درباره امنیت غذایی شوخی نداریم

شفاآنلاین>سلامت>مدیرکل امور فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی از افزایش تأمین امنیت غذایی در کشور با تدوین یک سند بعد از 50سال می‌گوید

به گزارش شفاآنلاین:پس از 50سال بالاخره سند «حداکثر دوز مجاز سموم» در محصولات غذایی کشور از سوی سازمان غذا و دارو تدوین شد. با تدوین این سند، در حال حاضر بیش از ۴۰محصول کشاورزی در حال پایش سموم است تا اگر میزان باقیمانده سموم از حد مجاز بیشتر باشد، از ورود آن به بازار جلوگیری شود؛ سندی که به‌نظر می‌رسد می‌تواند منجر به رعایت استانداردهای تولید مواد غذایی و تأمین محصولات هر‌چه سالم‌تر در کشور شود یا منجر به برخورد با تولیدکنندگانی شود که در تولید محصولاتشان بیش از حد مجاز از سموم و آفت‌کش‌ها استفاده می‌کنند یا فاضلاب را برای آبیاری محصولاتشان مورد استفاده قرار می‌دهند. این در حالی است که طی یک دهه گذشته موضوع سمی‌بودن برخی محصولات کشاورزی وارداتی و توزیع محصولات صادراتی برگشت‌خورده در بازار داخلی کشور بارها مطرح شده است و شائبه آلودگی میوه، سبزیجات و صیفی‌جات تولید‌شده با فاضلاب و پساب واحدهای صنعتی هم نگرانی‌ها را تشدید کرده؛ چراکه حاوی فلزات سنگین و سمی هستند.

همین چند روز پیش خبر واردات برنج‌های هندی آلوده به آلاینده سنگین و سمی آرسنیک منتشر شد. البته همان زمان دبیر انجمن واردکنندگان برنج با رد این خبر، اعلام کرد: «محموله‌های آلوده به سم آرسنیک وارد بازار نشده و برگشت خورده است.» اوایل اسفند هم عضو شرکت تعاونی تأمین نیاز تولیدکنندگان مرغ تخم‌گذار اعلام کرد: «برخی ‌تولیدکنندگان تخم‌مرغ، برای زرد‌کردن زرده این محصول از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند.» اوایل هفته جاری اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان قدس نیز اعلام کرد آبیاری محصولات کشاورزی با پساب یک واحد صنعتی سلامت مردم این منطقه را به‌شدت تهدید می‌کند. اواخر سال گذشته هم خبر ورود گندم‌های وارداتی آلوده به سرب نگرانی‌هایی را در میان مردم رقم زد و پیش از آن هم برگشت محموله‌های صادراتی ایران ازجمله فلفل دلمه‌ای، کیوی و سیب‌زمینی به‌دلیل غیرقابل استاندارد بودن میزان استفاده از سموم کشاورزی و آفت‌کش‌ها مطرح شده بود. آن زمان برخی شایع کردند محصولات عودت‌شده، در بازار مصرف داخلی کشور توزیع شده است. با وجود این، دغدغه استفاده بیش از اندازه از سموم، آفت‌کش‌ها و کودهای ارزان و حتی فاضلاب برای زمین‌های کشاورزی همواره وجود داشته، هر‌چند که براساس اعلام سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی بیش از 90درصد آفت‌کش‌هایی که در کشور وجود دارد، جزو سموم کم‌خطر هستند و استانداردهای آن رعایت می‌شود؛ اما کارشناسان بهداشتی تأکید می‌کنند استفاده بیش از اندازه از این سموم از سوی تولیدکنندگان در سرطان‌زایی، بروز آلرژی‌های خاص، مشکلات گوارشی و نقص‌عضو جنین تأثیر دارد و فاضلاب‌های حاوی سموم سنگین هم می‌توانند منجر به افزایش سندروم خودایمنی و عوارضی ازجمله روماتیسم قلبی، امراض کلیوی، ناراحتی‌های عصبی و اختلال در سیستم گردش خون شوند. در این‌باره نایب‌رئیس انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی هم چندی پیش گفته بود: «به‌دلیل اختصاص بی‌حساب و کتاب کود طی ۲۰سال گذشته به کشاورزان، اغلب زمین‌های کشاورزی به‌دلیل مصرف بیش از حد اوره و مواد زائدی که جذب زمین و ریشه گیاهان شده، مسمومیت فسفاته دارند. قطعا این مسئله آسیب‌زاست و روی سلامت مردم و جامعه تأثیرگذار است، زیرا بیش از حد مجاز کود و سموم در محصولات کشاورزی مصرف می‌شود.» درباره تدوین سند «حداکثر دوز مجاز سموم» و نگرانی‌های ناشی از احتمال آلودگی بعضی از محصولات کشاورزی و دامی موجود در بازار، فرامرز خداییان، مدیرکل امور فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو به سؤالات پاسخ داده است.

با تدوین این سند چه اتفاق جدیدی قرار است صورت بگیرد؟
برای اینکه فرآورده کشاورزی، بهره‌وری داشته و خوب تولید شود، باید اجازه استفاده از سم داده شود. البته نه هر سمی؛ مجوز استفاده از این سموم از سوی سازمان حفظ نباتات صادر می‌شود. همسو با آن دستگاه‌های نظارتی هم باید حداکثر حد مجاز استفاده از سموم در محصولات خام کشاورزی، دامی و نهاده‌های دامی را مشخص کنند. به این معنا که برای تولید یک محصول مثل خیار، استفاده از چه میزان سم استاندارد است که برای سلامت جامعه آسیب‌زا نباشد و از سوی دیگر دیپلماسی غذا هنگام صادرات تأمین و تثبیت شود. این مسئله از سال46 تاکنون برای همه سموم انجام نشده بود و با تدوین سند حداکثر دوز مجاز، برای تمام سموم ثبت‌شده یا توصیه‌شده اعمال خواهد شد. علاوه بر آن، برای سمومی که در کشور ما هم ثبت نشده، این سند دوز مجاز تعیین کرده است. به‌عنوان مثال، ما در کشورمان آناناس تولید نمی‌کنیم و از کشورهای آسیای شرقی وارد می‌شود، سمومی که برای این محصول استفاده می‌شود در کشور ثبت نشده چون آب‌وهوای تولید این محصول را نداریم. اما هر سمی و هر میزانی که آنها استفاده کرده باشند مورد پذیرش ما نخواهد بود و باید با استانداردهای ما همخوانی داشته باشد.

بسیاری از محصولات کشاورزی در بازار غیررسمی و حاشیه شهرها، جاده‌ها و... فروخته می‌شود و ممکن است رعایت این استانداردها درباره آنها صورت نگیرد. در این‌باره چه نظارت‌هایی انجام می‌شود؟
حدود مشخص‌شده در این سند به کل کشور و سازمان‌های متولی ابلاغ شده و قابل اجراست. در واقع از این پس حدود مجاز استفاده از سموم برای هر محصولی مشخص است و اگر محصولی بیش از این حدود تولید شده باشد، از سطح عرضه، بازار و میادین میوه و سبزی جمع‌آوری خواهد شد. حتی درباره محصولات وارداتی هم در زمان پایش از سوی سازمان غذا و دارو و دیگر سازمان‌های نظارتی این مسئله مورد سنجش قرار می‌گیرد. کشاورز اگر آزادی عمل داشته باشد، ممکن است برای افزایش بهره‌وری هر نوع سمی را استفاده کند، حتی سموم قاچاق و بدون مجوز. این سند به کشاورزان اجازه نمی‌دهد که هر میزان سموم را استفاده کنند و درصورت استفاده مجوز ورود به بازار را دریافت نخواهند کرد.

تا پیش از تدوین این سند، محصولات تولیدی و وارداتی مشکلاتی به لحاظ آلودگی و استفاده بیش از حد از سموم داشتند؟
تدوین این سند برای نخستین‌بار در کشور به‌معنای رها‌بودن تولید و واردات محصولات با هر میزان آلایندگی در گذشته نیست. سازمان غذا و دارو همیشه محصولات کشاورزی را پایش کرده و نبود انطباق‌ها هم به وزارت کشاورزی، مجلس و سازمان‌های بازرسی و نظارتی اعلام شده است. اما امکان برخورد زمانی میسر خواهد شد که مشخص شود محصول از کدام مزرعه است. زمانی که یک وانت پرتقال در منطقه‌ای اقدام به فروش می‌کند، اگر آنالیز محصولات این وانتی انجام شود، نبود انطباق می‌تواند وجود داشته باشد اما تشخیص مزرعه یا مزارع محصول به‌دلیل نداشتن شناسه سخت است. یکی از مشکلات ما همین بحث شناسه‌گذاری است و در حال حاضر تمام محصولات تولیدی وارد بازار می‌شود و در این‌باره ضرورت دارد که محصولات باغی و گلخانه‌ای شناسنامه‌دار شوند و اگر چنین چیزی رخ دهد می‌توان برخورد لازم را با تولیدکننده متخلف داشت و محصول جمع‌آوری شود. البته حجم قابل‌توجهی از گلخانه‌ها توسط وزارت کشاورزی، شناسه‌گذاری شده‌اند و اگر محصول خامی تولید کنند و مشکلی وجود داشته باشد، به‌راحتی قابل پیگیری است. امیدواریم به‌زودی شاهد شناسه‌گذاری تمامی تولیدکنندگان محصولات کشاورزی باشیم.

آیا استانداردهای استفاده از سموم برای محصولات کشاورزی در ایران با دیگر کشورها متفاوت است؟‌
ما نمی‌توانیم بگوییم استانداردهای ما شبیه استانداردهای دنیاست و این موضوع در هیچ کشور دیگری هم امکان‌پذیر نیست. این موضوع به مصرف سرانه یک محصول در کشورهای اروپایی، آسیای شرقی و آمریکا مرتبط است و گاهی اوقات حد مجاز سموم در مواد غذایی خیلی بیشتر از آن چیزی است که ما مشخص کرده‌ایم و گاهی هم برعکس است. به‌طور مثال، در کشور ما مصرف سرانه گندم و برنج از کشورهای اروپایی بیشتر است، بنابراین استانداردی که ما برای آنها می‌نویسیم با استاندارد اروپا متفاوت است. در واقع آن حدی از سم که از طریق فرآورده‌های غذایی مانند برنج و گندم وارد بدن ما می‌شود، بیشتر از اروپاست و سختگیرانه‌تر عمل می‌شود. در مورد برخی از مواد غذایی مانند فلفل دلمه‌ای این موضوع برعکس است، به‌طوری که سرانه مصرف در کشورهای اروپایی ۳۰کیلوگرم و در ایران یک کیلوگرم است.

آیا اخبار منتشر‌شده روزهای اخیر درباره ورود برنج‌های آلوده از هند صحت دارد و همینطور استفاده از محصولات صادراتی برگشت خورده در بازار داخلی کشور؟
خیر. ما با واردات هیچ زمانی شوخی نداشتیم و نداریم. پول می‌دهیم و کالا خریداری می‌کنیم. در کلیه محصولات وارداتی سموم، فلزات سنگین و نیترات اندازه‌گیری می‌شود. اگر میزان استفاده از سموم بیشتر باشد، محصول اجازه ورود به بازار را نخواهد داشت. درباره محصولات صادراتی برگشت‌خورده هم این موضوع برای تمام محصولات تولیدشده در کشورهای دیگر هم می‌تواند رخ بدهد. در هر جای دنیا درصدی نبود انطباق وجود دارد و این در کشور ما استثنا‌ نیست. زمانی که محصولی صادر می‌شود، ممکن است ریجکت شده یا عودت داده شود؛ چراکه استانداردی که آن کشور مقصد دارد با استاندارد کشور ما متفاوت است. به همین دلیل زمانی که محصول به کشوری صادر می‌شود، صادرکنندگان باید الزامات و استانداردهای آن کشور را درنظر بگیرند و از کشور مقصد درباره میزان سموم در مواد غذایی صادراتی استعلام بگیرند و مطابق با آن محصولاتشان را صادر کنند. صادرکنندگان باید این ویژگی‌ها را درنظر بگیرند و اگر محصولی مطابق با استانداردهای کشور مقصد نیست نباید صادرات انجام شود. اما عودت محصول به‌معنای توزیع آن در بازار داخلی مصرف نیست چون زمانی که محصول صادر و سپس برگشت داده می‌شود، هنگام بازگشت به کشور دیگر برای ما محصول خارجی است، به همین دلیل روی آن نمونه‌برداری انجام و بعد مجوز ورود داده می‌شود. اتفاقی هم که سال گذشته درباره فلفل دلمه‌ای‌ها رخ داد، به‌دلیل نبود استانداردهای غذایی و آلودگی به سم نبود، بلکه مسائل دیگری مطرح شد.

نگرانی کارشناسان از بروز برخی بیماری‌ها به‌دلیل استفاده از این محصولات را که یا با حد غیرمجاز سموم یا فاضلاب تولید می‌شود، تأیید می‌کنید؟
به هر حال، استفاده بیش از اندازه از سموم، سموم غیرمجاز، فلزات سنگین، نیترات و... مشکلات زیادی ایجاد می‌کند؛ از ناقص‌زایی و جهش ژنتیک تا سرطان‌زایی و اختلالات معده و روده. این مسئله در تمام منابع و اسناد علمی مرتبط وجود دارد و ما هم بر این اساس است که تأکید می‌کنیم باید حد مجاز مصرف رعایت شود تا مشکلی در سلامت وجود نداشته باشد. اولویت ما سلامتی است و هر محصولی که این سلامتی را تضمین کند، از ما مجوز خواهد گرفت. در حال حاضر براساس مصوبه شورای‌عالی سلامت، بنا شد که میزان استانداردهای مربوط به محصولاتی نظیر گوجه‌فرنگی، خیار، بادمجان، پرتقال و... پایش شود و پایش سموم بیش از 40محصول کشاورزی در حال انجام است. بحث استفاده‌نکردن از فاضلاب در مزارع کشاورزی هم در حوزه معاونت بهداشت وزارت بهداشت است و مکاتبات و اقدامات لازم برای استفاده‌نکردن از آن صورت گرفته است. البته تعداد مزارعی که با فاضلاب آبیاری می‌شوند، زیاد نیست.همشهری