ناامیدی نخبگان

شفاآنلاین>سلامت>شامگاه یکشنبه اتفاق هولناکی در تاریخ سیاسی ایران و در قلب دانشگاه شریف رخ داد. این واقعه زمانی آغاز شد که دانشجویان تعدادی از دانشگاه‌های کشور از روز شنبه به جای حضور سر کلاس‌های درس، تجمع کردند.

به گزارش شفاآنلاین:براساس گزارش‌ها هدف تجمع دانشجویان دانشگاه شریف اعتراض به مرگ مهسا امینی و بازداشت دانشجویان دانشگاه شریف بود که پس از دو تجمع بازداشت شده بودند. اما این اعتراضات با برخورد تند نیروهای امنیتی روبه‌رو شد.

به همین دلیل ساعت ۲۰:۳۰ محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم وارد دانشگاه شریف شد که با مسوولان دانشگاه و نیروهای پلیس اطراف دانشگاه و همچنین با برخی دانشجویان معترض گفت‌وگو کند. خبرگزاری تسنیم در ادامه مدعی شد: هم‌اکنون محدوده دانشگاه شریف جوی آرام دارد و دانشجویان در حال خارج شدن از دانشگاه هستند. رسول جلیلی، رییس دانشگاه صنعتی شریف نیز بعد از خروج وزیر علوم از دانشگاه طی سخنانی گفت: «تمام دانشجویان خوابگاهی این دانشگاه در خوابگاه‌ها مستقر شده‌اند و جوی آرام در دانشگاه برقرار است.» با صحبت‌های وزیر فضا آرام‌تر می‌شود و نیروهای بیرون دانشگاه کمی از درب‌ها فاصله می‌گیرند. امکان خروج از دانشگاه فراهم می‌شود و برخی دانشجویان خارج می‌شوند اما عده‌ای نگران هستند و در دانشگاه می‌مانند. دانشجویان گروه‌گروه به کمک اتوبوس و ون‌هایی که توسط دانشگاه تدارک دیده شده به سمت خوابگاه روانه می‌شوند.

 تعدادی از اساتید دانشجویان را تا خوابگاه همراهی می‌کنند. به گفته یکی از دانشجویان دانشگاه شریف به غیر از حضور تعدادی از نیروهای ویژه وضعیت دانشگاه امن بوده است و تعدادی از دانشجویان خوابگاه‌ها را ترک کردند. البته روایت انجمن اسلامی دانشگاه صنعتی شریف از حضور وزیر علوم در دانشگاه نیز متفاوت است: «دکتر زلفی‌گل، وزیر علوم که ظاهرا به هدف کمک به دانشجویان تنها ساعتی پس از شروع درگیری خود را با سرعت به دانشگاه رساند، جز حمله به یکی از اساتید شناخته‌شده و خوشنام دانشگاه و انداختن مسوولیت همه خشونت‌های رخ‌داده بر گردن دانشجویان بی‌دفاع شریف کاری از پیش نمی‌برد. به نظر می‌رسد همه این رخدادها زمینه‌ای بوده تا مقدمات لازم را برای اتفاقات تلخی که در ادامه رخ می‌دهد مهیا کند و سرکوب و حمله نیروهای امنیتی به دانشجویان آخرین قطعه این پازل شوم بوده است.» انجمن اسلامی دانشگاه شریف همچنین بیان کرده است بر اساس فیلم‌ها و مستندات، شنبه نهم مهرماه افراد لباس شخصی، دوربین و تجهیزات رادیویی را سردرب اصلی دانشگاه نصب کرده‌اند، موضوعی که منجر به روشن کردن آتش زیر خاکستر دانشجویان شده است.

تصاویری که بامداد دوشنبه از حوادث دانشگاه شریف در فضای مجازی منتشر شد، واکنش‌های بسیاری را برانگیخت، زیرا بخش قابل‌توجهی از دانشجویان دانشگاه شریف، نخبگان کشور را تشکیل می‌دهند. برخی جامعه‌شناس‌ها رفتار خشونت‌آمیز ماموران با دانشجویان را غیرقابل توجیه دانستند و خواستار محکومیت آنها در دادگاه صالح شدند. همچنین برخی کارشناس‌ها بر این باورند که با بروز چنین وقایع تلخی با موجی از مهاجرت دانشجوها، نخبگان و اساتید روبه‌رو می‌شویم؛ موضوعی که آینده سرمایه اجتماعی را نابود می‌کند. همچنین به عقیده برخی کارشناس‌ها اعمال خشونت با معترضان به خصوص دانشجویان به شکاف‌های اجتماعی، مذهبی، قومیتی و سیاسی دامن می‌زند. آنها بر این عقیده‌اند که در شرایط بد اقتصادی نباید با رفتارهای خشونت‌آمیز مردم را عصبانی‌تر کرد.

دکتر محمد فاضلی جامعه‌شناس با انتقاد از وقایع دانشگاه شریف گفت: به نظرم وقایع دانشگاه شریف نیاز به تحلیل و بررسی جامعه‌شناسی ندارد. وقتی با دانشجوی نخبه دانشگاه شریف این‌گونه رفتار می‌شود، طبیعتا آنها نسبت به آینده در ایران ناامید و دلسرد می‌شوند. به همین دلیل موج مهاجرت در میان آنها و سایرین بیش از گذشته می‌شود. من از همان روزهای ابتدای اعتراضات درخصوص تبعات و تاثیر این رویدادها هشدار داده بودم اما مسوولان به تحلیل‌های ما توجهی نکردند. بعد از بامداد دوشنبه دیگر ما هم روحیه و توان تحلیل اعتراضات و وقایع پیش آمده را نداریم. دیگر حرفی باقی نمانده است. وی افزود: به نظرم رویدادی که در دانشگاه شریف رخ داد دور از ذهن نبود و با توجه به اتفاق‌های کوی دانشگاه در دهه ۷۰، این موضوع نیز رخداد جدیدی نبوده و تنها عمق فاجعه بیشتر شده است. از طرفی این نخبگان هستند که می‌دانند جریان تولید ثروت و سرمایه را باید به چه سمتی هدایت کرد. از سوی دیگر نخبگان دارای فهم انتقادی و معطوف به منافع ملی هستند. به همین دلیل هنگامی ‌که نخبگان حذف می‌شوند کسانی که پیرامون قرار دارند دلمشغول مسائل دیگر می‌شوند و به همین دلیل پروژه دموکراسی و توسعه رها می‌شود. حتی این احتمال وجود دارد که با حذف نخبگان از جوامع برای همیشه پروژه دموکراسی و توسعه نیز حذف شود. در چنین شرایطی با جوامعی مواجه می‌شویم که دغدغه توسعه و دموکراسی ندارد. چنین جوامعی به‌ صورت طبیعی به سمت خشونت و خشونت‌طلبی حرکت خواهند کرد. در هر صورت مقامات و نهادهای مسوول در گذشته فرصت‌هایی داشتند که بتوانند سرمایه اجتماعی خود را افزایش دهند که متاسفانه از این فرصت‌ها استفاده مطلوب نشده است.

دکتر تقی آزاد‌ارمکی، جامعه‌شناس نیز با اشاره به اینکه رویداد بامداد دوشنبه دانشگاه شریف یکی از بدترین و زشت‌ترین اتفاق‌هایی بود که در تاریخ سیاسی ایران رخ داد گفت: تقریبا ۱۷ روز از اعتراضات در ایران می‌گذرد. برخی از دانشجویان بی‌سلاح درست یا غلط در دانشگاه‌ها به خصوص دانشگاه شریف تجمع کردند و شعارهایی سر دادند. اما بامداد دوشنبه مسوولان دانشگاه‌ها به جای خویشتنداری و مدارا با دانشجویان راه را برای نیروهای امنیتی باز کردند تا در سکوت دانشجویان را سرکوب کنند. این در حالی است که دانشگاه قاعده و قانونی دارد، رییس و حراستی دارد. مسوولان دانشگاه شریف به جای اینکه نیروهایی را از بیرون برای سرکوب دانشجوها راه می‌دادند، باید با تدابیر، اصول و قواعد دانشگاهی جو را آرام می‌کردند. نه اینکه نیروهای خارج از دانشگاه با خشن‌ترین شیوه‌های ممکن، دانشجوی بی‌سلاح و بی‌پناه را مورد ضرب و شتم قرار دهند. بنابراین به نظرم وقایع دانشگاه شریف لکه بسیار تاریکی بود. وی افزود: برخی بر این عقیده‌اند که خشونت در اعتراضات متقابل است اما در وقایع دانشگاه شریف دانشجوها نه‌تنها سلاحی نداشتند، بلکه عده زیادی از آنها غیر از خوابگاه دانشجویی پناهی نداشتند. به نظرم نیروهایی که به دانشجوهای دانشگاه شریف حمله کردند باید توسط مراجع قضایی محاکمه شوند. این روزها دیگر کار از عذرخواهی گذشته است، این‌گونه افراد باید خیلی فوری محاکمه و مجازات شوند. این جامعه‌شناس با تاکید بر اثرات منفی وقایع تلخ دانشگاه شریف اظهار کرد: قاعدتا تاثیرات وقایع دانشگاه شریف بسیار زیاد است اما یکی از مهم‌ترین آنها سرعت بخشیدن به مهاجرت بی‌قید و شرط اساتید و دانشجوهاست. همچنین تعداد زیادی از دانشجوها که نخبه‌های کشورند با اصرار و فشار والدین دانشگاه را رها می‌کنند. با این اتفاق‌ها ترس و وحشتی در میان دانشجویان شکل گرفته که فراموش نشدنی است. ضمن اینکه بی‌حرمتی بزرگی به ساحت دانشگاه، دانشجویان و اساتید شده است. پس چنین اتفاقی را کسی فراموش نمی‌کند. وی خاطرنشان کرد: مسوولان باید زبان گفت‌و‌گو با نخبه‌ها را بیاموزند، چراکه میان نخبگان و افراد معلوم‌الحال تفاوت آشکاری وجود دارد. پس این رفتار حاکمیت با دانشجو و استاد قابل درک نیست.

آزادارمکی ادامه داد: شواهد و قرائن نشان می‌دهد مسوولان وارد مسیر اشتباهی شده‌اند، چراکه این‌گونه رفتارها منجر به قهری بنیادین میان ملت و دولت می‌شود. همچنین منجر به تعطیلی اندیشه، فکر و دانش می‌شود. از طرفی خشونتی که علیه دانشجویان دانشگاه شریف صورت گرفت به عمق شکاف‌های اجتماعی دامن خواهد زد. شکاف‌ها که می‌تواند به تمام آحاد جامعه ضربه مهلک وارد کند. یکی از مهم‌ترین شکافی که این روزها بسیار عیان شده است، شکاف میان خانواده‌ها با آموزش عالی است که برخلاف تصورات این‌گونه شکاف‌ها قابل ترمیم نیست. آزاد‌ارمکی بیان کرد: در حال حاضر با وجود چنین شرایطی در آینده با انبوهی از مهاجرت نخبه‌ها و استادان مواجه می‌شویم. بنابراین درآینده به جای اینکه از نخبگان بهره ببریم، افراد ناتوان و فرصت‌طلب جایگاه‌های حساس مدیریتی کشور را کسب می‌کنند.