشناس طب سنتی در این رابطه به همشهری می‌گوید: داروهای گیاهی که از عطاری‌ها خریداری می‌شوند، گاه ممکن است کیفیت پایینی داشته باشند یا با مواد غیرمجاز تقلبی ترکیب شده باشند؛ بنابراین برای جلوگیری از تبعات ناخواسته، بهتر است قبل از مصرف هر داروی گیاهی با پزشک مشورت شود و هرگز به‌صورت خودسرانه از عطاری‌ها داروهای گیاهی خریداری نشود.چگینی می‌گوید: همچنین باید اطمینان پیدا کرد که داروهای گیاهی با داروهای تجویزی و وضعیت‌ پزشکی فرد تداخل نداشته باشند و مصرف آنها ایمن و بی‌خطر باشد./همشهری