تذکر، عکس‌برداری و در صورت نیاز بازداشت زنان بی‌حجاب

تنش در این بخش از چهارراه ولیعصر ورودی پارک، بیشتر بود. ورودی مترو شلوغ‌تر از ایستگاه‌های دیگر و ده‌ها نفر در حال ورود و خروج بودند؛ چهار مامور به‌دنبال عابران پیاده و مسافران مترو بودند، ابتدا زن تذکر می‌‌داد، چند ثانیه بعد اگر زن جوان دست روی شالش نمی‌گذاشت، دوربین مقابل صورتش قرار می‌گرفت و در فاصله بسیار کم، از او عکسی گرفته می‌شد. مخاطب ماموران پلیس اما تنها مسافران مترو نبودند، عابران پیاده‌ای که از کنارشان می‌گذشتند هم اگر روسری بر سر نداشتند، پلیس عکاس را در مقابل‌شان می‌دیدند. مامور زن اما به کارش اعتقاد داشت. او به یکی از عابران که پرسید چرا این کار را می‌کنند و چرا خیابان را قرق کرده‌اند، گفت که «نمی‌توان جلوی غریزه مردان را گرفت، بنابراین باید قانون حجاب را رعایت کرد.» او این توضیح را هم داد که اگر سه‌بار از شخص بی‌حجاب عکس گرفته شود، برایش پرونده قضایی تشکیل می‌شود و دیگر آن فرد حتی نمی‌تواند در مکان‌های دولتی شاغل باشد.

شهروندان زیادی در اطراف ایستاده‌‌ بودند به تماشا، بیشتر مرد و کمتر زن. زنان با رسیدن به نزدیکی ایستگاه مترو، بهت‌زده تماشا می‌‌کردند؛ از آن حجم از مامور پلیس و خودروهای یگان امداد، موتورها، ماموران کلاه‌کج و... خبری در چهارراه ولیعصر بود که از آن سر در نمی‌آوردند. در چهارطرف خیابان، ماموران با موتورها و خودروهای متوقف‌شده بودند و شهروندان با تردید نگاه‌شان می‌کردند. اطراف مترو هم چنین وضعیتی بود، گاهی یکی از مسافران مرد به مامور مرد پلیس تشری می‌زد که «این چه وضعیتی است؟» شهروندان با چشمانی ترس‌خورده از این میزان نیروی پلیس در حرکت بودند. خیابان مملو از جمعیت و ماشین و پلیس، نفس را تنگ کرده بود. بالاتر از خیابان، یکی از ماموران کلاه‌کج در پاسخ به شهروندی که پرسید اینها گشت ارشاد هستند؟ گفت که خیر اما در زمینه حجاب فعالیت می‌کنند. اگر هم لازم باشد، افراد را با خود می‌برند. خودروها نام و نشانی از گشت ارشاد نداشتند، ماموران با اسم یگان امداد فعالیت می‌کردند و خودروها هم همین عنوان را روی درهای‌شان داشتند.

آغاز دوباره

یکشنبه 25تیرماه، اولین روز از حضور ویژه نیروهای یگان امداد نیروی‌انتظامی در تهران بود. همان روز سایت‌های خبری تیتر زدند: «بازگشت گشت ارشاد.» و به‌دنبال‌آن تصاویر و فیلم‌هایی از برخورد پلیس در زمینه مسئله حجاب منتشر شد. از همان روز شهروندان تهرانی شاهد چندین برابر شدن حضور ماموران در سطح شهر بودند. از کلان‌شهرهایی مثل رشت و شیراز هم خبرهای مشابه به گوش می‌رسید و تصاویری از حضور این ماموران منتشر شد. روز یکشنبه هم پلیس اعلام کرد که از همان روز با استقرار گشت‌های خودرویی و پیاده در سراسر کشور، با انجام ماموریت‌های متعدد، با افرادی که بدون توجه به تبعات و عواقب، با پوشش خارج از عرف همچنان بر هنجارشکنی خود اصرار دارند، برخورد و آنها را به دستگاه قضایی معرفی می‌کنند. سخنگوی فراجا  اعلام کرده که این اقدام در پی مطالبات مردمی و خاستگاه گروه‌ها و نهادهای مختلف اجتماعی و تاکید رئیس‌جمهوری و قوه‌قضائیه در چارچوب قانون اجرا می‌شود. روز گذشته اما وزیر کشور اعلام کرد که «تنها عده‌ای اندک در زمینه رعایت حجاب و پوشش دچار کوتاهی می‌شوند.» اما برای همین عده‌ای اندک، ماموران پلیس بی‌شماری در برخی از نقاط تهران مستقر شده‌اند.

بررسی دوباره لایحه جنجالی

چرا فقط برای حجاب؟

اتفاقات روزهای گذشته اما با انتقاداتی هم همراه شده است. یکی از منتقدان، مسعود پزشکیان، نماینده مجلس است که به ایلنا گفته با استقرار گشت‌های ارشاد مشکل پیدا خواهند کرد. به گفته او، رفتار را با قانون نمی‌توان اصلاح کرد: «اگر ما جامعه را نشناسیم و برایش درست برنامه ننویسیم، مشکل پیدا می‌کنیم.» حالا هم کامبیز نوروزی، حقوقدان، معتقد است که این نوع رفتار در خیابان با شهروندان درست نیست. او پیش از آنکه به ماجرای بررسی حقوقی این برخوردها ورود کند معتقد است که نیروی انتظامی با اینکه توانمندی‌های زیادی دارد و به وظایف خود هم عمل می‌کند اما هیچ‌وقت برای برخورد با جرمی مثل موبایل‌قاپی که به‌گفته خودشان آمار بالایی دارد، این میزان نیرو را بسیج نکرده‌اند. او در توضیح بیشتر می‌گوید: «در حال حاضر در کشور به‌ویژه در تهران هر روز شاهد وقوع جرائم مهم و خطرناکی هستیم که از نظر اجتماعی تاثیرات گسترده‌ای دارد و امنیت شهروندان را به خطر انداخته است. نیروی انتظامی پیش از این در گزارشی اعلام کرده بود که تنها در 9ماه نخست سال 1400، در تهران 23 هزار و 313 گوشی سرقتی از موبایل‌قاپ‌ها پیدا شده، بنا به گفته پلیس تنها نیمی از موبایل‌های‌سرقتی کشف می‌شود بنابراین در بهترین حالت در یک‌سال، بیش از 50 هزار گوشی تلفن‌همراه سرقت شده است. البته این آمار مربوط به سال 1400 است و آمار جدیدی نداریم اما اگر این آمارها بیشتر نشده باشد، کمتر نشده است.» نوروزی ادامه می‌دهد: «حالا به اینها باید آمار نزاع‌ها و انواع سرقت‌های دیگر را هم اضافه کرد که جان مردم را به‌خطر می‌اندازد اما هیچ‌وقت ندیدیم نیروی انتظامی، نیرویی در این زمینه بسیج کند یا موجی از حمایت‌ها ازسوی نمایندگان مجلس، سران قوا و... برای برخورد با آنها ایجاد شود. درحالی‌که همین جرائم، امنیت شهروندان را به‌طور وسیعی به خطر انداخته است. همه اینها در شرایطی است که از نظر جرم‌شناسی و جامعه‌شناسی کیفری، اهمیت و آسیب‌های جرائمی‌ مثل موبایل‌قاپی بسیار بیشتر از رعایت‌نکردن حجاب است. این مسئله مهمی‌است که پاسخی به آن داده نمی‌شود.»

وضعیت پیچیده روزنامه‌نگاری

احساس ناامنی

علیرضا شریفی‌یزدی، روانشناس اجتماعی است. او می‌گوید وقتی امنیت جامعه از جنبه نرم‌افزاری به جنبه سخت‌افزاری تغییر پیدا می‌کند اولین احساسی که در جامعه شکل می‌گیرد، احساس ناامنی است: «وظیفه و رسالت اصلی پلیس، ایجاد امنیت نیست بلکه نگهداشت امنیت است. ایجاد امنیت کار وزارت اقتصاد، آموزش‌وپرورش و وزارت بازرگانی است. درواقع ایجاد امنیت وظیفه نهادهای اقتصادی و فرهنگی جامعه است.» به عقیده این جامعه‌شناس نهادهایی که درباره امنیت کار می‌کنند بیشتر نگهدارنده امنیت هستند، نه تولیدکننده امنیت: «بسیاری امنیت را به غلط از دستگاه قضایی یا از پلیس می‌خواهند درحالی‌که این گروه‌ها باید امنیت را در سطح جامعه نگه دارند.» او می‌گوید شهروندان وقتی با خیل عظیمی از گروه‌ها مواجه می‌شوند اولین احساسی که به آنها دست می‌دهد، احساس نداشتن امنیت است: «اینطور نیست که در مقابل حجم بزرگ حضور پلیس امنیت بیشتری احساس شود.» او چند دلیل برای گزاره‌ای که مطرح کرده است، دارد: «گویا روال عادی امنیت مسیر خودش را طی نمی‌کند و پلیس مجبور می‌شود حضور بیشتری داشته باشد. موضوع دوم این است که چه ما دوست داشته باشیم چه دوست نداشته باشیم، بخش نسبتا بزرگی از جامعه با مسئله حجاب اجباری مشکل دارند و این سبک مقابله و روبه‌رو شدن با موضوع باعث می‌شود افراد واکنش نشان دهند و چیزی که روال عادی خود را طی می‌کند و انرژی تخلیه می‌شود، متراکم شود و جامعه به‌سمت بی‌نظمی برود.»

شریفی یزدی درباره درگیری میان پلیس و مردم که چندروز پیش در یکی از شهرها رخ داده است هم می‌گوید: «این نگرانی وجود دارد که این درگیری‌ها و تقابل‌ها زمینه‌ای را فراهم کند برای اینکه آستانه تحمل جامعه پر شود.» او معتقد است که از نظر روانی وقتی شهروندان با حضور پرتعداد نیروهای پلیس مواجه شوند، احساس ترس، افسردگی و عدم امنیت به آنها دست می‌دهد: «این ترس‌ها در بلندمدت اضطراب را بالا می‌برد، حملات عصبی را بالا می‌برد و موضوعاتی شبیه این.» او معتقد است که باید روش‌های مناسب‌تری برای این موضوع در نظر گرفته شود: «گرچه این را هم باید در نظر داشته باشیم که باتوجه به اینکه به سالگرد فوت مهسا امینی نزدیک می‌شویم شاید نهادهای امنیتی و پلیس کشور از الان تمهید مقدمات می‌کنند تا شاهد رخدادهای سال گذشته نباشیم. شاید دلیل این حضور، صرفا بحث حجاب نباشد. این را دقیق نمی‌دانم و باید نیروها به آن اشاره کنند.»هم‌میهن