به‌زودی؛ شهر بدون معتاد متجاهر

شفاآنلاین>سلامت> براساس تازه‌ترین برآورد پلیس و با استناد به صحبت‌های اخیر معاون مقابله با عرضه و امور بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد‌مخدر، حدود ۶۵هزار معتاد متجاهر در سراسر کشور وجود دارد که به‌نظر بین ۲۰ تا ۲۱هزار نفر از آنها در تهران هستند. معتاد متجاهر به فردی گفته می‌شود که تجاهر به اعتیاد داشته و بی‌خانمان است، نای حرکت ندارد، گوشه‌ای افتاده و نمی‌تواند تکان بخورد.

به گزارش شفاآنلاین: مشکل پلیس درباره این دسته از افراد آن است که هرچه این افراد را جمع‌آوری می‌کنند و تحویل مراکز نگهداری و درمان می‌دهند، بلافاصله بعد از 3ماه این افراد رهاسازی می‌شوند و دوباره در همان محل حضور پیدا می‌کنند؛ از این‌رو مشکل اصلی نبود برنامه‌ای برای صیانت پس از خروج این افراد، برخوردار نبودن از حرفه مناسب، نظارت نکردن بر آنها، نداشتن ارتباط با خانواده و نظارت بر خانواده‌هایشان، پس از ترک و درمان است که این چرخه معیوب را ادامه می‌دهد. سردار ناصر اصلانی، گرچه تازه‌ترین آمار درباره تعداد معتادان متجاهر در کشور و تهران را ارائه کرده، اما آمار و اعداد متفاوتی درباره این افراد تا امروز از سوی نهادهای گوناگون منتشر شده است؛ از این‌رو ظرفیت‌سنجی برای کمک و ساماندهی آنها به طور دقیق صورت نگرفته و گاه همین نهادها و سازمان‌ها را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است.

گفته می‌شود در تهران ۱۲هزار نفر ظرفیت وجود داشته است. این به آن معناست که 8هزار نفر برابر آمار سال قبل رها شده‌اند. البته ارزیابی این است که طی این مدت حدود یک هزار نفر نیز به جمعیت این افراد اضافه شده است و هم‌اکنون حدود 9هزار معتاد متجاهر رها باشند. این به آن معناست که در فصل تابستان و بهار که معتادان متجاهر نمایان‌تر می‌شوند، پلیس و ارگان‌های ذیربط با مسائل شکل گرفته پیرامون این افراد بیشتر مواجه می‌شوند. ما نیز درصدد آن هستیم تا با نیازسنجی و ظرفیت موجود و بالقوه به بررسی این بغرنج ذیل آسیب‌های اجتماعی بپردازیم.

آمارها و نیاز به افزایش ظرفیت‌
سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ پیش از این گفته بود که بیش از ۱۱هزار معتاد متجاهر از جمعیت بیش از ۲۰هزار نفری آنها در مراکز و مابقی رها در خیابان‌ها هستند و 7هزار خرده‌فروش مواد‌مخدر وجود دارد که باید همزمان برای این دو گروه برنامه‌ریزی شود. او همچنین درباره این صحبت کرده بود که از اواخر سال ۹۷تاکنون بالغ بر ۷۰هزار نفر معتاد متجاهر و سایر بزهکاران جمع‌آوری شده‌اند، همه دستگاه‌ها نیز در این مدت وظایف خود را انجام داده‌اند، اما باید مسئله را درست شناخت و یک مبارزه هماهنگ و همزمان با ۲۱هزار معتاد متجاهر و حدود 7هزار خرده‌فروش انجام داد: «وقتی ظرفیت ۱۲هزار نفر است هر اقدامی هم که انجام دهیم باز هم بی‌فایده است. باید با غربالگری پی‌درپی این معتادان را در مراکز نگهداری کنیم. آنهایی که دارای خانواده هستند را به خانواده‌شان تحویل دهیم یا اتباع خارجی غیرمجاز را طرد و به نوعی تلاش ‌کنیم تا ساماندهی نسبی مناسبی در این زمینه داشته باشیم.»
اما بیشترین مشکل درباره نگهداری معتادان متجاهر منع پذیرش است. معتادان متجاهر کمتر از ۱۸سال درمان‌هایشان به‌صورت بیمارستانی انجام می‌شود و به هیچ‌وجه در مراکز نگهداری نمی‌شوند و پس از درمان‌های سرپایی تحویل خانواده یا مراکز شبه‌خانواده بهزیستی می‌شوند.
 برآورد از آمار معتادان متجاهر کمتر از ۱۸سال که اکثرا هم در سنین ۱۶ و ۱۷سالگی هستند، حدود ۱۵۰نفر است. شهرداری تهران هم‌اکنون یک مرکز با ظرفیت ۱۰۰ نفر برای این افراد راه‌اندازی کرده و از زمان راه‌اندازی این مرکز تاکنون همچنان خالی است و کسی وارد آن نشده است.
سردار ناصر اصلانی درباره افزایش ظرفیت نگهداری از این معتادان می‌گوید: «در راستای ساماندهی معتادان متجاهر ۸ مرکز جدید توسط بسیج و سپاه، یک مرکز توسط سازمان زندان‌ها (فشافویه) و یک مرکز توسط فرماندهی کل انتظامی (سروش) اضافه شده است که ظرفیت استان تهران را از ۴هزار به ۱۴هزار و ۴۵۰نفر ارتقا و در سطح کشور نیز ظرفیت نگهداری و درمان را از ۵هزار و ۹۴۰نفر به ۱۷هزار و ۹۴۰نفر افزایش داده است.»

همه تغییرات لازم برای دگرگونی چرخه‌‌ معیوب
مصطفی هادی‌زاده مهم‌ترین امر در رسیدگی به معتادان متجاهر را اصلاح قانون مبارزه با مواد‌مخدر می‌داند. او معتقد است: «قانون باید به‌روزرسانی، اصلاح و متناسب با وضعیت موجود شود. جلسات متعددی نیز با پیگیری‌های ستاد مبارزه با مواد‌مخدر انجام شده است و سیکل اداری و قانونی خود را طی می‌کند، اما تا قانون اصلاح نشود، در بسیاری از موضوعات اجازه قانونی وجود ندارد؛ از این‌رو نمی‌توان کاری انجام داد.» او برای مثال به زمان نگهداری معتادان متجاهر اشاره می‌کند که قانون زمان آن را یک تا 3ماه اعلام کرده است که به تشخیص تیم درمانی مرکز ماده‌ 6تا 16ماه ادامه می‌یابد.
 او ادامه می‌دهد: «کسی که برای بار چندم دستگیر، جمع‌آوری و به مرکز ماده‌ 16ارجاع شده است، دیگر نباید مشمول این ماده شود، بلکه باید به زندان برود، ولی این امکان وجود ندارد. یکی از دلایلش این است که سامانه‌ای وجود ندارد که بتواند هویت این افراد را به شکل دقیق تشخیص دهد که از تکرار جلوگیری کند و هزینه‌ها هدفمند و درست مصرف شود. اما به جز قانون، فرایند غربالگری هم باید اصلاح شود؛ فرایندی که در بازه‌ زمانی کوتاهی انجام می‌شود. به‌نظر باید برای تشخیص معتاد متجاهر زمان طولانی‌تر و دقیق‌تری تعیین شود.»
به جز اصلاح قانون و تغییر فرایند غربالگری، مسئله دیگر از نظر هادی‌زاده این است که این افراد سکونتگاهی در تهران ندارند.
 او می‌گوید: «این بحث در تهران وجود دارد که حداقل 50درصد معتادان متجاهر در تهران محل زندگی ندارند و از استان‌های دیگر آمده‌اند. تأکید نیز بر این است که متولیان این امر باید افراد را به استان‌های مبدا مهاجرت خود برگردانند. برآورد دستگاه‌ها نشان می‌دهد که این جمعیت از استان‌های دیگر در تهران رو به افزایش است؛ زیرا تهران می‌تواند جذابیت‌هایی برای معتادان متجاهر داشته باشد و مصرف‌شان را تامین کند.»
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد‌مخدر استان تهران همچنین درباره ظرفیت‌های موجود و افزایش آن در تهران می‌گوید: «3سال قبل ظرفیت استان تهران 4تا 5هزار نفر بود؛ درحالی‌که اکنون ظرفیت استان تا 15هزار نفر افزایش یافته است. برآورد پلیس این است که 8تا 9هزار نفر نیازمند ظرفیت اضافه هستیم. نظرات مختلفی نیز در این‌باره وجود دارد، ولی اگر میانگین را 4تا 5هزار نفر معتاد متجاهر مشهود و چه آن دسته که در پاتوق هستند درنظر بگیریم، این ظرفیت باید افزایش پیدا کند. شهرداری تهران 5هزار نفر از این ظرفیت را متقبل شده است. از سویی منع پذیرشی‌ها که شامل زخم باز‌ها و صغر سن می‌شد را نیز پذیرش کرد. امیدواریم که باقی ظرفیت‌ها را هم اداره کل بهزیستی استان بتواند تامین کند.»
 او معتقد است همه ارگان‌ها باید دست در دست یکدیگر داده و در این‌باره به هم یاری برسانند. هادی‌زاده می‌گوید: «نباید این تصور ایجاد شود که بهزیستی باید صفر تا صد این ماجرا را مدیریت کند؛ زیرا کار سختی بر عهده دارد. این تکلیف قانونی همه دستگاه‌هاست و در استان تهران همه به کمک بهزیستی آمده‌اند؛ از سپاه و نیروی انتظامی گرفته  تا سازمان زندان‌ها. اکنون از 15هزار ظرفیت استان تهران 7هزار ظرفیت آن مربوط به سازمان زندان‌هاست که موضوع مهمی است. اگر قرار است دستگاه دیگری متولی امر باشد، باید قانون اصلاح شود؛ درحالی‌که قانون متولی این کار را وزارت رفاه و مشخصا سازمان بهزیستی می‌داند. البته کمیته‌ ملی درمان اعتیاد کشور به ریاست معاون درمان وزیر بهداشت است و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تکالیف‌شان مشخص شده است. به‌نظر اگر مراکز ماده 16ظرفیت‌های استاندارد داشته باشند، خیلی مهم است و زمانی که دوره‌ درمانی این افراد به اتمام می‌رسد و این افراد باید به جامعه برگردند، لازم است آیین‌نامه مراقبت بعد از خروج عملیاتی شود و جنبه اجرایی پیدا کند تا این افراد پس از خروج مستقیما به پاتوق برنگردند و تحت نظارت قرار بگیرند. در این صورت بخش مهمی از مسئله حل خواهد شد.» هم‌اکنون درمان و فرایند پزشکی و روان‌پزشکی که روی جسم و روان معتادان متجاهر انجام می‌شود، به‌دلیل پیگیر نبودن این افراد پس از خروج از بین رفته و چون سکونتگاه، خانواده و حامی ندارند، به محل‌های قبلی خود برمی‌گردند. هادی‌زاده معتقد است: «فرایندی که اگر از همه‌ زمینه‌ها حمایت نشود، کل زحمات از بین خواهد رفت. همانگونه که اکنون با وجود تغییرات 70درصدی در زندگی معتادان متجاهر، چون پیگیری 30درصدی انجام نمی‌شود، همه آن 70درصد نیز از بین رفته و هدر می‌رود.»
روزنامه همشهری