سوزاندن مازوت، نتیجه بی‌تدبیری‌ها

شفاآنلاین>سلامت>چند سالی است مازوت‌ متهم اصلی آلودگی هوا بوده و یافتن چاره برای رفع این مشکل، به گره کوری تبدیل شده و تلاش‌هایی که شاید تظاهری بیش نیست، تنها مسیر را پیچیده‌تر کرده و به جای درمان، نمکی بر این زخم کهنه پاشیده است.

 به گزارش شفاآنلاین:در سال‌های پیش بنزین متهم اصلی آلودگی هوا بود؛ اما آن‌طورکه مسئولان اعلام کردند افزایش کیفیت بنزین، این فرآورده نفتی را از این گردونه خارج کرد، اما همچنان احتراق بد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها، مورد اتهام است. در این بین آنچه امسال مورد توجه قرار گرفته، مازوت‌سوزی صنایع و نیروگاه‌ها است.

مازوت نوعی نفت کوره به شمار می‌آید که کیفیت پایین و ویسکوزیته بالایی دارد و در نیروگاه‌های حرارتی، موارد مشابه آن استفاده می‌شود و پالایشگاه‌ها این فرآورده را با قیمت بسیار پایین به صنایع می‌فروشند. مازوت انواع مختلفی دارد. هیدروکربن زیاد باعث سرطان می‌شود و می‌تواند در سلامت افراد تأثیرگذار باشد.

استفاده از سوخت آلوده مانند مازوت، درجه آلایندگی هوا را افزایش می‌دهد و اثرات فوری آن در کودکان، سالمندان و بیماران قلبی بسیار واضح‌تر است؛ بین افراد سالم نیز درجاتی از علائم تنفسی مانند برونشیت حاد را ایجاد می‌کند. غلظت آلایندگی هوا عوارض کوتاه‌مدتی مانند ایجاد سرفه و خلط گلو را نیز به وجود می‌آورد.

استفاده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت در کلان‌شهرها باعث ایجاد سرفه‌های شدید می‌شود و افرادی که بیماری آسم دارند، شدت بیماری آن‌ها از قبل بیشتر و شدت بیماری افرادی که دچار مشکلات قلبی‌وعروقی هستند نیز بیشتر می‌شود، تمام این موارد، عوارض کوتاه‌مدت آلودگی هوا است.

تحقیقات نشان داده که آلایندگی هوا با سوخت مازوت، عوارض درازمدت نیز دارد؛ ایجاد برونشیت مزمن و بروز انواع سرطان‌های دستگاه تنفسی و درگیری سیستم‌های دیگر بدن از مهم‌ترین این موارد است.

در بعضی گزارش‌هایی که از مرکز کلان‌شهر تهران ارائه شده است، نشان می‌دهد وقوع سرطان‌هایی که پیش‌تر تنها تهدیدکننده بروز آن‌ها استعمال سیگار و دخانیات بود، درحال‌حاضر آلودگی هوا و آلاینده‌ها نیز در بروز آن نقش دارند.

بررسی بانک جهانی نشان می‌دهد که آلودگی هوا، چهارمین عامل مرگ‌ومیر زودرس در جهان است. ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون، مهم‌ترین و نگران‌کننده‌ترین آلاینده‌های هوا به شمار می‌رود.

طبق اعلام مسئولان، در کشور ۲.۴۸ درصد تولید ناخالص ملی معادل ۳۴ هزار میلیارد تومان صرف عوارض ناشی از آلودگی هوا می‌شود؛ به‌طوری‌که ریزگردها و آلاینده‌های هوا، ۳۸ میلیون نفر از جمعیت کل کشور را در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار می‌دهد.

مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرده بود که براساس مطالعات، هر سال حدود ۴۰ هزار نفر در کشور به دلیل مواجهه با غلظت آلایندگی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا جان خود را از دست می‌دهند که این عدد، معادل ۱۰ درصد کل موارد فوتی‌ها است.

گفتنی است که آلودگی هوا در زمستان بیشتر قربانی می‌گیرد؛ طبق مطالعات انجام شده در مرکز تحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط‌زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران و یافته‌های سایر محققان، وضعیت کیفیت هوا در مناطق مختلف کشور فاصله چشمگیری با مقادیر استاندارد ملی دارد و هیچ‌گاه به آنچه در برنامه‌های دوم تا ششم توسعه درباره کیفیت هوا مد نظر بوده است، نرسیده‌ایم، به‌طوری‌که اواخر پاییز سال گذشته وضعیت هوای تهران قرمز شد و اصفهان آلوده‌ترین روزهای خود را تجربه کرد؛ همچنین هوای بیشتر کلان‌شهرها نیز برای گروه‌های حساس ناسالم اعلام شده بود.

البته وقوع مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های حاشیه شهرهای بزرگ کشور به‌ویژه کلان‌شهر اصفهان در پاییز و زمستان و امسال، با اظهار نظرهای ضد و نقیضی از سوی مسئولان ذی‌ربط مواجه شد، به‌طوری که برخی آن را تأیید و برخی نیز تکذیب کردند. در این خصوص با حسین احمدی‌کیا، عضو گروه پژوهشی آلودگی هوای دانشگاه اصفهان گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:

مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها چه عواقبی به دنبال دارد؟

مازوت گوگرد بالایی دارد و در احتراق علاوه‌بر اکسیدهای گوگرد، سولفات‌ها، نیترات‌ها، ذرات معلق و دیگر گازهای سمی را منتشر می‌کند. مازوت تولیدی ایران بیش از سه درصد گوگرد دارد، درحالی‌که استاندارد جهانی آن نیم‌درصد است. مازوت را می‌توان با روش‌های مختلف به سوخت با کیفیت و بهتری مانند کک نفتی، گازوئیل یا بنزین تبدیل کرد، درحالی‌که تولید آن در بسیاری از پالایشگاه‌های جهان ممنوع شده است، حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از نفت خام ورودی به پالایشگاه‌های ایران به مازوت تبدیل می‌شود.

مازوت ایران پیش‌تر صادر و در کشتی‌ها به‌ویژه کشتی‌های امارات متحده عربی مصرف می‌شد که به دلیل قوانین زیست‌محیطی دریایی راهی به جز سوزندان در نیروگاه‌های بخار، کارخانه‌های سیمان و بعضی واحدهای صنعتی نمانده است؛ از طرف دیگر گسترش گازرسانی، توسعه صنایع گازسوز و پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها سبب افزایش مصرف گاز طبیعی کشور شده و در مواقع سرد سال، کمبود گاز بهانه‌ای برای مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌های کشور شده است.

مازوت‌سوزی نیروگاه شهید منتظری در شرایط کنونی چند برابر دیگر آلاینده‌ها، آلودگی ایجاد می‌کند؟

به عنوان مثال اگر نیروگاه شهید منتظری اصفهان با تمام توان ۱۶۰۰ مگاواتی خود کار کند، روزانه حدود ۹۳۰۰ تن مازوت مصرف خواهد کرد و ۵۶۰ تن دی‌اکسیدگوگرد به هوا منتشر می‌کند که ۲۵ برابر نرخ انتشار تمام خودروهای اصفهان و شهرهای اطراف آن است. وقتی این نیروگاه از سوخت مازوت استفاده می‌کند، غلظت دی‌اکسیدگوگرد و خروجی آن به ppm ۱۲۰۰ می‌رسد که بیش از هشت برابر استاندارد نیروگاه‌های قدیمی در اروپا است.

حتی نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز نیز اکسیدهای گوگرد کمتری از نیروگاه‌های مازوت سوز ایران منتشر می‌کنند، لازم است بدانیم محتوای گوگرد زغال‌سنگ یک تا سه درصد است که بخشی از آن در زغال‌شویی تصفیه می‌شود. با مازوت‌سوزی نیروگاه شهید منتظری، غلظت دی‌اکسیدگوگرد اصفهان حدود ۷.۷ برابر شرایط فعلی و غلظت ذرات معلق PM ۲.۵ شهر اصفهان هشت درصد بیشتر از وضعیت کنونی خواهد شد.

اگر نیروگاه شهید منتظری نوسازی شود، چه مزیت‌هایی دارد؟

راندمان نیروگاه شهید منتظری حدود ۳۳ درصد است، در حالی که راندمان نیروگاه‌های جدید ساخت ایران به ۵۹ درصد می‌رسد. اگر تنها همین یک نیروگاه نوسازی می‌شد، با صرفه‌جویی گاز آن، مانع از مازوت‌سوزی می‌شدیم و می‌توانستیم شهری با جمعیت ۲.۱ میلیون نفر را گازرسانی کنیم.

آیا برای حذف گوگرد حاصل از مازوت سوزی راهکاری وجود دارد؟

دو روش کلی برای حذف گوگرد نیروگاه‌های مازوت‌سوز وجود دارد. در روش اول محتوای گوگرد مازوت ورودی به بویلر را کاهش می‌دهند و بهتر است در پالایشگاه انجام شود. روش "هیدروترتینیگ کاتالیستی" پرکاربردترین روش حذف گوگرد در مازوت است. برای نیروگاه شهید منتظری با مازوت سه درصد گوگرد و استاندارد گازها خروجی اروپا در خروجی دودکش، هزینه نصب آن حدود ۵۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.

در روش دوم، تصفیه گازهای خروجی از دودکش است که فرایند گوگردزدایی اسکرابر مرطوب با دوغاب آهک (LSFO) پرکاربردترین روش تصفیه SO۲ است. هزینه نصب این سیستم برای نیروگاه شهید منتظری ۳۸۰ میلیون دلار برآورد می‌شود؛ همچنین نیاز روزانه به ۸۰۰ تن سنگ آهک و ۱۵ هزار مترمکعب آب است که هزینه‌های محیط‌زیستی دفع پسماند گچ، تصفیه فاضلاب، فیلتراسیون گردوغبار آهک را نیز باید به آن افزود.

چه اقداماتی برای رساندن غلظت دی‌اکسید نیتروژن نیروگاه به حد مجاز باید انجام شود؟

اگر بخواهیم غلظت دی‌اکسیدنیتروژن نیروگاه شهید منتظری را به حد مجاز برسانیم، باید هزینه بسیار بیشتری صرف کنیم و نیاز به مصرف مقدار زیادی آمونیاک است. مدل‌سازی آلودگی هوا نشان داد که اگر این نیروگاه از سوخت مازوت سه درصد گوگرد استفاده کند، علی‌رغم آنکه ادعا می‌کنند این نیروگاه در جهت باد مخالف قرار دارد، غلظت SO۲ شهر اصفهان را چهار برابر تمام منابع آلاینده دیگر افزایش می‌دهد.

چرا تاکنون اقدامات لازم برای کاهش آلایندگی‌های مازوت‌سوزی به‌طورجدی انجام نشده است؟

سازمان حفاظت محیط زیست نیز که تنها نظاره‌گر است و در هوای سرد چاره و اجباری به جز مصرف مازوت در نیروگاه نمی‌بیند، نیروگاه‌ها را متهم می‌کند که باید سیستم تصفیه بگذارند، درحالی‌که محتوای گوگرد مازوت نیروگاه‌ها بسیار بالا بوده و بیش از ۶ برابر حد مجاز در اروپا است؛ همچنین با توجه به موارد ذکر شده، در شرایط اقتصادی فعلی امکان تصفیه گازهای خروجی نیروگاه‌ها بسیار ضعیف است، درواقع این تدبیر به معنای انتقال مشکل از یک نهاد به نهاد دیگر است و تنها این مردم هستند که باید خسارت بهداشتی آلودگی هوا را بپردازند.

کشوری که دارنده دومین منابع گاز طبیعی دنیا است فراموش کرده که باید میادین گازی خود را توسعه می‌داد؛ از خاطر برده که با گسترش بی‌رویه تولید فولاد، سیمان، آجر و دیگر صنایع انرژی‌بر، مصرف گاز و برق کشور را به شدت افزایش داده و یارانه انرژی را صرف آن‌ها کرده است.

باید نیروگاه‌ها را نوسازی و بهسازی کرد، این درحالی است که اقدام مؤثری برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نشده و سال‌ها است استانداردهای ساخت مسکن و وسایل گرمایشی ارتقا نیافته و مردم توان نوسازی و بهسازی آن‌ها را ندارند. باید مسئولان ذی‌ربط چاره‌ای برای این معضلات بیندیشند. سوزاندن مازوت با محتوای گوگرد بالا، نتیجه فقر یک ملت است که از بی‌تدبیری متولیان این حوزه طی سال‌های متمادی حاصل شده است.