ماجرای کمبودهای دارویی و صادرات به روسیه

اولین مسئله مورد توجه در این باره، کاهش صادرات داروهای ایرانی به دلایل مختلف طی سال‌های اخیر است که بنابر آمارهای اعلام شده از مبلغی حدود 170میلیون دلار در سال‌های گذشته اکنون به 50تا 60میلیون دلار رسیده است. هرچند که بخشی از این صادرات به بازار روسیه تعلق دارد اما سازمان غذا و دارو همان زمان اعلام کرده بود که عمده صادرات 7.5میلیون دلاری داروبه‌روسیه داروهای زیستی مانند اینترفرون بتا و فاکتور هفت بوده است. در این میان شرکت‌های داروسازی بارها اعلام کرده‌اند با وجود اینکه ایران فرصت و ظرفیت بسیار بزرگی برای صادرات دارد، اما در حال حاضر برای تامین مواداولیه داروهای مورد نیاز کشور هم مشکلات متعددی دارند و مسئله صادرات به‌عنوان یک فرایند پیچیده و هزینه‌بر در شرایط فعلی، به هیچ عنوان مطرح نیست. به تأکید آنها، مفهوم صادرات یعنی توسعه (راه‌اندازی خطوط جدید، ارتقای کیفیت و بازاریابی بین‌المللی) و صنعت دارو اکنون در وضعیتی قرار دارد که نه‌تنها توان توسعه را ندارد بلکه رو به تحلیل هم هست.
محمود نجفی عرب، عضو هیأت مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی همین 2روز پیش در نشست خبری این سندیکا این موضوع را تأیید و اعلام کرده «در حوزه صادرات دارو، سال به سال روند کاهشی وجود داشته، زیرا روند بوروکراسی صادرات در کشور هر سال افزایش یافته است.» از سوی دیگر سازمان غذا و دارو هم صدور مجوز صادرات برای تولیدکنندگان را مشروط به تامین نیاز داخل کرده و درصورتی که کمبودهای دارویی درباره هر برندی در کشور وجود داشته باشد، شانس صادرات آن تقریبا صفر خواهد بود.

قوانین کشور همواره در زمان کمبودها مانع از صادرات می‌شود، مثل سیمان که در گذشته آمار صادرات آن قابل توجه بود اما به‌دلیل نیاز داخلی، این مسئله متوقف شد، تا جایی که کشورهای مختلف از این توقف صادرات به نفع خود استفاده کردند. درباره داروها هم همین مسئله مطرح است و تا زمانی که کمبودها برطرف نشود، مجوزهای صادراتی داده نمی‌شود. نکته‌ای که مشاور وقت سازمان غذا و دارو در همان پاییز سال گذشته هم اعلام و تأکید کرد «تا زمانی که نیاز داخل کشور تامین نشده باشد، مجوز صادرات به هیچ شرکتی داده نمی‌شود.» اما نکته مهم اینجاست که صادرات دارو به تصمیم‌گیری دولت‌ها و عبور از فرایند پیچیده ثبت یک محصول سلامت‌محور در دو کشور مبدا و مقصد وابسته است، این فرایند زمان‌بر نمی‌تواند در فرصت بسیار کوتاه منجر به صادرات انبوه داروهای ایران به روسیه شده باشد.

هرچند که کمبودها هم هیچ زمانی نمی‌توانند مانعی برای مذاکرات بین‌المللی برای برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری درباره صادرات پس از رفع کمبودها باشند؛ به‌ویژه آنکه به‌دلیل خروج شرکت‌های غربی از روسیه به‌دلیل تحریم‌های ناشی از جنگ، اکنون بازار مناسبی پیش روی شرکت‌های ایرانی قرار گرفته و به‌نظر می‌رسد که مسئولان سازمان غذا و دارو همین نگاه را درباره صادرات دارو و تجهیزات پزشکی کشور داشته باشند؛ آن هم درحالی‌که ایران 9هزار محصول دارویی و 27هزار کد دارویی دارد و 55کشور جهان هم مقصد صادرات تجهیزات پزشکی داخلی کشور هستند. حالا هم سازمان غذا و دارو اعلام کرده توافقات صورت گرفته با مسئولان وزارت بهداشت روسیه، ایجاد مسیر صادراتی ویژه دارو، به رسمیت شناختن مطالعات بالینی دارو و تجهیزات پزشکی انجام شده در کشور مبدا از سوی طرفین، توافق برای تولید اشتراکی داروهای کم‌مصرف (اورفان؛ بیماران اندکی دارد و تولید آنها توجیه اقتصادی ندارد) است که با توجه به ظرفیت‌های موجود قطعا به نفع صنعت داروسازی کشور خواهد بود و با رفع مشکلات صنعت داروسازی و کمبودهای دارویی، زمان صادرات محصولات سلامت‌محور کشور را کوتاه‌تر خواهد کرد.