پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز به کودکان با تجهیزات ایرانی

به گزارش شفاآنلاین:سلول بنیادی توانایی تبدیل به تمام سلول‌های بدن را دارد و به نوعی مادر تمام سلول‌ها محسوب می‌شود، این سلول‌ها قابلیت خود نوسازی و تمایز به انواع سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی، قلبی، عصبی و غضروفی را دارند و در بازسازی و ترمیم بافت‌های مختلف بدن به دنبال آسیب و جراحت نیز مؤثر هستند.

این سلول‌ها می‌توانند به درون بافت‌های آسیب‌دیده‌ای که بخش عمده سلول‌های آن‌ها از بین رفته است، پیوند زده‌ شوند و جایگزین سلول‌های آسیب‌دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.

با شیوع بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و بیماری‌های عصبی و چالشی استفاده از سلول‌های بنیادی اهمیت بیشتری یافت. امروزه با استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان، خون بند ناف و سایر سلول‌های بنیادی یک فرد بالغ می‌توان ترمیم لوزالمعده و ترشح انسولین و ترمیم سایر بافت‌های آسیب‌دیده را انجام داد.

سلول‌های بنیادی خون که به سلول‌های بنیادی خون‌ساز نیز معروف هستند، قابلیت تولید گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را دارند و مسئول حفظ تولید خون در طول زندگی هستند. در روند درمان برخی از سرطان‌ها و اختلالات خونی ارثی، گاهی لازم است مغز استخوان را با پیوند آلوژنیک سلول‌های بنیادی جایگزین کرد که نیاز به استفاده از سلول‌های بنیادی از یک اهدا کننده سالم دارد.

پیوند سلولهای بنیادی خون ساز از علوم نوین حوزه‌ی پزشکی است که می‌توان به کمک آن شمار زیادی از بیماری‌های صعب‌العلاج و کشنده را درمان کرد. سلول‌های بنیادی خون‌ساز، سلول‌های نارسی هستند که می‌توانند به سلول‌های خونی تبدیل شوند، این سلول‌های بنیادی در مغز استخوان، جریان خون داخل عروقی و خون بند ناف وجود دارند.

به‌طورکلی سلول‌های بنیادی خون‌ساز دارای ویژگی‌های تخصص نیافتگی، تولید و تکثیر مجدد از طریق تقسیم سلولی در بدن، عمر طولانی و تبدیل به سلول‌های متخصص با اعمال و فعالیت‌های مشخص در شرایط آزمایشگاهی هستند.

اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز از دو طریق اهداکنندگان خویشاوند و غیرخویشاند صورت می‌گیرد. برای این‌که فردی به‌عنوان دهنده سلول بنیادی برای انجام پیوند مغز استخوان انتخاب شود، گروه خونی ملاک نیست، بلکه فاکتوری به نام HLA که شناسنامه ژنتیکی فرد است باید بین گیرنده و دهنده پیوند سازگار باشد. طبق بررسی‌های صورت گرفته در حدود ۷۰ درصد از بیماران نیازمند دریافت سلول‌های بنیادی خون‌ساز، فاقد خویشاوند مناسب ازنظر آنتی‌ژن‌های سازگاری بافتی هستند.

سلول‌های بنیادی را می‌توان از 3 منبع خون محیطی طی فرایند آفرزیس، بیوپسی مغز استخوان و خون بند ناف جمع‌آوری کرد، اهدای سلول بنیادی از خون محیطی یک روش بدون نیاز به جراحی و در خارج بدن است و رایج‌ترین روش جمع‌آوری محسوب می‌شود.

با پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز اگر بیمار خوب شود دیگر تا پایان عمر خود نیاز ندارد که هیچ دارویی را مصرف کند و اهدا کننده هم بدون هیچ مشکلی پس از اهدا می‌تواند به روند جاری زندگی ادامه داد و در این اهدا، سلول‌ها پس از مدت کوتاهی جایگزین خواهند شد.

بیش از 60 بیماری با پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز قابل‌درمان است. این بیماری‌ها را می‌توان در پنج گروه بیماری‌های بدخیم خونی، بیماری‌های غیر بدخیم خونی مانند تالاسمی و کم‌کاری مغز استخوان، بیماری‌های نقایص ایمنی ارثی، بیماری‌های نقایص ارثی متابولیک بدن و همچنین تومورهای خونی طبقه‌بندی کرد. در این بیماری‌ها بر اساس تائید علمی تنها راه علاج قطعی بیماران، استفاده از پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز است.

سلول‌های بنیادی خون‌ساز که در مغز استخوان همه ما وجود دارد، شاید آخرین امید بیمارانی باشد که درمان دارویی برای آن‌ها اثربخش نیست. همه انسان‌ها امکان اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز را برای پیوند و یا کشت محیطی دارند، اما برای در اختیار داشتن سلول‌های با کمترین احتمال شکست، شرایطی برای اهداکنندگان در نظر گرفته شده است که اساسی‌ترین شرط، انگیزه بالای اهدا کننده برای نجات بیماران و آگاهی نسبت به خطرناک نبودن فرایند اهدا است.

به گفته امیر علی حمیدیه دبیر ستاد توسعه علوم و فناوریهای سلولهای بنیادی، 1200 مورد پیوند کودکان در ۱۲ سال در بیمارستان شریعتی و ۵۲۱ پیوند کودکان طی ۵ سال در بیمارستان مرکز طبی کودکان انجام شده است.

بخش پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز بیمارستان مرکز طبی کودکان به‌عنوان پیشرفته‌ترین بخش پیوند سلول‌های بنیادی در رده سنی کودکان و نوجوانان، با ظرفیت کامل ۹ تخت خدمات مدرن پیوند سلول‌های بنیادی را به بیماران نیازمند به پیوند از سن دوماهگی تا ۱۸ سالگی ارائه می‌دهد.

در این مرکز طبی کودکان سالانه ۱۰۰ مورد پیوند سلول‌های بنیادی در مرکز انجام شده که دنیا مرکز طبی را به‌عنوان سانتر بزرگ پیوند کودکان می‌شناسد. بخش پیوند، واحد آفرزیس و فتوفرزیس، بخش بستری سرپایی، آزمایشگاه فراورده‌های سلولی، بخش مراقبت‌های بعد از پیوند و اتاق تمیز و اکنون درمانگاه پیوند با مسئولین بیمارستان به لحاظ تجهیزات و ساختار کامل شده است.

در حال حاضر پیوندهای پیشرفته و به‌روز دنیا در این بخش جهت درمان بیماری‌های صعب‌العلاج نظیر بدخیمی‌های خونی، بیماری‌های غیر بدخیم خونی، نقایص ایمنی ارثی، بیماری‌های متابولیک و تومورهای جامد کودکان انجام می‌شود. از جمله انواع این پیوندها می‌توان به پیوند از اهداکنندگان غیر خویشاوند، پیوند بند ناف و پیوند نیمه سازگار اشاره کرد.