«کنکور»؛ ماراتنی برای پولدارها؟

>سهم دهک اول و دوم در رتبه‌های برتر؛ زیر یک درصد
بر اساس جداول آماری، سهم چهار دهک اول اقتصادی ایران در رتبه‌های زیر۳۰۰۰ کنکور سراسری۳.۶ درصد است که باید گفت در این میان سهم دهک اول و دوم زیر یک درصد یعنی۰.۹ درصد و مشخصا سهم دهک اول فقط ۰.۲ درصد است.از سوی دیگر طبق همین جداول آماری در مجموع ۷۹.۱ درصد و در واقع قریب به ۸۰ درصد از رتبه‌های زیر۳۰۰۰ کنکور از نظر اقتصادی در دهک هشت تا ۱۰ قرار دارند و مشخصا ۴۸.۱ درصد از این رتبه‌ها در دهک دهم جای می‌گیرند. یعنی نیمی از رتبه‌های برتر یا زیر۳۰۰۰ کنکور از قشر مرفه و دهک دهمی هستند.این آمار در حالی است که در کشور فرانسه سهم دهک یک تا چهار ۱۵ درصد، سهم دهک دهم ۳۱ درصد و سهم دهک هشتم، نهم و دهم ۶۱.۵ درصد در ورود افراد به مدارس خاص و دانشگاه‌های برتر فرانسه است.این نکته نیز قابل توجه است که حتی سهم چهار دهک پایین جامعه ایران از مدارس سمپاد نیز ناچیز و فقط ۸ درصد و در مقابل سهم دهک هشت، ۹ و ۱۰ از مدارس سمپاد ۶۸.۳ درصد است و اینیعنی بیش از نیمی از دانش‌آموزان مدارس سمپاد را دهک‌های هشت به بالا تشکیل می‌دهند.از سوی دیگر به گفته الهام یاوری معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، به طور میانگین۷۰ درصد رتبه‌های تک رقمی کنکور و نیز۷۰ درصد رتبه‌های زیرهزار کنکور را دانش‌آموزان سمپادی تشکیل می‌دهند که طبق آمار ارائه داده شده در بالا اغلب این دانش‌آموزان از دهک‌های مرفه ۸ به بالا هستند.البته به گفته وی «انحصار رتبه‌های تک رقمی در مدارس مرکز نشین و استانهای بزرگ و برخوردار شکسته شده است» و سال گذشته مدارس سمپاد از شهر یاسوج، بروجن، سبزوار، نیشابور، شهر بابک و گرگان رتبه تک رقمی کنکور داشته‌اند، اما به هر حال در سایر استان‌ها نیز خانواده‌های مرفه نشینی هستند که جزو دهک هشت به بالا تلقی می‌شوند. بنابراین اصل صورت مسئله هنوز پا برجا می‌ماند.پیش از این منصور کبکانیان عضو دیگر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز به این مهم پرداخته و گفته بود که سهم دهک‌های اول، دوم و سوم که قشر کم‌برخوردار و محروم جامعه تلقی می‌شوند از رتبه‌های زیر۳۰۰۰ ورودی دانشگاه‌ها در سال ۱۴۰۰ـ۱۳۹۹ تنها ۲ درصد، دهک‌های هشتم، نهم و دهم ۸۰ درصد و در بین این ورودی‌ها دهک اول ۰.۲ درصد و دهک دهم ۴۸.۱ درصد است.
>نقش۲.۳ درصدی مدارس دولتی در رتبه‌های برتر
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره مدارسی که رتبه‌های زیر۳۰۰۰ در سال ۱۴۰۰ـ ۱۳۹۹ در آنها درس خوانده بودند نیز عنوان کرده بود «نقش مدارس دولتی و معمولی در دانش‌آموزانی که آن سال رتبه‌های زیر۳۰۰۰ آورده بوددرخشان ۸۰ ند ۲.۳ درصد بوده است و نقش مدارس غیردولتی، نمونه مردمی و استعدادهای درصد بوده است.» آمار یاد شده زنگ خطری بود که کمتر شنیده می‌شد، زنگ خطر افت کیفیت آموزشی مدارس دولتی و روی آوردن دانش‌آموزان برای دریافت خدمات آموزشی برتر به مدارس خاص، ترس از عقب ماندگی در ماراتن کنکور باعث شده مدارس خاص نظیر مدارس غیردولتی، نمونه مردمی و استعدادهای درخشان، نقش منجی را بازی کرده و اقشار برخوردار با هزینه‌کرد هنگفت در این مدارس، آینده تحصیلی فرزندان خود را تضمین کنند.علاوه بر آن از آنجا که توان اقتصادی برای تامین مخارج مدارس خاص از عهده بسیاری از اقشار خارج است، طبیعتا دهک‌های پایین به ناچار بازنده این مارتن هستند.
>عبور از گردنه سرنوشت ساز کنکور با ثبت نام در مدارس خاص
در همین راستا دکتر علی محبی رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، عضو شورای عالی آموزش و پرورش و استاد تمام برنامه‌ریزی درسی در پاسخ به این سوال که علیرغم اصل سی‌ام قانون اساسی چرا شرایط به سمتی رفته است که دانش‌آموزان برای کسب برترین تدریس‌های علمی مجبور هستند هزینه‌های گزافی در مدارس خاص داشته باشند؟، اظهار کرد: آموزش و پرورش و تحصیل رایگان با کسب برترین تدریس‌ها برای قبولی در دانشگاه در رشته‌های پرمتقاضی دومقوله متفاوت هستند. ما با افزایش متقاضی و عرضه محدود در رشته‌های پر متقاضی روبرو هستیم که البته بحث‌های مربوط به خود را دارد.وی با بیان اینکه بنابراین رقابت بر سر صندلی‌های رشته‌های پرمتقاضی بسیار بالاست، توضیح داد: آموزش عالی اعلام می‌کند برای پر کردن این صندلی‌ها چاره‌ای جز طراحی آزمونی بسیار غربالگر و دشوار ندارد چون می‌خواهد بهترین‌ها را انتخاب کنند. دانش‌آموزان نیز برای اینکه بتوانند این آزمون‌ها را با موفقیت بگذرانند باید دانش و مهارت‌های بسیار بالایی داشته باشند. بنابراین خانواده‌ها با سرمایه‌گذاری بیشتر بر روی آموزش فرزندان خود برای ورود به مدارس استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و مدارس غیر دولتی معروف، سعی می‌کنند شانس عبور از این گردنه سرنوشت ساز را برای فرزندان خود هموارتر کنند.محبی با بیان اینکه به طور کلی سیاست‌های آموزشی به سمت هدایت همه دانش‌آموزان به سمت کنکور است، افزود: این سرنوشت محتوم تمام جمعیت دانش‌آموزی است. بدین سان طبیعی است که خانواده‌ها با سرمایه‌گذاری مادی و آموزشی بیشتر بر روی دانش‌آموزان به دنبال پیروزی در این مسابقه نفس گیر باشند که محصول حکمرانی آموزشینادرست است.
متاسفانه علیرغم اینکه اکثر سیاستگذاران آموزشی و قانونگذاران هم به آن اذعان دارند اما هنوز راهکار جدی برای اصلاح آن ارائه نشده است.رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در پاسخ به اینکه چرا توان مدارس دولتی در حدی نیست که دانش‌آموزان را از لحاظ علمی تامین کند و حتی محصلان مدارس دولتی مجبور هستند در کلاس‌های کنکور آموزشگاه‌های خصوصی شرکت کنند؟، ادامه داد: نکته اول محدودیت منابع مالی مدارس دولتی است. سرانه هر دانش‌آموز در مدارس دولتی حدود ۱۰۰ هزار تومان است در حالیکه در مدارس غیر دولتی میانگین حدود ۳۰ میلیون تومان از اولیای دانش‌آموزان پول می‌گیرند. اگر حتی۱۰ درصد این مبلغ را صرف ارتقای آموزش و آمادگی کنکور کنند، ۳۰ برابر ظرفیت مالی مدارس دولتی می‌شود.وی خاطرنشان کرد: نکته دوم اینکه در مدارس غیر دولتی بخاطر تعداد کمتر دانش‌آموز، زمان آموزش بیشتری در اختیار است و ساعات بیشتری در روز در مدرسه آموزش می‌بینند. در مدارس دولتی چنین امکانی نیست. ضمن اینکه اختیار لازم را هم ندارند. البته در بین مدارس دولتی هم مدارسی هستند که کیفیت نسبتا خوبی دارند کما اینکه در بین مدارس غیردولتی هم برخی مدارس خاص نه همه مدارس غیر دولتی هستند که از کیفیت بالاتری برخوردارند. حتی در همان مدارس خاص و مشهور هم اینطور نیست که دانش‌آموزان نیاز به کلاس کنکور نداشته باشند، بلکه برعکس در آنجا کلاس‌های کنکور بیشتری توسط مدرسه برگزار می‌شود.
>تعارض هدف بین مدارس دولتی و سازمان سنجش
این استاد تمام برنامه‌ریزی درسی ادامه داد: نکته دوم تعارض هدفی است که بین مدرسه دولتی و سازمان سنجش وجود دارد. اهداف برنامه درسی که مدارس دولتی برابر قانون باید محقق کنند تربیت شش ساحتی یا همان تربیت همه جانبه است در حالی که هدف سازمان سنجش، پذیرش قوی‌ترین دانش‌آموزان فقط در ساحت علمی و آن هم فقط جنبه شناختی و نه تربیت در ساحتهای زیبایی شناختی و هنری، اقتصادی، زیستی و بدنی، اجتماعی و اخلاقی است. بنابراین دانش‌آموزان برای موفقیت در این رقابت نفس‌گیر به مهارت‌هایی بالاتر از سطح مدرسه و همسالان خود نیازمند هستند.
محبی با اشاره به تنوع بیش از حد مدارس در ایران، عنوان کرد: تقریبا می‌توان گفت در هیچ کشوری مثل ما عمل نمی‌شود. ما دانش‌آموزان مستعد و دارای استعداد بیشتر را با عناوینی مثل تیزهوشان، نمونه دولتی، شاهد، و.... جدا می‌کنیم؛ برای دانش‌آموزانی هم که تمکن مالی بیشتری دارند انواع مدارس غیر دولتی درست کرده‌ایم به نحوی که حدود ۲۰ نوع مدرسه داریم. خب معلوم است که قبولی کنکور بیشتر از بین مدارسی باشد که جدا کرده و به آنان بیشتر توجه می‌شود.این عضو شورای عالی آموزش و پرورش تصریح کرد: البته مدارس دولتی هم در یک فرآیند طولانی به این حال و روز افتاده‌اند و دلایل مختلفی برای این نزول فزاینده کیفیت وجود دارد. علاوه بر موضوع منابع مالی و سرانه آموزشی و تنوع زیاد مدارس، عامل مهم دیگر فقدان نظام پاسخگویی است. البته این خاص آموزش و پرورش نیست، سایر دستگاه‌ها نیز همین وضعیت را دارند. در اینجا تمرکز ما معطوف بر آموزش و پرورش است. در هیچ کدام از دولت‌های قبلی مدیران آموزشی به ویژه مدیران مدارس بر اساس ملاکها و شاخص‌های روشنی مورد داوری، انتصاب یا عزل قرار نگرفته‌اند، زیرا اهداف، ملاک‌ها و معیارهای ثابت و روشنی برای ارزیابی برنامه‌های مدیران وجود
نداشته است./آفتاب