هراس «دولتي» از مليت سازندگان واكسن كرونا

به دنبال اين اظهارنظر، آنچه اتفاق افتاد، خلاف انتظار اذهان عمومي بود. اولين اظهارنظر در واكنش به حرف‌هاي رييس گمرك، توضيحات سيد حسين صفوي؛ رييس هيات امناي ارزي وزارت بهداشت بود كه در توجيه دپوي يك هفته‌اي 3 ميليون دوز واكسن آسترازنكاي وارداتي در هفته گذشته، در جملاتي تعجب‌برانگيز مدعي شد كه علت ترخيص نشدن اين واكسن‌ها، اطمينان از كيفيت و اصالت واكسن‌ها بوده و گفت: «براساس روال، اين محموله‌ها پس از بررسي و تاييد كيفيت و اصالت واكسن‌ها توسط سازمان غذا و دارو، ترخيص مي‌شوند. تعداد واكسن‌هاي واردشده به كشور و موجود در گمرك، حدود سه ميليون دوز است و اين اتفاق جديدي نيست و حتما واكسن‌هاي وارداتي بايد از نظر كيفيت و اصالت، تاييد و سپس براي تزريق در سراسر كشور توزيع شوند.» اين ادعا در حالي بود كه بيش از 13 ماه از واردات واكسن كوويد 19 به كشور مي‌گذرد و البته طي اين مدت، از مجموع بيش از 160 ميليون دوز واكسن وارداتي، كمتر از 89 درصد، واكسن سينوفارم است كه حدود 120 ميليون دوز از اين مجموع، توسط جمعيت هلال احمر، از صليب سرخ چين خريداري و به كشور وارد شد. حدود 12 درصد از كل واكسن‌هاي وارداتي هم آسترازنكا و مجموع باقيمانده شامل واكسن‌هاي بهارات و اسپوتنيك v است. طبق تاكيد مسوولان وزارت بهداشت و گمرك، واكسن كرونا، از معدود اقلام سلامت‌محور بوده و هست كه بايد بلافاصله پس از خروج از هواپيما و ورود به گمرك، توسط نماينده وزارت بهداشت و تحت نظارت ناظران گمرك، ترخيص شود. حتي اگر فرض بر اين باشد كه طي 8 ماه گذشته (دوران فعاليت دولت سيزدهم) روال جاري تغيير كرده و مثلا كيفيت واكسن كرونا، مشمول بازبيني‌هاي سخت‌گيرانه‌تري قرار گرفته، باز هم ادعاي «لزوم بررسي كيفيت و اصالت» براي توجيه دپوي 3 ميليون دوز واكسن، قابل پذيرش نيست چرا كه روال جاري بررسي كيفيت داروهاي وارداتي، نمونه‌گيري جزيي از كل محموله است يعني يك نمونه از هر بسته‌بندي دارو، مي‌تواند كيفيت كل محموله را تاييد و تضمين كند. پس جلوگيري از ترخيص يا خودداري از تحويل سه ميليون دوز واكسن، بايد دليل ديگري مي‌داشت. در نهايت، بعد از دو روز سوال‌پيچ شدن مسوولان ستادي وزارت بهداشت توسط خبرنگاران حوزه سلامت و در حالي كه مديران وزارتخانه، سعي مي‌كردند فضا را عادي و روال را جاري نمايش دهند، به دليل قانع‌كننده نبودن جواب‌هاي بيرون آمده از وزارت بهداشت و بخصوص، تناقض در جواب‌هاي بيرون آمده از وزارت بهداشت، سيم آخر به ناچار به اين شكل نواخته شد كه اعلام واقعيت ماجرا به گردن مسوولان سازمان غذا و دارو بيفتد. آن موقع بود كه معلوم شد واقعيت، صرفا نگراني بابت كيفيت و اصالت واكسن‌ها نبوده، بلكه از همان اول، ضروري و واجب و اولي بود كه حتي به شرط بي‌كيفيت بودن واكسن‌ها، منبع توليد و واردات واكسن‌ها تاييد شود تا مبادا از توليدات «كشور خاص يا مليت خاص» باشد.  ديروز، حميدرضا اينانلو؛ مديركل امور دارو و مواد تحت كنترل سازمان غذا و دارو، در توضيح علت سكوت مسوولان وزارت بهداشت به جاي اقدام براي ترخيص سه ميليون دوز واكسن وارداتي آسترازنكا، ناچار به اعلام واقعيت شد و بعد از توضيحات تكراري و حاشيه‌اي، از جمله اينكه «ترخيص داروهاي بيولوژيك، نيازمند مدارك كنترل كيفي است» اذعان داشت كه اصل اول و اساسي براي ترخيص واكسن‌ها، بررسي و دريافت تاييديه منبع توليد واكسن‌ها بوده است: «ما برخي واكسن‌ها را خودمان خريداري مي‌كرديم كه اين واكسن‌ها منبع مشخصي داشت و كاملا هماهنگ بود. چنين واكسن‌هايي بدون هيچ تاخيري ترخيص مي‌شوند اما ما واكسن‌هايي را داريم نظير واكسن آسترازنكا كه در قالب اهدا به كشور وارد مي‌شوند و ممكن است منابع و محل‌هاي توليد متعددي داشته باشند و بايد حتما مستندات آنها بررسي شود.» كمتر از دو ماه قبل، 820 هزار دوز واكسن آسترازنكا به گمرك شهريار رسيد كه با نامه فوري وزير بهداشت، پيش از ترخيص، به دليل «ورود از منبع غيرمجاز» دستور عودت به مبدا صادركننده (لهستان) گرفت.  اين منبع غيرمجاز، جايي نبود جز امريكا يعني واكسن‌هاي آسترازنكاي توليدشده در ايالات متحده امريكا، از مسير لهستان و در قالب محموله واكسن اهدايي به ايران رسيده بود كه با دستور وزير بهداشت باز پس فرستاده شد.  واكسن سوئدي انگليسي آسترازنكا امروز بيش از 20 توليد‌كننده در 15 كشور جهان دارد؛ تايلند، اتريش، ژاپن، هلند، يونان، ايتاليا، كره جنوبي، روسيه، هند، لهستان و البته ايالات متحده امريكا از جمله توليد‌كنندگان اين واكسن با فرمول شركت مادر هستند.  نكته مهم در اتفاق اخير، ممنوعيت خريد واكسن از يك توليد‌كننده نيست. مهم، ضرورت درك و آگاه شدن مسوولان به تبعات ناراستي و بي‌صداقتي با افكار عمومي است. طي 5 سال گذشته، مهم‌ترين دليل برخي اعتراضات گسترده‌اي كه به كف خيابان‌ها هم رسيد، پنهان شدن مسوولان پشت پرده‌هاي قلب واقعيت بود. در اعتراضات آبان و دي 98، گراني يك‌شبه قيمت بنزين و حادثه فراموش‌نشدني انفجار هواپيماي اوكرايني، معلول اتفاق بود. روزهاي بعد از اين دو حادثه، وقتي دولت وقت و مسوولان وقت، اذعان كردند كه واقعيت، چيزي جز جملات اوليه در ساعت‌هاي اوليه بعد از اين حوادث و رخدادها بوده، بسياري از معترضاني كه دولت را هدف تند‌ترين حملات قرار دادند، جمله كليدي اعتراض و درد مشترك‌شان اين بود كه «چرا از همان اول با ما صادق نبوديد؟»