ضرورت مدیریت اختلالات روانی دوران پسا کرونا

شفاآنلاین>سلامت> مسئول گروه روانشناسی مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی رازی، بر اهمیت نقش روانشناسان در دوران پسا کرونا تاکید کرد.

به گزارش شفاآنلاین: ارسلان احمدی افزود: همه ما در زندگی با مشکلات و بحران‌های متعددی رو به رو می‌شویم که این بحران‌ها علاوه بر افزایش فشار روانی می‌تواند مشکلات جسمی را نیز به دنبال داشته باشد. بحث بهبود کیفیت زندگی، برخورداری از محیطی پرنشاط و پرتلاش و ایجاد فضایی امن برای خانواده به خصوص فرزندان، یکی از مسائل بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در زندگی امروزی که با زندگی کردن در سده‌های قبل بسیار متفاوت است همان طور که برای بررسی هر مشکل به افراد متخصص مراجعه می‌کنیم، برای مسائل فردی و بین فردی خود و چگونگی مواجه با آنها نیز باید به فرد متخصص مراجعه شود. مراجعه به روانشناس و مشاور باید در خانواده‌ها نهادینه شود و حتی بایستی جایی برای آن در سبد هزینه خانواده در نظر گرفته شود.

وی ادامه داد: فرهنگ مراجعه به روانشناس و آگاهی عموم مردم از نقش روانشناسان، مدت زیادی نیست که در سطح جامعه ما رواج پیدا کرده است. اما قدر و منزلت و جایگاه روانشناس و مشاور هنوز هم در میان افراد جامعه و حتی در بین بسیاری از مسئولان کشور جا نیفتاده و این جایگاه برای مردم، تبیین و مشخص نشده است.

احمدی تصریح کرد: نیاز است که جایگاه روانشناس و مشاور در جامعه تبیین و مستحکم شود. البته نقش مهم روانشناسان و تلاش آنها برای تحقق این امر نیز انکارناپذیر است. بنابراین نهم اردیبهشت ماه، روز روان شناس و مشاور نامگذاری شده است، این روز فرصتی است تا اطلاع رسانی شود، و مردم بیشتر با موضوعات روانشناسی که در حیطه کار روانشناسان و مشاوران است، آشنا شوند.

وی در توضیح اهمیت نقش روانشناسی و مشاوره در ارتقا بهداشت روانی جامعه گفت: بهداشت روان از اجزای نظام مراقبت بهداشت اولیه است که سابقه ادغام آن در ایران به سال ۱۳۶۸ بر می‌گردد. در بهداشت روان به مساله سلامت روان از دیدگاه کلی پرداخته می‌شود که در این راستا سه مرحله پیشگیری حائز اهمیت است. پیشگیری اولیه جلوگیری از ابتلاء به بیماری‌های روان، پیشگیری ثانویه شناسایی به موقع بیماری و درمان به موقع، مرحله سوم پیشگیری مراقبت و کمک به بیماران مزمن روانی و ارائه آموزش‌های لازم می‌باشد. آنچه باید در مراحل پیشگیری مدنظر قرار گرفته شود، تاکید بر مرحله اول پیشگیری از طریق ارائه آموزش‌های ضروری به افراد جامعه است تا امکان ابتلاء به مشکلات روانشناختی و بیماری‌های روان کاهش یابد.

احمدی با اشاره به اینکه آموزش به عنوان مکانیزم مقابله‌ای برای حل مشکلات محسوب می‌شود، افزود: داشتن الگوی زندگی سالم و با کیفیت می‌تواند تضمین تأمین سلامت روان افراد باشد که از آن میان می‌توان داشتن خواب منظم، استفاده صحیح از فضای مجازی، مصرف غذای سالم، انجام حرکات ورزشی و تقویت ارزش‌ها و باورهای معنوی و فرهنگی را ذکر کرد.

وی تاکید کرد: نهادینه شدن ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی در شخص می‌تواند کمک شایانی برای مشخص نمودن مسیر زندگی وی باشد. مهارت پذیرش و قبول شرایط درونی توسط فرد و قضاوت نکردن در مورد دیگران در تأمین سلامت روان مؤثر است. افراد باید با کسب مهارت‌های لازم زندگی، ناکامی‌ها را تحمل و استرس‌ها و فشارهای زندگی را مدیریت و احساسات خود را به شیوه صحیح ابراز نمایند. افراد باید از پرداختن به افکار منفی پرهیز نمایند تا سلامت روان در معرض خطر قرار نگیرد.

احمدی در مورد تأثیر مداخلات روانشناختی در درمان بیماران بیمارستان نیز گفت: روش‌های متفاوتی برای درمان اختلالات روانی وجود دارد که از مهم‌ترین های آنها دارو درمانی و روان درمانی فردی و گروهی است. همیشه در طول تاریخ مداخلات حرفه‌ای روان درمانی جایگاه و سهم عمده‌ای داشته و همچنان دارد. بیماران بستری نیز از این قاعده مستثنی نیستند. تیم روانشناسان مستقر در بخش‌ها، نه تنها مداخلات روانشناختی فردی و گروهی را برای بیماران ارائه می‌نمایند، بلکه با ارائه مداخلات آموزشی به خانواده‌ها، سطح آگاهی آنها را درباره ماهیت اختلالات روانی ارتقا داده و به آنها در جهت مشارکت در درمان در زمان ترخیص بیماران کمک شایانی می‌نماید.

وی افزود: در اتاق مشاوره، مراجعان سرپایی بدون نیاز به بستری به روانشناسان مراجعه می‌کنند و بخش عمده‌ای از این بیماران بدون دارودرمانی مشکلاتشان را حل می‌کنند. و نهایتاً روانشناسان واحد توانبخشی از راه دور بیماران را پس از ترخیص پیگیری می‌کنند و همینطور به اشخاصی که توانایی مراجعه حضوری ندارند، خدمات روانشناختی لازم را ارائه می‌دهند.

احمدی با توجه به تاکید وزیر بهداشت در بازدید اخیرش از مرکز رازی بر تحول در این مرکز، ادامه داد: گروه روانشناسی بیمارستان رازی مانند مراکز درمانی بسیاری از کشورهای توسعه یافته، بر مؤسسه زدایی بیماران و ارائه خدمات سرپایی بیشتر با رویکردهای انسانی و اجتماع محور و ارتقای نقش مراقبتی خانواده‌ها و مشارکت آنها در درمان بیماران در بطن جامعه تاکید دارد و اجرای این برنامه را در بیمارستان رازی، امکانپذیر می‌داند.

وی در پاسخ به این سوال که روانشناسی در ایران چه جایگاهی دارد و به خصوص در شرایط کرونا چه نقشی را ایفا نمود؟، گفت: در بسیاری از کشورهای دنیا، افراد و خانواده‌ها مراجعه به روانشناس را برای خود ضروری می‌دانند. طی سال‌های اخیر در ایران نیز هرچند آگاهی نسبت به حوزه روانشناسی و خدمات روانشناسان و مشاوران افزایش یافته، اما هنوز هم برخی از افراد به‌رغم نگرانی و استرس‌های فراوانی که دارند، حاضر به صحبت با یک روانشناس و مشاور نیستند، این مشکل به ویژه در مناطق دور افتاده و کمتر توسعه یافته بیشتر نمود دارد که امید است با افزایش اطلاع رسانی در رسانه‌های عمومی و بهره گیری از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی و همچنین به اشتراک گذاری تجربه‌های افراد بهره مند از این خدمات، رویکرد مثبت‌تری نسبت به امر مشاوره شکل گیرد.

احمدی گفت: طی دو ماه گذشته شاهد آن بودیم که روان شناسان و مشاوران با همت خود یک پویش ملی ایجاد کردند و به صورتی خودجوش و با محوریت سازمان نظام روانشناسی در همه استان‌ها، ارگان‌ها و نهادها فعالیت‌های بزرگی انجام دادند. اکنون باید فضای کرونایی و پسا کرونایی را تبدیل به فرصتی بزرگ برای مطرح کردن روانشناسی و مشاوره در سراسر کشور و در سطح ملی نمائیم.

وی با اشاره به کاهش شیوع کرونا در کشور، افزود: در دوران پسا کرونا، روان شناسان و مشاوران هستند که می‌توانند در صف مقدم حضور داشته باشند. چرا که در این دوران، با مباحثی چون خودمراقبتی، دیگر مراقبتی و مسائل باقیمانده از دوران کرونایی مواجه هستیم که باید مدیریت شود. انسان موجودی اجتماعی است و مهم‌ترین نیاز روانشناختی او ارتباط و کسب مهارت‌های اجتماعی است. در شرایط کرونایی، روزهای بسیار سختی به خانواده‌ها و به خصوص به کودکان و نوجوانان گذشت و هم اکنون، نقش روانشناسان و مشاوران در آسیب شناسی بعد روانشناختی و اجتماعی این دوران سخت برای خانواده و ارائه مداخلات آموزشی و درمانی برای رشد و ارتقا سلامت روانی آنها بسیار مهم و ضروری است.

مسئول گروه روانشناسی مرکز روانپزشکی رازی، در تبیین نقش و جایگاه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در هویت بخشی به حرفه روانشناسی و مشاوره، گفت: پس از تأسیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور، از سال ۱۳۸۲ به بعد شاهد تحولاتی در عرصه رشته‌های روانشناسی و مشاوره بوده ایم. رشته روان شناسی و مشاوره در مقایسه با رشته‌های همطراز در فرایند پیشگیری، درمان، تشخیص و توانبخشی جامعه جایگاهی فراتر و ارزشمندتر یافته است. اکنون حاکمیت پذیرفته که سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، یک سازمان با سرمایه اجتماعی خیلی مهم و تأثیرگذار است.

وی یادآوری کرد: تعرفه گذاری و حمایت سازمان‌های بیمه گر از ارائه خدمات روانشناختی به مراجعین از جمله مهمترین موضوعاتی است که نظام روانشناسی و مشاوره در تحقق آنها گام‌های بسیار خوبی را برداشته است. یکی از مهمترین چالش‌هایی که روانشناسان دانشگاه‌های علوم پزشکی با آن مواجه هستند، اختصاص کدهای ۹۰۰۰۵۰ تا ۹۰۰۰۹۶ کتاب ارزش‌های نسبی وزارت بهداشت برای روانپزشکان و روانشناسان به طور مشترک است که در آن روانشناسان بدون order (دستور) روانپزشکان نمی‌توانند خدمات روان درمانی، گروه درمانی و خانواده درمانی را برای بیماران و مراجعین که مستقیم به روانشناس مراجعه می‌کنند، ارائه و ثبت نمایند.

احمدی پیشنهاد کرد: وزارت بهداشت برای روانشناسان نیز همانند کارشناسان فیزیوتراپی و کاردرمانی که کدهای اختصاصی خود را دارند، به طور جداگانه کدهای اختصاصی را در کتاب ارزش‌های نسبی تعریف و ابلاغ نماید.

وی افزود: رسیدن به جایگاه مطلوب روانشناسی و مشاوره نتیجه تلاش‌های صورت گرفته در دو دهه اخیر است، و امیدوارم دست اندرکاران و افراد فعال در این عرصه با انجام کارهای علمی و پژوهشی در دانشگاه‌ها بتوانند بیش از پیش خدمات مربوط به روانشناسی و مشاوره را به صورت علمی و تخصصی به مردم ارائه دهند و گام‌های مؤثری را برای ارتقا سلامت روان جامعه بردارند.

احمدی، در ادامه به تشریح فعالیت‌های گروه روانشناسی مرکز روانپزشکی پرداخت و گفت: هم اکنون ۵۴ نفر روانشناس در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد با گرایش‌های بالینی، مشاوره، عمومی و کودکان استثنایی می‌باشند که مبتنی بر شرح وظایف مندرج در کتاب طبقه بندی مشاغل رسته‌های بهداشتی درمانی در حوزه‌های درمانی، توانبخشی، آموزشی و پژوهشی فعالیت دارند.

وی افزود: بخش عمده‌ای از کارشناسان واحد روانشناسی در بخش‌های حاد و پردیس‌های نگهداری، خدمات تخصصی تشخیصی، درمانی و توانبخشی را در کنار سایر اعضای تیم درمان برای بیماران بستری ارائه می‌دهند، که از جمله آنها «مصاحبه اولیه و انگیزشی و معاینه وضعیت روانی بیماران، ارائه مداخلات روانشناختی فردی، گروهی و خانوادگی بر اساس کدهای کتاب ارزش‌های نسبی وزارت بهداشت، مشارکت فعال در ویزیت گروهی تیم درمان با حضور روانپزشک و سایر اعضای تیم درمان» است.

احمدی، یک بخش مجهز دیگر گروه روانشناسی را دفتر تست و آزمون‌های روانشناختی ذکر کرد و گفت که کارشناسان این دفتر، بر اساس کدهای اختصاصی کتابچه ارزش‌های نسبی، آزمون‌های مختلف بالینی، هوش و شخصیت را برای بیماران بستری بخش‌ها و مراجعین سرپایی انجام و تفسیر می‌نمایند که در روند تشخیص انواع اختلالات روانی و مشکلات فردی و بین فردی بسیار کمک کننده است و این دفتر مجموعه کاملی از آزمون‌های روانشناختی را به صورت نرم افزاری و قلم کاغذی در اختیار دارد که در سطح کشور بی نظیر است.

وی همچنین دفتر مشاوره و آموزش خانواده را به عنوان یکی دیگر از بخش‌های گروه روانشناسی معرفی کرد که در آن روانشناسان خدمات تخصصی سرپایی را ارائه می‌نمایند، که «خدمات روانشناختی و مشاوره به خانواده بیمار بستری، بیماران ترخیص شده و خانواده‌های آنها به منظور کاهش عود و بستری‌های مجدد بیماران، مداخلات روانشناختی فردی و خانوادگی به همکاران و خانواده‌های آنها و سایر مراجعین نیازمند» از جمله این خدمات است.

احمدی افزود: دفتر آموزش واحد روانشناسی نیز در جهت ارتقا سطح علمی و آموزشی روانشناسان، برنامه‌های آموزشی متنوعی را در حوزه برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی، جلسات ژورنال کلاب و سخنرانی علمی، و جلسات Case report با رویکرد روانشناختی برگزار می‌کند.