مهار تورم و حمایت از تولید نیازمند شناسایی و اصلاح گلوگاه‌های تورم‌زا و مخل امنیت تولید در کشور است
شفا آنلاین>سلامت>موضوع چالش‌برانگیز تامین نهاده‌های دامی و دپوی آن در بندر امام (ره) طی یک سال اخیر در حال تبدیل شدن به یک بحران تمام‌عیار برای تولیدکنندگان دام و طیور در کشور است؛ بحرانی که به باور کارشناسان این حوزه در صورت تداوم و عدم حل و فصل آن طی سه ماه آینده ابعاد گسترده‌تری خواهد یافت و زنگ خطر کمبود کالاهای اساسی در بازار و افزایش افسار گسیخته قیمت‌ها را در نخستین فصل از ۱۴۰۲ به دنبال خواهد داشت.
نوسانات ارز، مشکلات حمل‌و‌نقل و به‌تبع آن رسوب نهاده‌های دام و طیور در بنادر جنوب کشور، گرانی نهاده‌ها و افزایش هزینه‌های جانبی، تنها بخشی از عواملی است که در کنار مساله تحریم و تبعات منفی آن بر واردات نهاده‌ها، صنعت پرورش دام و طیور در کشور را تحت تاثیر قرار داده و صدای اعتراض و نارضایتی فعالان این بخش را هم درآورده است.
عدم تامین و تخصیص ارز یکی از مشکلات اصلی در ترخیص
کالاهای اساسی از بنادر به‌شمار می‌رود به طوری که به گفته واردات‌کنندگان کالاهای اساسی، بخش خصوصی کشور به دلیل شرایط موجود، عدم تخصیص ارز و همچنین شرایط حاکم بر صنعت در حال حذف و کوچک شدن هستند. بانک مرکزی طی ماه‌های اخیر سیاست‌های تخصیص ارز برای واردات کالا را تغییر داده و براساس این تغییرات اولویت‌ها در تخصیص ارز جابه‌جا شده است. در پی این تغییرات، واردکنندگان مجبور به بارگذاری دوباره پرونده‌ها شدند.
به گفته کارشناسان، تولیدکنندگان از یک سو با قیمت‌گذاری‌های دستوری در کشمکش هستند که هیچ تناسبی با هزینه‌های تولید ندارد و از سوی دیگر با حدود سه تا چهار ماه خسارت برآمده از کندی و تاخیر در جریان تامین ارز برای واردات مواد اولیه تولید روبه‌رو هستند. شرایطی که اکنون برای تامین کالاهای اساسی مورد نیاز کشور ایجاد شده و هیچ تناسبی با گشایش‌ها و درآمد‌های ارزی‌ای که مسوولان اعلام می‌کنند، ندارد و به یقین آنچه امروز پیش آمده محصول سوءمدیریت در برخی از بخش‌های اجرایی است.
در حالی که بخش بزرگی از تجارت خارجی ایران به واردات نهاده‌های دامی اختصاص دارد، به دلایل متعدد، طولانی شدن دپوی این کالاها در بنادر ایران ممکن است به فاجعه‌ای بزرگ منتهی شود. بندر امام(ره) به دلیل دپوی کالای اساسی‌ای که بخش بزرگی از این واردات هم توسط دولت انجام شده، در نیمه اول آبان ماه به حالت اشباع رسیده و در حال حاضر هم وضعیت به گونه‌ای شده که اگر اقدام عاجل انجام نشود، جریان بار در بندر امام(ره) قفل خواهد شد. از سوی دیگر، رسوب نهاده در بنادر کشور باعث شده برخی از بخش‌های تولیدی نظیر مرغداران گوشتی کشور از نظر دسترسی به نهاده‌های دامی در مضیقه جدی قرار گرفته و به‌دلیل هزینه‌های بالا، میزان تولید کاهش یابد. در عین حال رسوب طولانی‌مدت نهاده‌های دامی که بعضا تا بیشتر از ۵-۴ ماه رسوب داشته‌اند، مطمئنا سبب کاهش کیفیت نهاده‌ها و افزایش برخی سموم نظیر آفلاتوکسین در آنها خواهد شد.
این در حالی است که طی روزهای اخیر دوباره ۴۵ فروند کشتی حامل ۳ میلیون تن کالاهای اساسی در بندر امام خمینی (ره) حبس شده و در انتظار ارز به سر می‌برد. این اتفاق در حالی رخ داده که تولیدکنندگان ناچار هستند از بازار آزاد و با قیمت بالاتر اقدام به تامین نهاده دامی کنند. از طرفی کارشناسان نسبت به هزینه ده‌ها میلیون دلاری دموراژ این نهاده‌ها در بنادر هشدار داده‌اند، به طوری که مرکز پژوهش‌های مجلس پیش از این از تحمیل بار مالی ۴۰۰ هزار دلاری بابت یک روز توقف کشتی خبر داده بود.
ایران یک کشور واردکننده در نهاده‌های دامی به شمار می‌رود به طوری که متوسط ۸۰ درصد از نیاز کشور به این اقلام از طریق واردات تامین می‌شود؛ با این حال طی ماه‌های گذشته مشکل عدم به موقع تخصیص و تامین ارز و در نهایت دپو شدن نهاده‌های دامی در گمرکات باعث کمبود عرضه و افزایش قیمت نهاده‌های دامی در بازار غیررسمی شده است. این مشکل تنها در مرحله تامین ارز نیست، بلکه حتی محموله‌هایی که تخصیص برای آنها انجام شده است نیز از تامین ارز مرغوب و قابل انتقال بی‌بهره مانده‌اند. ادامه‌دار شدن این روند و مختل بودن فرآیند تامین خوراک دام و طیور می‌تواند امنیت غذایی کشور را با چالش جدی مواجه کند؛ از همین رو ارائه راهبردهای کارآمد و اجرای هر چه سریع‌تر آن، ضرورتی انکارناپذیر است. از طرفی با توجه به ارزبری دموراژ لازم است تا مسوولان برای حل این معضل و عبور از شرایط موجود تدابیری جدی اندیشیده و نسبت به کاهش توقف کشتی‌ها و پرداخت دموراژ و رسوب کالا در بنادر گام‌های موثری بردارند.
در حالی بیم آن می‌رود که بیش از سه میلیون تن نهاده دامی رسوب‌‌شده فاسد شود که تجربه آن در سال‌های گذشته وجود داشت. در بهمن ۱۴۰۰ چند صد تن سویا به جای توزیع و ورود به چرخه مصرف، در بندر امام(ره) جوانه زد و فاسد شد. این موضوع در حالی رقم خورد که این حجم از نهاده با ارز ۴۲۰۰ تومانی توسط یک شرکت دولتی وارد کشور شده بود.
در این شرایط، واردکنندگان نهاده‌های دامی در نامه‌ای خطاب به ابراهیم رییسی، از صف طولانی تامین ارز بخشی از کالاهای اساسی خبر دادند.
در نامه این فعالان اقتصادی آمده است: «در حال حاضر صف تامین ارز نهاده‌های دامی که با اعتبار بخش خصوصی وارد و با قیمت‌های دستوری در کشور توزیع شده، هنوز تامین نشده است. این در حالی است که بیش از سه ماه از زمان توزیع این اقلام گذشته و این امر خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای فعالان اقتصادی بخش خصوصی ایجاد کرده است.» این فعالان تاکید می‌کنند: «این مقدار تاخیر برای تامین ارز در دوره ارز ترجیحی هم کم‌سابقه بوده است، اما تاکنون بیش از ۴۵ فروند کشتی حامل کالاهای اساسی مورد نیاز با تناژ تقریبی ۳ میلیون تن در بندر امام خمینی(ره) متوقف شده است.»
به گفته این فعالان، «مهار تورم و حمایت از تولید نیازمند شناسایی و اصلاح گلوگاه‌های تورم‌زا و مخل امنیت تولید در کشور است.» آنها بر همین اساس از رییس دولت سیزدهم درخواست کردند با توجه به تسهیلات ارزی فراهم‌شده در دولت، نسبت به شناسایی و حذف عوامل سوءمدیریت در جریان تامین به موقع ارز نهاده‌های تولید اقدام کند.»
در این میان، محمدمهدی نهاوندی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه نهاده‌های دامی اعلام کرد: میزان طلب ارزی فعالان اقتصادی از دولت بابت عرضه کالاهایشان در بازارگاه تاکنون حدود ۵/۱ میلیارد دلار است. در ضمن میزان هزینه دموراژ و انبارداری که فعالان اقتصادی باید تاکنون بابت توقف کالاها در گمرکات بپردازند، ده‌ها میلیون دلار است.
او درباره اینکه «موجودی گمرکات، نیاز بازار را تا چه زمانی تامین می‌کند؟» گفت: موجودی فعلی ما برای نهاده‌های دامی نیاز کشور را برای حداکثر سه ماه آینده تامین می‌کند. در نتیجه اگر دولت ارز مورد نیاز واردکنندگان کالاهای اساسی را تامین نکند، آنها قادر به خرید کالا نیستند، چون منابع مالی واردکنندگان، نامحدود نیست. او نسبت به بحران ناشی از عدم تامین نهاده‌های دامی با توجه به محدودیت‌های موجود هشدار داد و گفت: ما از دولت می‌خواهیم تامین ارز مورد نیاز کالاهای توزیع‌شده و کالاهای موجود در گمرکات را هرچه سریع‌تر تامین کند.
طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، تعداد بسیاری کشتی در لنگرگاه بندر امام(ره) هستند که روزانه مجبورند حدود ۳۵ تا ۴۰ هزار دلار بابت دموراژ بپردازند. شرکت‌های دولتی برای اینکه سهم دموراژ را پایین نشان دهند، ممکن است محموله وارداتی را در مبدا، گران بخرند و هزینه دموراژ را کم وانمود کنند. در عین حال برای کاهش هزینه دموراژ تعدادی از کشتی‌ها با تعامل انجام شده تخلیه شده‌اند، اما به دلیل عدم تامین و پرداخت ارز، امکان ترخیص ندارند. در محاسبه هزینه دموراژ با فرض آنکه تخلیه کشتی با محموله ۶۰ هزار تن فقط یک روز بیشتر از حالت معمول طول بکشد، رقمی معادل ۴۰۰ هزار دلار هزینه مازاد تحمیل خواهد شد و به لحاظ نرخ دلار نیمایی یعنی ۲۸۵۰۰ تومان، هزینه مازاد تحمیلی به بیت‌المال، به ازای توقف هر کشتی حدود یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون تومان در روز است.
نهاده‌های دامی که به‌طور معمول در کشور استفاده می‌شود شامل منابع مختلفی از جمله دانه ذرت و جو، یونجه، انواع کنجاله به ویژه سویا و کلزا، کاه و کلش، سبوس برنج و گندم، مراتع، بقایای زراعت و پسماند کارخانه‌های صنعتی به ویژه چغندر و نیشکر است. میزان نهاده‌هایی که برای جیره غذایی دام و طیور و آبزیان در کشور مصرف می‌شود حدود ۷۸ میلیون تن است که از منابع مختلف داخلی و خارجی تامین می‌شود. یکی از مهم‌ترین انواع نهاده‌ها در تغذیه دام و طیور، ذرت دامی است که به دو شکل ذرت علوفه‌‌ای و ذرت دانه‌‌ای تولید می‌شود. ذرت علوفه‌‌ای برای تغذیه دام و ذرت دانه‌‌ای بیشتر برای مصرف طیور استفاده می‌شود. ایران جزو ۱۵ کشور تولیدکننده پروتئین‌‌های حیوانی (لبنیات) در دنیاست. از این رو نیاز به نهاده‌های دامی، کشور را بر آن داشته که سالانه حدود ۱۰ میلیون تن نهاده‌های مختلف ذرت، سویا، جو، کنجاله‌ها، کلزا و دانه‌های کانولا وارد کند.
ذرت، جو و کنجاله سویا به عنوان سه نهاده اصلی تولید مرغ و گوشت به ارزش حدود چهار میلیارد دلار، نزدیک به ۳۱درصد ارزش کل واردات ۲۵ گروه کالاهای اساسی در سال ۹۹ را به‌‌خود اختصاص داده است. ذرت با اختصاص بیش از ۲ میلیارد دلار، در صدر کالاهای وارداتی کشور و کالاهای اساسی وارد شده قرار گرفته و کنجاله سویا و جو نیز در رتبه‌های بعدی نهاده‌های دامی وارد شده در سال ۹۹ بودند. چنین اعداد و ارقامی گویای وابستگی شدید کشور به واردات نهاده‌های دامی و معضلات مخصوص به آن است.
پیش از این نیز رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران با ابراز نگرانی نسبت به سیاستگذاری ارزی بانک مرکزی در حوزه تخصیص ارز به نهاده‌های دامی گفته بود: دولت با قیمت‌گذاری دستوری شرایط را برای واردات نهاده‌های دامی با مشکل مواجه کرده و کشتی‌های حامل دانه‌های روغنی به دلیل عدم تخصیص ارز در بنادر معطل مانده‌اند.
کاوه زرگران با اشاره به نقش دولت در تعیین قیمت برخی کالاهای کشاورزی و نهاده‌های دامی اظهار کرد: متاسفانه تعیین قیمت نهاده‌های دامی و برخی محصولات کشاورزی وارداتی بدون توجه به قیمت تمام‌شده تولید و واردات آنها، باعث عدم توجیه اقتصادی واردات کالا و در نتیجه کمبود کالا در بازار شده است.
وی با تاکید بر اینکه تعیین قیمت از سوی هر نهادی به صورت دستوری و بدون ملاحظات تولید است، با زیان تولیدکنندگان و در نهایت توقف تولید مواجه خواهد شد، اضافه کرد: قیمت‌گذاری دستوری باعث شده که تامین کالا و واردات آن از سوی شرکت‌های واردکننده صاحب نام توجیه نداشته باشد و کشور نسبت به سال گذشته در شرایطی قرار گیرد که مجموع تولید داخلی و واردات، با کسری یک میلیون تنی کنجاله سویا مواجه شده است؛ ضمن اینکه شرکت‌ها در صورت واردات با نرخ تعیین‌شده دولتی، با زیان انباشته مواجه خواهند شد.
این فعال اقتصادی گفت: این در حالی است که به دلیل بعد مسافت، امکان تامین سریع نهاده‌ها از بازارهای جهانی نیز وجود ندارد و این موضوع صنایع مرغداری و دامداری را به یک بحران بزرگ مواجه می‌کند. وی با بیان اینکه واردات کنجاله سویا بدون احتساب هزینه‌های گمرکی برای واردکنندگان به قیمت ۱۹۰۰۰ تومان تمام می‌شود، در حالی که دولت آن را ۱۶۳۰۰ تومان قیمت‌گذاری کرده است، گفت: شرکت‌های دولتی که تامین کالا را به عهده دارند، با توجه به این قیمت‌گذاری و قوانین سازمان برنامه‌و‌بودجه، قادر به واردات کالاهایی نیستند که باید آنها را با زیان در بازار به فروش برسانند؛ به همین دلیل از سوی شرکت‌های دولتی نیز امکان تامین کالا میسر نبوده است.
معضل عدم تخصیص ارز
زرگران اظهار کرد: هم‌اکنون دو معضل بزرگ در این رابطه وجود دارد که یکی تامین ارز برای واردات است که متاسفانه کار در بانک مرکزی در شرایط نابسامانی به لحاظ تخصیص ارز به سر می‌برد و برخی شرکت‌ها، مدت‌هاست منتظر تخصیص ارز هستند. از سوی دیگر، فرآیند تامین کالا از کشورهای دوردست نیز با محدودیت زمانی مواجه است؛ چراکه کنجاله باید از آمریکای جنوبی وارد شود که پروسه واردات آن، بازه زمانی طولانی دارد؛ پس در بهترین شرایط حتی اگر از هند کنجاله وارد کنیم ۴۰ روز زمان لازم داریم.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران عنوان کرد: مقادیر مشخصی از دانه‌های روغنی در بنادر کشور موجود است که متعلق به کارخانجات روغن‌کشی است، اما به دلیل عدم تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی امکان تخلیه وجود ندارد و اگر دولت قرار است اقدامی در حوزه ساماندهی واردات نهاده‌ها انجام دهد، بهتر است در وهله اول ارز مورد نیاز را تخصیص دهد تا کالا ترخیص شود و در فرآیند تولید قرار بگیرد بلکه بتوانند بخشی از نیاز بازار را تامین نمایند؛ ضمن اینکه قیمت‌گذاری که باعث شده توجیه واردات از بین برود، حذف شده و بر اساس نظرات سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان قیمت تمام‌شده معقول وضع شود تا رویه معقولی برای واردات و تولید از سوی فعالان اقتصادی پیش‌رود.
درحالی که کمبود برخی نهاده‌ها به خصوص کنجاله سویا در بازار مشهود است مرغداران از عرضه این محصول با نرخی بین ۲۶ تا ۳۰ هزار تومان خبر می‌دهند و می‌گویند برخی به ناچار گله‌های جوان را راهی کشتارگاه‌ها می‌کنند.
به گفته کارشناسان قیمت تمام‌شده کنجاله سویا با احتساب ارز ۲۸۵۰۰ تومان برای واردکننده حدود ۲۰ هزار تومان است با وجود این قیمت مصوب این محصول ۱۶۳۰۰ تومان است و پیش از سال جدید مقرر شد مابه‌التفاوت این قیمت را خود مرغداران بپردازند، اما هنوز هیچ خبری از محموله‌های تحویلی به مرغداران نیست.
ناصر نبی‌پور رییس اتحادیه مرغ تخمگذار تهران با بحرانی خواندن وضعیت تامین کنجاله سویا اعلام کرد: دولت قول داده بود سویا را با نرخ ۱۹ هزار تومان در اختیار مرغداران بگذارد اما در حالی که مرغداران هزینه‌ها را پرداخت کرده‌اند هنوز هیچ کالایی به دست مرغداران نرسیده است. واقعیت این است که یا سویا ندارند که به مرغداران بدهند و یا اینکه به هر دلیل فعلا قصد ندارند بار تحویل بدهند. در هر صورت کنجاله سویا در بازار کمیاب شده و حتی با نرخ ۳۰ هزار تومان هم در بازار معامله می‌شود.
با وجود این بسیاری از کارشناسان در خصوص کمبود این محصول در بازار کشور هشدار داده‌اند که تبعاتی همچون کاهش تولید طیور را در پی خواهد داشت.جهان صنعت
نظرشما
آخرین اخبار