25 درصد از خانواده های ایرانی تک فرزند هستند

شفا آنلاین>سلامت>توجه بیش از حد پدر و مادر، بلوغ زودرس، افزایش ابتلا به افسردگی، نداشتن تجربه در دوران کودکی و نوجوانی، ضعیف‌شدن روابط اجتماعی، نبود رابطه خویشاوندی و... اینها تنها بخشی از آسیب‌هایی است که تک‌فرزندها با آن مواجه هستند؛ کودکانی که خانواده‌های آنها به دلایل مختلف تصمیم به داشتن یک فرزند گرفته‌اند و حالا گفته می‌شود که بیش از یک‌چهارم خانواده‌های کشور را تشکیل می‌دهند.

به گزارش شفا آنلاین:البته آمار جدیدی از خانواده‌های مثلثی (پدر و مادر و یک فرزند) در ایران منتشر نشده اما براساس آمار استخراج‌شده از آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن، 25درصد خانواده‌های ایرانی 3نفره هستند. آخرین گزارش‌های مرکز آمار هم نشان می‌دهد که تنها در شهر تهران حدود 30درصد از خانوارهای ساکن 3نفره هستند.

البته پدیده خانواده‌های تک‌فرزند، نه در ایران که در جهان هم رو به رشد است. در میان تمام خانوارهای دارای فرزند زیر 15سال در دنیا نسبت تنها یک فرزند در دهه گذشته افزایش یافته و از 29.1درصد در سال2011 به 30.1درصد در سال2021 رسیده و سهم مادران دارای یک فرزند در پایان دوره باروری هم 2برابر شده و از 11درصد به 22درصد رسیده است.

در برخی کشورها مانند چین و کره‌جنوبی بیش از 40درصد از کل خانواده‌ها دارای یک فرزند هستند و در آمریکا، کانادا و استرالیا هم بیش از 30درصد از خانواده‌ها یک فرزند دارند. این در حالی است که کاهش زاد و ولد و ظهور خانواده‌های 3نفره، علاوه بر اینکه یک تهدید جمعیتی محسوب می‌شود، با آسیب‌های دیگری نیز همراه است؛ کودکانی که از داشتن برادر و خواهر محروم می‌مانند و در آینده واژه عمو، دایی، خاله و عمه هم کم‌رنگ‌تر خواهد شد.

همچنین به‌گفته کارشناسان، تک‌فرزندها کمتر با مشکلات مواجه می‌شوند و در معرض تجربه‌کردن شکست، ناکامی، رانده‌شدن و... قرار نمی‌گیرند یا شرایطی را که لازمه بلوغ روحی و روانی است، تجربه نمی‌کنند. در بسیاری از اوقات هم از آنجا که دنیای واقعی کاملا مطابق میل و خواسته این کودکان و پاسخگوی توقعات آنها نیست، دچار سرخوردگی و ناسازگاری می‌شوند. روانشناسان هم می‌گویند که در خانواده‌های تک‌فرزند، برخورداری از فضای زندگی خانوادگی ممکن نیست.

گرایش به انزوا، افسردگی، ضعف در برقراری ارتباط با همسالان، توجه بیش از حد به بازی‌های رایانه‌ای و انفرادی، ترس یا تنفر از حضور در گروه‌های اجتماعی ازجمله خصوصیات تک‌فرزندی است. نداشتن همبازی در تمام‌مدت هم یکی از آسیب‌های جدی مطرح است. ممکن است پدر یا مادر با او بازی کند اما کارشناسان‌ تربیتی اساسی‌ترین رکن بازی را همبازی می‌دانند و والدین با داشتن یک فرزند، مهم‌ترین رکن بازی یعنی خواهر و برادر را از فرزند خود سلب می‌کنند.در این گزارش والدین از تجربه تک‌فرزندی و کارشناسان از آسیب‌های خانواده‌های تک‌فرزند می‌گویند.


والدین محمدی پدر یک دختر 5ساله:


«بزرگ‌ترین دغدغه‌ای که درباره تک‌فرزندمان داریم، تنهایی اوست. من و همسرم هر دو شاغل هستیم و فرزندمان بیشتر نزد اقوام است تا پیش خودمان؛ مسئله‌ای که باعث دوری فرزندمان از ما شده! قطعا هم نمی‌توانیم نقش خواهر یا برادر را برای او داشته باشیم. خلأ نقش خواهر و برادری، به قدری پیش رفته که تازگی‌ها به ما فشار می‌آورد که از پرورشگاه یک برادر برایش بیاوریم! به جز اینها، یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌هایی که دارم این است که اگر در آینده اتفاقی برای ما بیفتد، فرزندمان بسیار تنها می‌شود!»


فاطمه مادر یک نوجوان 16ساله:


«شاغل بودم و زمانی که دخترم به دنیا آمد، خیلی زود مجبور شدم او را در مهدکودک ثبت‌نام کنم. از 4سالگی به بعد یک مشکل عجیب داشتیم. هر روز دست یکی از دوستان هم‌سال‌ یا کوچک‌تر از خودش را می‌گرفت و به ما می‌گفت او را به‌عنوان خواهر یا برادر به خانه ببریم. ممانعت می‌کردیم و زمان زیادی طول می‌کشید تا گریه‌اش را آرام کنیم. بارها به من گفته از تنهایی متنفر است و حالا که بزرگ‌تر شده هم می‌گوید این تنهایی آینده‌اش را ترسناک می‌کند.»


فخاریان پدر یک کودک 6ساله:


«پدرانی که اشتغال‌های چندشیفته و طولانی‌مدت دارند، اگر تک‌فرزند باشند، مشکلاتشان چندین برابر است. کودک آنها به‌دلیل تنهایی در خانه از صبح تا شب فرصتی برای شیطنت و بازی ندارد. دختر من هم ساعت 12 شب من را از خواب بیدار می‌کند که بازی کنیم. گاهی این مسئله در توانم نیست و دعوایش می‌کنم که بخوابد. می‌دانم این رفتارم منجر به آسیب روانی در اوست. واقعا اگر مشکلات اقتصادی نبود، دوست داشتم که فرزندم با ورود یک نوزاد جدید به خانواده از این تنهایی خارج شود.»‌


احسانه مادر یک دختر 13ساله:


«واژه چسبندگی، عجیب‌ترین چیزی است که درباره تک‌فرزندها می‌شود گفت. تقریبا 6سال اول، دخترم حتی یک لحظه هم از من جدا نبود. این مسئله اکنون کمتر شده اما بخش زیادی از وقت هر روز من برای شنیدن حرف‌ها، درددل‌ها و رسیدگی به مسائل روحی و روانی او می‌گذرد. هر روز چندین مرتبه از محل کارم با او تماس می‌گیرم تا احساس تنهایی نکند. گاهی تماس یا پیام‌هایش اصلا مهم نیست و اگر خواهر یا برادری داشت، به‌راحتی برطرف می‌شد، اما همه انتظاراتش را از من دارد.»


کارشناس‌هاتحمیل استرس به کودک


عباس مظفری، رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش: میزان توقع کودکان تک‌فرزند از والدین به‌خودی‌خود بیش از حد متعارف است. از سوی دیگر والدین هم باید تمام وقت خود را صرف تربیت تنها یک فرزند کرده و انتظار دارند تمام رویاهایی که والدین دیگر در چند فرزند خود دنبال می‌کنند، فرزندشان یکجا عملیاتی کند. این فشار و نظارت بیش از حد، کودک را دچار اضطراب می‌کند که زمینه بسیاری از آسیب‌ها ازجمله لکنت زبان، شب‌ادراری، ناآرامی و بسیاری از اختلال‌های دیگر است و می‌تواند بستری برای گرایش به اعتیاد و رفتارهای پرخطر مثل خودکشی در بزرگسالی شود.


آسیب گذران کودکی با بزرگ‌ترها


متین‌سادات نصری، روانشناس: تک‌فرزندها بیشترین زمان خود را با والدین‌شان سپری می‌کنند و این باعث می‌شود رفتارها و نگرش‌های بزرگسالان را پیدا کنند. وقتی هم که از محیط خانه خارج می‌شوند، به‌دلیل اینکه دیگر در کانون توجه نیستند، باید برای جلب توجه تلاش کنند، اما اگر مهارت رقابت‌ و تعامل با دیگران را یاد نگرفته باشند، احتمالا به‌شدت ناامید می‌شوند و گوشه‌گیری در آنها رخ می‌دهد. والدین اگر واقعا فرزندشان را دوست دارند و آینده برای آنها مهم است، باید حق طبیعی فرزندشان یعنی داشتن خواهر و برادر را برایش فراهم کنند تا از تبعات این تنهایی جلوگیری شود.


بی‌توجهی به گروه‌ها و روابط اجتماعی


مجید ابهری، متخصص امور رفتاری: فرزند تنها، رفیقی ندارد و مجبور است از نظر عاطفی به دیگران تکیه کند یا جذب محبت‌های بیگانگان شود. خانواده‌ها باید به‌طور جدی به این آسیب تک‌فرزندی توجه داشته باشند. از نگاه جمعیت‌شناسی و بافت اجتماعی هم تک‌فرزندی باعث می‌شود فرزندان به گروه‌های اجتماعی و روابط اجتماعی بی‌توجه شده و در خانواده نیز به‌دنبال انزوا و گوشه‌گیری باشند یا وقت خود را صرف کارهایی کنند که هیچ سودی برایشان ندارد. والدین خانواده‌های تک‌فرزند همیشه نگران فرزند خود خواهند بود؛ چراکه اگر مشکلی برای فرزندشان به‌وجود بیاید، معلوم نیست سرنوشت خانواده چه خواهد شد.


مشکلات برقراری ارتباط در تک‌فرزندها