نگاهی به سیر پیشرفت دندانپزشکی در ایران از چالش‌ها تا فرصت‌ها

شفا آنلاین>سلامت> متخصص بهداشت عمومی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه دندانپزشکی دارای سابقه‌ای کهن در تاریخ پزشکی ایران است، بهترین و در عین حال ارزان‌ترین روش ارتقای سلامت دهان را مراقبت کامل از دندان‌های سالم قبل از پوسیدگی عنوان کرد.

به گزارش شفا آنلاین:دکتر محمدحسین خوشنویسان با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری رشته دندانپزشکی، اظهار کرد: دندانپزشکی دارای سابقه‌ای کهن در تاریخ پزشکی ایران است، منابع موجود توسعه علم دندانپزشکی را در دو مقطع پیش از اسلام و پس از اسلام نشان می‌دهد.

وی افزود: آموزه‌های کتاب اوستا و دستاوردهای دانشگاه جندی‌شاپور در دوران پیش از اسلام و آثار پزشکان ایرانی از جمله رازی، اهوازی و ابن‌سینا در دوران پس از اسلام که به موضوع بهداشت دهان و درمان پاره‌ای از بیماری‌های دهان و دندان پرداختند قابل توجه است.

این متخصص بهداشت عمومی دندانپزشکی با اشاره به تاکید اسلام بر ضرورت مسواک زدن و حفظ بهداشت دهان، گفت: این عمل با شواهد علمی و یافته‌های علوم جدید کاملا تطبیق داشته و بهترین و ساده‌ترین روش حفظ سلامت دندان‌ها و لثه به حساب می‌آید.

وی با بیان این‌که پوسیدگی دندان یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های انسان به شمار می‌رود، خاطرنشان کرد: با گسترش پوسیدگی و شروع دردهای شدید دندانی، در گذشته تنها راه نجات از دندان درد کشیدن دندان بود، در آن زمان کشیدن دندان‌ها بدون بی‌حسی انجام می‌شد که بسیار دردناک ولی در عین حال بسیار رایج هم بوده، بعد از کشیدن دندان‌ها و مواجهه با مشکل ناتوانی در جویدن غذا، زمینه ساخت دندان‌های مصنوعی توسط دندانسازان فراهم شد، این افراد فاقد دانش کافی در علم دندان پزشکی بوده و با امکانات بسیار ابتدایی فعالیت می‌کردند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان این‌که تا حدود یک قرن پیش در کشور ما دندانسازی یک کار تجربی محسوب می‌شد، ادامه داد: به تدریج با پیشرفت علوم و استفاده از تجربه سایر کشورها وارد دوران دندانپزشکی نوین و مدرن امروزی شد.

او نقش دانشکده‌های دندانپزشکی در ارایه خدمات دندان‌پزشکی را چشمگیر توصیف کرد و گفت: فعالیت پنج دانشکده دندانپزشکی تهران، شهید بهشتی، مشهد، شیراز و اصفهان نقش موثری در تربیت تعداد قابل توجهی از دندانپزشکان کشور طی سال‌های گذشته را به عهده داشته است.

به گفته استاد دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی تعداد دانشکده‌ها افزایش یافته و علی رغم کمبودهای مختلف پیوسته در رقابتی بین‌المللی به توسعه امر آموزش و پژوهش‌های مربوطه اقدام شده است.

وی با اشاره به این‌که ارائه خدمات دندانپزشکی یک کار تیمی است که دندانپزشک بخش درمانی آن‌را انجام می‌دهد، خاطرنشان کرد: بدیهی است که نقش حرفه‌های وابسته دندانپزشکی در تامین سلامت دهان آحاد مردم از اهمیت خاصی برخوردار است.

خوشنویسان با بیان این‌که امروزه با توجه به شواهد علمی موجود، توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی و تجربیات عملی به دست آمده از کشورهای مختلف (به خصوص کشورهای اسکاندیناوی) نشان می‌دهد که خدمات دندانپزشکی پیشگیری که توسط بهداشت‌کاران به بیماران و افراد سالم داده می‌شود از اثربخشی بیشتری در ارتقای سلامت دهان جامعه برخوردار است، گفت: در بسیاری از کشورهای موفق در زمینه ارتقای سلامت دهان، تعداد بهداشت‌کاران بیش از دو برابر تعداد دندانپزشکان است، اما متاسفانه تعداد بهداشتکاران در ایران کمتر از یک دهم تعداد دندانپزشکان است.

او ادامه داد: بدیهی است به دلیل وجود این خلاء فرصت طلایی مداخلات پیشگیرانه قبل ازبروز پوسیدگی دندان توسط بهداشتکاران را از دست داده و با گذشت زمان مشکلات دندان‌های مردم به طور مستمر و همه ساله رو به افزایش است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، اضافه کرد: شاخص‌های ملی سلامت دهان نشان می‌دهند که کودکان ۶-۵ ساله، قبل از ورود به دبستان به‌طور متوسط دارای پنج دندان پوسیده هستند و فقط ۱۲ درصد این گروه سنی فاقد پوسیدگی دندانی‌اند که در سن ۱۲سالگی که دندان‌های شیری با دندان‌های دایمی جایگزین شده‌اند، هر کودک به‌طور متوسط دارای دو دندان پوسیده است.

وی ادامه داد: سه سال بعد، یعنی در سن ۱۵ سالگی ۲۷ درصد از این کودکان دچار پوسیدگی شده؛ بنابراین درصد کودکان ۱۵ ساله فاقد پوسیدگی به چهار درصد کاهش می‌یابد که دلیل آن صرفا عدم توجه کافی به انجام مراقبت‌های فردی روزانه است.

وی با بیان این‌که با توجه به وجود روش‌های پیشگیرانه مبتنی بر شواهد علمی نباید شاهد چنین اتفاقات ناگواری در سطح کشور باشیم، ادامه داد: بدیهی است که استفاده از نیروهای حد واسط و استفاده از روش‌های دندانپزشکی پیشگیرانه بسیار ارزان‌تر از هزینه انجام درمان‌های دندانپزشکی است که نیاز به تجهیزات، مواد و استفاده از دندانپزشک که با هزینه بسیار زیادی تربیت می‌شود، خواهد داشت.

خوشنویسان تاکید کرد: صرف هزینه‌های گزاف برای درمان‌های دندانپزشکی هیچ‌گونه ارتقایی در شاخص سلامت دهان ایجاد نخواهد شد؛ چراکه این شاخص (DMFT) مجموع تعداد دندان‌های پوسیده (D)، دندان‌های کشیده شده (M) و دندان‌های پرشده (F) است و زمانی‌که دندان پوسیده ترمیم می‌شود در حقیقت جای D با F عوض شده ودر مجموع تغییری در شاخص اتفاق نخواهد افتاد.

این متخصص بهداشت عمومی دندانپزشکی با اشاره به این‌که بهترین و در عین حال ارزان‌ترین روش ارتقای سلامت دهان مراقبت کامل از دندان‌های سالم قبل از  پوسیدگی است، تاکید کرد: این قسمت عمده ارتقای سلامت دهان جامعه از طریق درمان‌های دندانپزشکی اثربخشی نخواهد بود و باید با استفاده از روش‌های پیشگیرانه نسبت به تحقق هدف ملی ایران بدون پوسیدگی دندان اقدام کرد، در غیر این صورت تعداد بیشتری از مردم دندان‌های خود را از دست داده و آمار بی‌دندانی کامل ما در سنین سالمندی از ۵۲ درصد فعلی هم تجاوز خواهد کرد.

او با اشاره به این‌که بیماری‌های دندان تنها به حفر دهان ختم نمی‌شود و عوارض آن فراتر از محیط دهان است، تاکید کرد: توجه به عوارض سیستمیک بیماری‌های دهان (مثل پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه و ...) از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که عدم رعایت بهداشت دهان نه تنها موجب بروز بیماری‌ها در حفره دهان می‌شود، بلکه می‌تواند ارگان‌های حیاتی بدن را تهدید کرده و حتی باعث مرگ شود.

وجود ارتباط بین بیماری‌های دهان و بیماری‌های سیستمیک بخش دیگری از مواردی بود که دکتر خوشنویسان به آن اشاره کرد و افزود: به‌طور مثال وجود التهاب موضعی لثه به علت جرم دندانی و تجمع میکربی در حد فاصل لثه و دندان موجب می شود که فاکتورهای التهابی و میکروب‌ها بتوانند وارد عروق ناحیه ملتهب شده و سپس وارد جریان خون سیستمیک شوند، وجود این عوامل می‌تواند اثرات مخرب و نامطلوبی را در ارگاهای مختلف بدن داشته باشد به طور مثال در بیماران دیابتی اختلال در تنظیم قند خون دیده می‌شود که با انجام جرمگیری و درمان بیماری‌های های لثه کنترل قند خون بهبود می‌یابد.

وی با بیان این‌که گزارش شده که احتمال بروز بیماری‌های قلبی عروقی در افرادی که دارای جرم دندانی و بهداشت دهان ضعیفی‌اند، نسبت به سایرین تا دو برابر بیشتر است، تاکید کرد: حدود ۲۵ درصد از موارد بروز سکته‌های قلبی و مغزی در افرادی گزارش شده که عفونت دندانی قابل ملاحظه‌ای داشتند و در همین ارتباط تحقیقاتی درباره عوارض بیماری‌های لثه در زنان باردار انجام شده که تولد کودکان کم وزن و نارس را در افرادی‌که دچار بیماری لثه شدید بودند گزارش کرده است.

خوشنویسان ادامه داد: علاوه بر موارد بالا، گزارش‌های متعددی هم درباره ارتباط بیماری‌های دهان و بیماری‌های کلیوی، گوارشی، تنفسی و استئوپروز موجود است.

توجه به رعایت بهداشت، و سلامت دهان در همه مراحل زندگی بخش دیگری از توصیه‌های این عضو هیئت علمی دانشگاه بود.

وی افزود: بسیاری از محققان اعتقاد دارند که هزینه‌های ارتقای سلامت دهان در واقع سرمایه گذاری برای ارتقای سلامت عمومی است.

بنابر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، وی در خاتمه با اشاره به این‌که هزینه درمان‌های دندانپزشکی همه ساله مبالغ هنگفتی را به دولت و مردم تحمیل می‌کند، تاکید کرد: متاسفانه سیاستگذاری‌های انجام شده تا کنون هیچ کمکی به کنترل و کاهش این دسته از بیماری‌های قابل پیشگیری نکرده است؛ چرا که نیروهای حد واسط و به خصوص بهداشت‌کار دهان تربیت نمی‌شود، تعرفه‌های بیمه برای پوشش خدمات پیشگیری کودکان زیر ۱۴ سال پایین بوده و هیچ دندانپزشکی به دلیل افزایش هزینه مواد و تجهیزات مایل به عقد قرار داد با بیمه‌های پایه نیست.