صفر شدن رشد اعتیاد دانش‌آموزان

طرح‌های پیشگیرانه
معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش درباره فعالیت‌هایی که با هدف فرهنگسازی و پیشگیری از اعتیاد در میان دانش‌آموزان انجام شده، می‌گوید: «آموزش و پرورش در راستای ترویج، فرهنگسازی و پیشگیری 7برنامه طراحی و اجرا کرده است که طیف قابل توجهی از دانش‌آموزان را در برمی‌گیرد و تقریبا در همه مراکز آموزشی و مدارس کشور در حال اجراست.»اصغر باقرزاده برگزاری جشنواره نوجوان سالم را ازجمله این برنامه‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: «جشنواره نوجوان سالم در راستای طرح یاریگران زندگی اجرا می‌شود. این جشنواره با هدف دستیابی به جامعه دانش‌آموزی سالم، پیرامون خلاقیت‌های دانش‌آموزی، ابتکارات مدرسه و ابتکارات جامعه‌محور برگزار می‌شود و می‌تواند شادی و نشاط را در میان دانش‌آموزان افزایش دهد.»او تشکیل خانه‌های یاریگران زندگی را که در 32 استان کشور فعالیت می‌کنند، از دیگر اقدامات پیشگیرانه وزارت آموزش و پرورش ذکر می‌کند و توضیح می‌دهد: «هدف برنامه‌های این خانه‌ها که نمایشگاه‌های پیشگیری نامیده می‌شوند، تقویت مهارت نه گفتن در بین دانش‌آموزان است.» باقرزاده آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان و تقویت مهارت خودآگاهی این قشر را در کاهش آسیب‌های اجتماعی مؤثر می‌خواند و ادامه می‌دهد: «آموزش مهارت خودآگاهی و تاب‌آوری در اولویت آموزش‌های این مراکز قرار گرفته تا با آموزش روش‌های کنترل خشم و مهارت‌های کاهش رفتارهای تکانشی، دانش‌آموزان را در برابر آسیب‌های اجتماعی توانمند کنیم.»

خط مشاوره 1570
راه‌اندازی خط مشاوره تلفنی1570 اقدام دیگری است که معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با هدف پیشگیری از اعتیاد دانش‌آموزان انجام داده است. باقرزاده می‌گوید: « از این خط مشاوره از سوی دانش‌آموزان و خانواده‌ها استقبال زیادی شد و سال گذشته این سامانه 500هزار تماس داشت که در آن خانواده‌ها پیرامون مشکلات رفتاری و اعتیاد فرزندانشان از مشاوران راهنمایی دریافت می‌کردند.»معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش پویش دانش‌آموزی «مراقب خودت باش» را از برنامه‌های آموزشی عنوان می‌کند که در شبکه شاد راه‌اندازی و اجرا شده است. باقرزاده توضیح می‌دهد: «این پویش همزمان با برگزاری جشنواره نمایشگاه نوجوان سالم اجرا شد و به‌دلیل استفاده از ظرفیت شبکه آموزشی شاد، دانش‌آموزان مقاطع مختلف و خانواده‌های آنها را در برگرفت و تأثیرگذاری مناسبی داشت.»

2برنامه در حوزه مداخله و درمان
«طرح آموزش و توانمندسازی دانش‌آموزان، اولیا و کارکنان» از دیگر طرح‌های پیشگیرانه‌ای است که از سوی آموزش و پرورش و با کمک ستاد ملی مبارزه با مواد‌مخدر اجرا شده است. باقرزاده درباره این طرح می‌گوید: «برای کاهش اعتیاد دانش‌آموزان، ضرورت دارد مهارت‌های خودمراقبتی در خانواده‌ها نیز تقویت شود؛ بر همین اساس و بر مبنای محتویات و مندرجات سند تحول بنیادین، مدرسه باید به کانون فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و تربیتی جامعه تبدیل و برنامه‌های حوزه مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی در 3سطح دانش‌آموزی، کارکنان و اولیا برگزار شود. طرح آموزش و توانمندسازی دانش‌آموزان، اولیا و کارکنان هم با همین رویکرد در مدارس کل کشور اجرا شده است.»او برنامه‌های ویژه‌ای را که در هفته مبارزه با مواد‌مخدر در مدارس سراسر کشور اجرا می‌شود را از شاخص‌ترین برنامه‌های این معاونت برمی‌شمارد و می‌افزاید: «در این برنامه‌ها که بر پایه نظرات کارشناسان آموزشی، آسیب‌شناسان و روانشناسان حوزه آسیب‌های اجتماعی تهیه می‌شوند، تلاش می‌کنیم با روش‌های خلاقانه در زمینه اعتیاد و راه‌های پیشگیری از این معضل، خانواده‌ها و دانش‌آموزان را آگاه کنیم. این برنامه‌ها هر سال در آبان‌ماه اجرا می‌شوند.»

کمیته مداخله و درمان
برنامه‌های آموزش و پرورش کشور در جهت کاهش اعتیاد دانش‌آموزان به برنامه‌های آموزشی و پیشگیرانه محدود نمی‌شود و در زمینه مداخله و درمان نیز اقداماتی اجرا شده است. باقرزاده درباره این اقدامات می‌گوید: «سامانه نماد یا نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان که جامع‌ترین، کامل‌ترین، هوشمندترین و مؤثرترین سامانه آسیب‌های اجتماعی کشور به شمار می‌آید، از سوی وزارت آموزش و پرورش برای دانش‌آموزان طراحی شده است. در این سامانه که ورود به آن برای تمامی کاربران سایت همگام آزاد است، افراد با توضیح مسائل و مشکلات خود، می‌توانند راهنمایی‌های لازم را از طریق سامانه دریافت کنند. این راهنمایی‌ها در زمینه‌های روانشناسی، مددکاری، حقوقی و بهداشت روان انجام می‌شود و اگر به اقدامات اجرایی نیاز داشته باشند، حمایت می‌شوند.»
به‌گفته باقرزاده، تشکیل کمیته مداخله در فوریت‌های روانی و اجتماعی اقدام دیگری است که با هدف کاهش اعتیاد دانش‌آموزان انجام شده است. او می‌گوید: «مدیران و مسئولان مدارس به محض برخورد با یک آسیب جدی در زمینه اعتیاد دانش‌آموزان، موضوع را به این کمیته ارجاع می‌دهند و گروهی از کارشناسان و مشاوران زبده که عضو این کمیته هستند، مسئولیت رسیدگی به آسیب را بر عهده می‌گیرند. این آسیب‌های اجتماعی ممکن است در یکی از دانش‌آموزان یا گروهی از آنها بروز کند.»

یاریگران زندگی  دغدغه‌مند هستند
کاظمی دغدغه‌مندی را از دیگر ویژگی‌های دانش‌آموزان عضو کانون یاریگران زندگی عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: «این دانش‌آموزان از میان اعضای تشکل‌هایی مانند بسیج، اتحادیه، انجمن، شورای دانش‌آموزان و انجمن اولیا و مربیان انتخاب می‌شدند و زیرنظر مدیران مدارس فعالیت می‌کردند.»او تولید محتوا و برنامه‌ریزی‌های مؤثر و تحول‌آفرین را از کارکردهای این کانون‌ها نام می‌برد و می‌گوید: «اعضای این کانون‌ها که بر اثر آموزش‌های
 ارائه شده، به سطح مطلوبی از توانمندی می‌رسند، خود به تولید محتوا و برنامه‌ریزی می‌پردازند و با آسیب شناسی، مسئله‌شناسی و ظرفیت‌شناسی مدارس خود، راهکار ارائه می‌دهند. محتواهای آموزشی که این دانش‌آموزان در قالب کلیپ، ویدئوکست، پادکست، شعار، متن و عکس تهیه می‌کنند، بسیار باکیفیت است و مورد توجه همسالان آنها قرار می‌گیرد.»

ستاد مبارزه با مواد‌مخدر  یاریگر آموزش و پرورش
برنامه‌های کاهش آسیب معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با همکاری ستاد ملی مبارزه با مواد‌مخدر طراحی و اجرا شده است. علیرضا کاظمی، قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد‌مخدر درباره توقف رشد اعتیاد در بین دانش‌آموزان می‌گوید: «این خبر براساس یافته‌هایی که از مراکز مشاوره، سامانه نماد و سامانه پایش آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش توسط این وزارتخانه جمع‌آوری شده، به‌دست آمده است.» علیرضا کاظمی ادامه می‌دهد: «برای بررسی دقیق‌تر شرایط، طرحی پژوهشی_ تحقیقاتی در مورد وضعیت شیوع‌شناسی در دانش‌آموزان را به مرکز مطالعات آموزش و پرورش سپرده‌ایم تا این موضوع به‌صورت دقیق و مستدل بررسی و ارزیابی شود.» او برنامه‌های پیشگیرانه آموزش و پرورش را مؤثر می‌داند و می‌گوید: «خوشبختانه در سال‌های اخیر در مدارس کشور برنامه‌های جامعی برگزار می‌شود که با تأکید روی افزایش آگاهی و توانمندسازی دانش‌آموزان تهیه و اجرا می‌شوند و دستاوردهای قابل‌توجهی به همراه دارند.»
کاظمی که پیش از مسئولیت اش  در ستاد مبارزه با مواد‌مخدر، مسئولیت معاونت پرورشی و فرهنگی و مشاور وزارت آموزش و پرورش را بر عهده داشته، مبتکر طرح کانون یاریگران زندگی است که بسیاری از برنامه‌های پیشگیرانه این وزارتخانه در راستای تکامل و افزایش اثربخشی این طرح تدوین و اجرا می‌شود. او درباره این طرح می‌گوید: «این طرح برنامه‌ای تحولی است و چند ویژگی دارد. یکی از ویژگی‌های آن استفاده از ظرفیت گروه همسالان برای شناسایی و کاهش آسیب‌دیدگان اعتیاد است. ما با توجه به تأثیرپذیری عمیق نوجوانان از همسالان شان تعدادی از دانش‌آموزان را که در بین همسالان‌شان از مقبولیت و محبوبیت برخوردار بودند و توانمندی‌های قابل‌قبولی داشتند، به‌عنوان همیار مشاور انتخاب کردیم تا دانش‌آموزانی که در زمینه‌های مختلف و به‌ویژه اعتیاد دچار چالش و آسیب شده بودند موضوع را با این همیار مشاورها در میان بگذارند و آنها موضوع را به عوامل اجرایی مدرسه انتقال دهند تا حمایت‌ها و کمک‌های لازم به دانش‌آموز عرضه شود.» کاظمی از تربیت 100هزار همیار مشاور در مدارس کشور خبر می‌دهد و می‌افزاید: «ما این همیار مشاوران را در قالب کانون‌های یاریگران زندگی ساماندهی کردیم و با اقداماتی مانند صدور کارت و طراحی نشان به هویت‌سازی‌ این کانون‌ها پرداختیم.»