از منظر نشانه‌شناسی، مشکل اصلی در سردرگمی مذاکرات مربوط به مواضع واشنگتن و شرکای اروپایی برجام است
شفا آنلاین>سلامت>از زمان اعلام کردن ادامه مذاکرات بدون تغییر در ساختارها از سوی مقام معظم رهبری و همچنین پالس‌های مخابره‌شده میان طرفین برجام لااقل انتظار این بوده است که شرایط برای انجام یک «توافق موقت» فراهم باشد، اما به نظر می‌رسد انجام مذاکرات در حکم کلاف سردرگمی شده است که نه‌تنها سر این کلاف مشخص نیست معلوم هم نیست که سر این کلاف باید برای انجام توافق از طرف چه کسی کشیده شود و کدام طرف باید برای ازسرگیری مذاکرات آمادگی بیشتری نشان دهد؟ از منظر نشانه‌شناسی، مشکل اصلی در سردرگمی مذاکرات مربوط به مواضع واشنگتن و شرکای اروپایی برجام است. البته برخی از موانع و مشکلات در گذشته نه‌چندان دور یعنی انجام مذاکرات به واسطه تردد چند‌نوبته تیم مذاکره در وین مربوط به مواضع متصلب و نامنعطف مقامات دیپلماسی ایران بوده است، اما در شرایط حاضر بیشتر این مشکلات از سوی غربی‌هاست که به‌رغم آنکه این مذاکرات می‌تواند به مثابه برگ زرین و دستاوردی در کارنامه عملکرد سیاست خارجی بایدن باشد، حاضر به انجام مذاکرات نیستند. در واقع انعطاف لازم در کنش‌ها و مواضع مقامات واشنگتن و شرکای اروپایی برجام دیده نمی‌شود. ضمن آنکه غربی‌ها خواهان مطالبات حداکثری خود هستند و همین بهانه‌ای شده است که مقامات تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر دستگاه دیپلماسی در جمهوری اسلامی رویکرد نامنعطف و سخت‌تری از خود نشان دهند و برای برقراری «موازنه تهدید» یا «موازنه وحشت» به توسعه برنامه هسته‌ای یا همان سناریوی کاهش تعهدات برجامی خود ادامه دهند.
البته از منظر وزن‌کشی دیپلماسی، خواسته‌ها و مطالبات دستگاه دیپلماسی ایران، مشکلات بیشتری را در ازسرگیری مذاکرات برجام دامن می‌زند و گره‌های کورتر و ناپیداتری را در کلاف سردرگم مذاکرات ایجاد می‌کند. در این ارتباط، ایران خواهان عینیت یافتن قطعنامه ۲۰۱۵ است، اما نه واشنگتن موافقتی با این خواسته مقامات تهران دارد و نه تروئیکای اروپایی برجام. در واقع خواسته‌های مقامات تهران این است که نباید در هر مذاکره محتمل در آینده حتی برای نیل به یک «توافق موقت» جدای از مساله هسته‌ای در مذاکره، پای مسائل دیگری در مذاکرات به میان کشیده شود. برای نمونه مقامات تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر جمهوری اسلامی نمی‌خواهند که طرف غربی یعنی واشنگتن و شرکای اروپایی برجام موضوعاتی چون برنامه‌های موشکی و تعقیب راهبرد عمق استراتژیک یا همان رفتار‌های منطقه‌ای را دستمایه ایران‌هراسی و برجام‌آزاری کنند، اما غرب از این خواسته‌ها عقب‌نشینی نمی‌کند و پیوسته خواسته‌های فرابرجامی یا همان «برجام‌پلاس» را در دستور کار هر گونه مذاکرات احتمالی قرار می‌دهند.در این میان فاصله‌گیری تروئیکای اروپایی برجام با ایران به واسطه ورود ایران به جنگ اوکراین آن هم در قالب کمک‌های پهپاد‌های انتحاری یک عامل اصلی در تعلیق مذاکرات است. متاسفانه مساله ورود ایران به جنگ اوکراین باعث شده مناسبات ارتباطی ایران با اروپا خدشه‌دار شود و چه‌بسا ممکن است با پیوستن احتمالی اوکراین به ناتو که مقدماتش توسط رجب‌طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه فراهم شده است، تیرگی در روابط ایران و شرکای اروپایی برجام عمیق‌تر شود.
جدای از همه این موارد که به مثابه عوامل چالش‌ساز در ازسرگیری برجام مانع ایجاد می‌کنند، توافق بدون تغییر پیشنهادی مقام معظم رهبری هم کمکی به وضعیت و شرایط جاری و حاضر نمی‌کند، چراکه اساس توافق موقت بر مبنای اصل «توقف در برابر توقف» قابل تعریف و تفسیر است. بدین معنا که ایران بخشی از فعالیت هسته‌ای خود را متوقف می‌کند، اما توانایی‌های هسته‌ای خود را در دستان خود نگه می‌دارد و در ازای آن لغو تحریم‌ها را از آمریکا دریافت خواهد کرد. در واقع توافق بدون تغییر یا همان توافق همراه با حفظ زیرساختار‌ها به معنای آن است که سانتریفیوژ‌های نسل جدید برقرار شود و حتی ممکن است میزان ۲۰ کیلو اورانیوم ۶۰ درصدی طبق قانون اقدام راهبردی به جای ۴ درصد در توافق پیشین به میزان ۸۳ درصد برسد. این وضعیت به معنی آن است که تهران نمی‌خواهد حتی در قبال یک تفاهم نه توافق امتیاز کوچکی به واشنگتن بدهد و نقطه آغاز مشکلات برای ازسرگیری مذاکرات برای احیای برجام از همین جا آغاز می‌شود، زیرا واشنگتن و شرکای اروپایی برجام موافقتی به انجام مذاکرات و نیل به یک توافق موقت از رهگذر حفظ ساختار ندارند و چه‌بسا آن را به زیان خود می‌بینند.
دکتر صلاح‌الدین هرسنی/ کارشناس و تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل/ جهان صنعت
نظرشما
آخرین اخبار