اوتیسم، غصه پر درد فرشتگان زمینی

ممکن است داستان‌هایی از کودکانی را شنیده باشید که به نظر می‌رسد به صورت عادی در حال رشد هستند، اما بعد ناگهان در حدود سن دو سالگی شروع به عقب نشینی می‌کنند که این موضوع برای والدین بسیار نگران کننده است.

به گفته بسیاری از کارشناسان و متخصصان روانشناسی میزان شیوع اختلالات طیف اوتیسم در ۲ دهه گذشته در سراسر جهان افزایش چشمگیری داشته و ایران نیز این قاعده مستثنی نبوده است.

اوتیسم یکی از اختلالات نوظهور در جهان و به ویژه کشور ماست. اختلالی که به دلیل عدم آگاهی مردم و فرهنگ سازی ضعیف، خانواده‌های آنان را دچار مشکلات عدیده‌ای کرده است. مشکلاتی که گویی نمکی می‌شوند بر زخم این والدین که درد معلولیت فرزند خود را بر دوش می‌کشند و با وجود مشکلات متعددی که گریبانگیر آنهاست دم بر نمی‌آورند.

فشار روحی وارده بر این خانواده‌ها غیرقابل توصیف است. غیرقابل تحمل و طاقت فرسا... و شرح این احوال و اوصاف را که... فقط خدا می‌داند و بس. کافی است تنها دقایقی با آن‌ها باشی و مشاهده رنج‌های بی پایانشان، زندگی را تا ابد برایتان تلخ می‌کند. چالش‌های بی شمار مراکز اوتیسم هم که جای خود دارد.

۱۳ فروردین ماه، که روز جهانی اوتیسم نامگذاری شده است، فرصتی مغتنم است تا ضمن آشنایی و آگاهسازی حقوق افراد دارای اوتیسم، دغدغه‌ها و مطالبات مراکز حمایتی و خانواده‌های مبتلا به اوتیسم نیز مورد بررسی قرار گیرد. در این زمینه بهتر است گفتگویی داشته باشیم با افرادی که در این زمینه فعال بوده و صاحب نظر و دردمند هستند.

مدیرعامل انجمن اوتیسم "دنیای مهربان" که برای پیگیری کارها، گذرشان به محل کارمان افتاده بود، نخستین کسی بود که قرعه فال به نامش افتاد تا شاید گوشه‌ای از مشکلات این مراکز و خانواده‌های درگیر را دریابیم. راستش زیاد هم قابل درک نیست، چرا که آن موقع باید خیلی بیش از اینها، مسایل و مشکلاتشان، کم و بیش حل می‌شد!

گویی مرکز اقامت موقت اوتیسم دنیای مهربان، نخستین مرکز اقامت موقت کشور می‌باشد که در سال ۱۳۹۶ در شهر تبریز آغاز به کار کرده است. (البته انجمن اوتیسم مهربان از سال ۹۴ مجوز فعالیت دریافت کرده است.)

خانم معصومه اسمعیل پور خودش سر صحبت را باز می‌کند. از خود اوتیسم می‌گوید و از علل، عوامل، نیازها، پیامد‌ها و ...

اسمعیل پور در ابتدای سخن می‌گوید: اوتیسم اختلالی ناشناخته یا بهتر است بگوییم نوشناخته است. لااقل در کشور ما. به تازگی می‌توانیم بگوییم اوتیسم چیست، نیازهایش چیست، چطور می‌توانیم کنترل کنیم. متاسفانه بچه‌ها اوتیسم به دنیا می‌آیند. منتهی تشخیص و مداخله زود هنگام نکته‌ی طلایی در این اختلال می‌باشد. در این صورت است که ما می‌توانیم کودکان را از حیطه‌ی اوتیسم بیرون بکشیم، زیرا در صورت عدم آغاز بهنگام مداخلات، کودک در حیطه‌ی اوتیسم باقی می‌ماند و نتیجه این می‌شود که ما در بزرگسالی با مشکل نگهداری مواجه می‌شویم. این کودکان آموزش پذیر نمی‌شوند و در مهارت‌های شخصی دچار مشکل هستند، بطوری که ما فرد اتیستیک ۳۰ ساله داریم که به مراقبت‌های فرزند ۴ ساله نیاز دارد و در صورت تشخیص و مداخله بهنگام، امکان پیشگیری از باقی ماندن کودک در حیطه‌ی اوتیسم وجود داشت.

کودکانی که والدین قادر به نگهداری وی در منزل نیستند. افزایش مشکلات حتی سایر فرزندان سالم را هم دچار فشار روحی کرده تا حدی که برخی از خانواده ها، فرزند سالم خود را در بیمارستان روانی بستری کرده اند. خانواده دچار از هم پاشیدگی شده بطور‌ی که پدر یا مادر نمی‌تواند بار این مشکل را تحمل کند و این مشکل هم بر روی سایر مشکلات افزوده می‌شود.

یکی از مسائل این خانواده‌ها مشکلات مالی است بطوری که در تبریز بر اساس برآورد‌هایی که انجام شده است؛ ماهیانه ۵ میلیون تومان هزینه نگهداری هر کودک اوتیسم هست. هزینه‌ی دارویی، توانبخشی و گفتاردرمانی که سرسام آور می‌باشد و بر اساس نظرات متخصصان برای نتیجه‌ی بهتر روزانه ۶ ساعت توانبخشی برای این کودکان مورد نیاز است؛ در حالی که تامین این هزینه‌ها برای یک خانواده عادی که یک نفر نان آور دارد، عملا امکان پذیر نیست. افراد اتیستیک در بزرگسالی مسائل دیگری نیز دارند تغذیه آن‌ها متفاوت است، مسائل بهداشتی و ... را هم اضافه کنید.

مدیرعامل انجمن اوتیسم دنیای مهربان در تشریح علت این اختلال افزود: متاسفانه علت اوتیسم مشخص نشده است و به همین دلیل داروی خاصی نیز برای آن تجویز نشده است، زیرا که شناسایی علت بیماری، گام نخست در شیوه‌ی درمان می‌باشد که این علت تاکنون ناشناخته هست و هر چند مسائل ارثی، ژنتیکی و مسائل محیطی را دخیل می‌دانند، اما همه‌ی این‌ها در حد فرضیه می‌باشد.

اوتیسم این کودکان در هیچیک از غربالگری‌های دوران بارداری تاکنون قابل تشخیص نیست و حتی بعد از تولد نیز تا چند ماه کودک سالم به نظر می‌رسد و از ۱۲ تا ۱۸ ماهگی علایم اوتیسم آشکار می‌شود. مادر اگر آگاه و دقیق باشد می‌تواند از ۶ ماهگی متوجه ابتلای فرزند خود به اوتیسم شود و این آگاهسازی باید در خانواده‌ها صورت پذیرد. به عنوان مثال مادر یکی از فرزندان از لبخند نزدن کودک خود در دوران نوزادی می‌گفت و مشکوک شدن به آنرمال بودن کودک خود.

اما از علت آن آگاهی نداشت و متاسفانه زمان مراجعه به پزشک هم تشخیص داده نشده بود و دلیل عدم تکلم کودک را روند عادی تکلم دیر سایر کودکان در خانواده می‌دانستند و در این زمینه لزوم ارزیابی دقیق تاخیر رشد کودکان از سوی پزشکان بسیار مهم است که منظور از ارزیابی رشد در این اختلال، رشد کلامی و ارتباطی است و آموزش ارزیابان کودکان در این زمینه فوق العاده حائز اهمیت است.

وی اوتیسم را درخودماندگی، توصیف کرد و گفت: کودک اتیستیک به جای رشد بیرونی همچون آغاز مهارت‌ها و رشد اجتماعی و لبخند زدن و ... که از علائم و روند عادی رشد است، با تاخیر رشدی مواجه بوده و در ۱۸ ماهگی، اوتیسم به صورت کامل خود را نشان می‌دهد و در صورت دقت، مادر می‌تواند درک کند که کودک وی متفاوت است و عدم برقراری تماس چشمی و لبخند نزدن کودک به مادر، عدم توجه کودک به صدا کردن نام او توسط والدین، نخستین نشانه‌های خطر می‌باشد.

این کودکان در راه رفتن و تکلم دچار مشکل می‌باشند به گونه‌ای که دیر شروع به تکلم می‌کنند و یا هیچ وقت تکلم ندارند و متاسفانه حدود ۴۰ درصد این کودکان اصلا تکلم نمی‌کنند و در صورت شناسایی و مداخله بهنگام یعنی انجام کاردرمانی، گفتاردرمانی، دارودرمانی (زیر نظر روانشناس) بازی درمانی، موسیقی درمانی و.. یعنی کاملا باید این کودک رکاوری درمانی شود که این ریکاوری درمانی در دنیا موجود است و به کودک اجازه ماندن در حیطه اوتیسم را نمی‌دهند و تیم توانبخشی آن‌ها به حدی قوی است که کودک را تا ۷ سالگی به حدی می‌رسانند که بتواند وارد مدرسه شود و دوران طلایی تشخیص و آموزش این کودکان ۳ تا ۵ سال است و تشخیص زودهنگام و مداخله در دو سال اول تولد می‌تواند نتیجه بخش باشد. در این صورت مداخلات درمانی هم برای این نوزاد به موقع شروع می‌شود و در ادامه کمک می‌کند او زندگی طبیعی‌تر و با کیفیت تری داشته باشد.

اسمعیل پور با اشاره به فعالیت مرکز موقت نگهداری اوتیسم، ابراز داشت: مرکز نگهداری موقت که اصطلاحا به آن "مرکز تنفس" می‌گویند، مرکزی با هدف کمک به والدین افراد اتیستیک می‌باشد که با نگهداری موقت فرزند والدین نفس کشیده و به کار‌های روز مره خود برسند؛ تا مادر خانه که مریض است بتواند به پزشک مراجعه کند و ... باید ۲۴ ساعته دست فرزند خود را گرفته و با خود بگردانند، چون نه خواب شب دارند و نه گردشی در طول روز.

این والدین امکان تردد در سطح شهر را ندارند و باید از وسایل شخصی استفاده کنند و مشکلات فرزندان مانع استفاده‌ی آنان از وسایل نقلیه عمومی می‌شود، به عنوان مثال خانواده‌ای تعریف می‌کرد که فرزند اتیستیک خود را سوار ماشین کرده (فرزند نمی‌تواند آن فضا را تحمل کند) راننده وسط راه ما را پیاده کرده و یا سوار اتوبوس کرده و اتوبوس وسط راه پیاده کرده است؛ چون بچه فریاد می‌زند، خودزنی می‌کند و یا دیگری را می‌زند و به دلیل عدم فرهنگ سازی و عدم آگاهی راننده، که این فرزند اتیستیک بوده و ویژگی او این است، این مشکلات دامنگیر آنان می‌شود.

ایاب و ذهاب که مشکل نخست است؛ این خانواده‌ها عملا هیچگونه تفریح و معاشرت اجتماعی ندارند و کاملا اسیر و گرفتار کودک شده اند. خلقت این فرزندان بدین گونه هست و ما قبول کرده ایم این بچه‌ها اتیسیک به دنیا آمده اند و خانواده چه بکند؟

همه افراد اتیستیک خانه نشین شده اند و حتی از طرف نزدیکترین اقوام نیز طرد شده اند، حتی پدر و مادر که نزدیکترین اقوام درجه یک هستند، به عنوان مثال یکی از فرزندان تعریف می‌کرد که والدین، در را به روی فرزند باز نکرده اند! چون واقعا تحمل آنان سخت است. در میهمانی ها، عروسی‌ها و عزا‌ها حضور ندارند و حتی دعوت نیز نمی‌شوند و این ضربه‌ی روحی بزرگی برای آنان وارد می‌کند.

برای ما بسیار ساده به نظر می‌رسد، ولی اکثر این مادران دچار افسردگی هستند و به سایر فرزندان سالم هم نمی‌توانند رسیدگی نمایند و این عامل باعث شده است که فرزندان سالم آن‌ها نیز از لحاظ تحصیلی، ازدواج و ارتباط دچار مشکل شوند. اصطلاحی وجود دارد که کودک معلول متعلق به تمام جامعه است؛ فقط بر حسب اتفاق در آن خانواده به دنیا آمده است، می‌توانست در چهاردیواری ما به دنیا بیاید و این یک اتفاق است و نمی‌تواند دلیلی برای فراموشی وظایف خود در قبال این امر باشد. من هم باید به فرد معلول و خانواده‌ی وی کمک کنم تا حداقل زندگی راحتی داشته باشند و گوشه‌ای از مشکلات آن‌ها را بهزیستی، نهاد‌های مردمی، خیریه‌ها و مراکز نگهداری متقبل شوند.

معصومه اسمعیل پور در پاسخ به فعالیت خیریه‌های مختص افراد اتیستیک در شهر تبریز ابراز داشت: حیطه تخصصی خیریه اوتیسم دنیای مهربان "اوتیسم" می‌باشد که فعالیت خود را از سال ۱۳۹۴ آغاز کرده است و مجوز این مرکز نگهداری با عنوان خیریه صادر شده است. این انجمن با هدف کمک‌های معیشتی، توانبخشی، دارویی و درمانی تاسیس شده و بیش از ۴۰۰ پرونده دارد و تمام فرزندانی که از طرف روان پزشک یا پزشک، اوتیسم در آن‌ها تشخیص داده می‌شود مراجعه نموده و برای آن‌ها تشکیل پرونده شده و بر حسب نیاز خانواده به آن‌ها کمک می‌شود.

مدیرعامل انجمن اوتیسم دنیای مهربان همچنین در خصوص مدت زمان قانونی نگهداری فرزندان در مراکز موقت نگهداری اوتیسم اظهار داشت: پذیرش از طریق بهزیستی بر اساس طی روند قانونی، گام نخست می‌باشد و پس از ارجاع از طریق بهزیستی برای این کودکان در مرکز، پرونده تشکیل داده و خانواده‌ها می‌توانند فرزندان خود را بر اساس دستورالعمل، برای مدت مشخصی به مرکز بسپارند. البته تعداد این مراکز و امکانات باید افزایش یابد تا بتوانیم خانواده را نجات دهیم و دست این خانواده‌های رنجور را بگیریم.

وی همچنین از ارائه خدمات روانشناسی در مرکز خبر داد و گفت: در این مرکز خدمات روانشناسی توسط روانشناس ویژه‌ی مرکز ارائه می‌شود، بدین صورت که ویزیت ماهیانه افراد اتیستیک انجام شده و در صورت نیاز دارو‌های متفاوت توسط روانشناس تجویز می‌شود و در صورتی که کودکان تحت نظر پزشکان دیگری باشد؛ تغییرات در روند درمان با هماهنگی پزشکان انجام می‌پذیرد و این تغییرات به این دلیل است که فرزندان اتیستیک، یک سری رفتار‌هایی دارند که مدام تغییر می‌یابد، به عنوان مثال برای مشکل وسواس آنان دارویی تجویز شده و پس از اتمام دوره درمان وسواس، مشکل حرکات رفتاری شروع می‌شود و پس از آن خودزنی و یا فریاد کشیدن آن‌ها افزایش می‌یابد و باید دز آن‌ها آنقدر تغییر یابد تا فرزند قابل کنترل باشد، علاوه بر این گروه درمانی و خدمات روانشناسی نیز به خانواده‌های آنان ارائه می‌شود، چون خانواده‌های این فرزندان نیاز مبرم به این امر دارند و افزایش تاب آوری کلیه اعضای خانواده به ویژه مادران این خانواده‌ها از اهم اهداف می‌باشد.

اسمعیل پور مرز بیش فعالی، اوتیسم و وسواس را بسیار باریک دانست و تشریح کرد: تفکیک این‌ها قبلا سخت بود و حتی در حال حاضر نیز این سه در هم ادغام شده اند، یعنی کودکان اتیستیکی داریم که بیش فعال هم بوده و به وسواس نیز دچار هستند. اما با غربالگری دقیقی که وجود دارد این سه را می‌توان تشخیص داده و از هم تفکیک کرد. حیطه بیش فعالی متفاوت از اوتیسم می‌باشد و معمولا با دارو قابل درمان است و با رشد کودک قابل کاهش می‌یابد؛ اما اوتیسم اینگونه نیست و در اوتیسم حتما باید در کنار دارو، کاردرمانی و گفتار درمانی نیز گنجانده شود.

وی در پاسخ به تاثیر تغذیه بر افراد اتیستیک نیز ابراز داشت: در مورد تغذیه هم فرضیه‌ای وجود دارد، مبتنی بر اینکه غذا‌های با گلوتن بالا، مشکلات این افراد را تشدید می‌کند. افراد اتیستیک دچار خارش نیز می‌باشند... و بعضی‌ها هم آنقدر دندان هایشان را بهم می‌زنند که لثه هایش زخم و خونی می‌شود. گفته می‌شود این مشکل می‌تواند از دستگاه گوارش نیز باشد. بعضی غذا‌ها حساسیتی ایجاد می‌کنند که این رفتارها، شاید نتیجه آن باشد.

در این زمینه یک دوره هم آموزش‌هایی نیز زیر نظر یکی از متخصصان تغذیه با همکاری این انجمن انجام شد که به این افراد غذا‌های گلوتن فری داده شد؛ یعنی آرد و ماکارونی فاقد گلوتن بود و هدف مشخص کردن این امر بود که آیا با حذف گلوتن مشکلات این کودکان کاهش پیدا می‌کند یا خیر؟ نتیجه کاهش مشکلات افراد اتیستیک با حذف گلوتن بود. اما این نوع تغذیه، تغذیه‌ی گرانی است و هر خانواده‌ای قادر به تامین این نوع تغذیه برای فرزند اتیستیک خود نیست. در این شرایط که تامین پوشک بهداشتی، دارو، هزینه گفتاردرمانی و کاردرمانی نیز بر عهده‌ی خانواده است امکان این نوع تغذیه برای هر خانواده‌ای میسر نیست.

مدیرعامل انجمن اوتیسم دنیای مهربان با اشاره به طیف‌های متفاوت اوتیسم گفت: اوتیسمی‌ها یا بیش از حد منزوی و کاملا گوشه گیر هستند یا بیش از حد بیش فعال. برخی از این کودکان وسواس شدید دارند به گونه‌ای که هر چیز باید دقیق سر جای خودش باشد و برخی دیگر وسواس فکری دارند. برخی از فرزندان اتیستیک هم داریم که به آن‌ها های فانکشن می‌گوییم؛ این‌ها حرف می‌زنند و حافظه و هوش بالایی دارند در این فرزندان نیز دچار مشکل هستیم این‌ها مظلوم واقع شده اند، چون برای این افراد هیچ گونه آموزشی وجود ندارد و هر سوالی می‌پرسند جواب می‌دهند.

به این افراد اتیستیک با عملکرد بالا گفته می‌شود. مثلا موردی داشتیم دچار وسواس بالایی بود و در صورت عدم قبول خواسته‌ها کاملا زمین و زمان را به هم می‌ریزد.

اوتیسم یک مشکل نیست، چند مشکل همزمان است که بروز می‌کند و این‌ها ارزیابی دقیق می‌شود که کدامیک با دارو و کدامیک با توانبخشی قابل کنترل است. وی با بیان اینکه بسیاری از خانواده‌ها حتی در خصوص تامین هزینه‌ی داروی کودکان خود با مشکل مواجه می‌باشند؛ افزود: حتی در سال گذشته برخی از دارو‌های این افراد نایاب شد که با جلسه‌ای که با حضور معاونت غذا و دارو‌ی علوم پزشکی داشتیم، قول مساعد برای تامین این دارو در سال جاری داده شد.

مشکلات این افراد با همسایگان معضل دیگری بود که اسمعیل پور گوشه‌ای از آن را این گونه توصیف کرد: در مورد همسایه‌ها هم اکثر زنگ می‌زنند و شکایت می‌کنند. خود این افراد در مقابل همسایگان ابراز شرمندگی می‌کنند. چون این فرزندان درک نمی‌کنند که شب هنگام باید بخوابند تا صبح باید با آن‌ها راه بروی فریاد می‌زنند و در و شیشه رو می‌شکنند و متوجه این نیستند که شب است و همه خوابیده اند و این خانواده‌ها اکثرا به دنبال منازل مسکونی تک واحدی مستقل هستند. چون زندگی در آپارتمان برای آنان مشکل است...

وی اظهار داشت: روند غربالگری اوتیسم در کشور ما توسط سازمان بهزیستی در دو مرحله انجام می‌یابد. به این صورت که در گام نخست، والدین به صورت آنلاین با پاسخ دادن به چند سوال (مانند اینکه آیا کودک تماس چشمی برقرار می‌کند بلی-خیر/ حرکات تکراری دارد بله-خیر/تاخیر در تکلم دارد بله-خیر) می‌تواند تشخیص دهد که آیا کودک مشکوک به اوتیسم است یا خیر و تشخیص مادر قطعی نیست. در صورت مشکوک بودن باید بلافاصله به روانشناس یا مراکز توابخشی معرفی شده توسط بهزیستی مراجعه شود که در شهر تبریز خوشبختانه تعداد مراکز بالا بوده و این شهر در مسئله آگاهسازی اوتیسم پیشگام می‌باشد و در این خصوص مشکلی وجود ندارد، ولی باید بروز باشیم وکیفیت آموزشی و توانبخشی را بالا نگه داریم.

شمسعلی قاسمی عضو هیات امنای انجمن اوتیسم نیز که خود از فعالان عرصه آگاهسازی و خادمان خانواده‌های صبور اوتیسم است، می‌گوید: در خصوص اهمیت مسایل، به پیام صندوق کودکان ملل متحد اشاره می‌کنم. در روز جهانی اوتیسم در سال۱۳۹۳، نماینده این صندوق اعلام کرد که مبتلایان اوتیسم نیازمند حمایت مادام العمر هستند، این موضوع اهمیت پیش بینی ضرورت‌های آتی را صد چندان می‌کند و بر این اساس من معتقدم وجود مراکز حمایتی و نگهداری شبانه روزی از اولویت‌های بسیار مهم است، البته وجود مراکز توانبخشی در سنین کودکی، بسیار حیاتی است و استان ما در این مورد انصافا پیشتاز است و جای تشکر دارد.

وی تصریح کرد: اکنون در کنار پیگیری سایر نیاز‌های این مبتلایان که بسیار متنوع و متعدد است، پیگیری مکان متناسب با نگهداری شبانه روزی از اولویت‌های ماست. البته تعامل بسیار خوب و سازنده‌ای با سازمان بهزیستی داریم و شخص مدیر کل محترم توجه ویژه‌ای جهت پیگیری و رفع این مشکلات دارند و امیدواریم به زودی شاهد اتفاقات خوب در این مورد باشیم... و البته نقل قول مادر یک اتیستیک، پیچیدگی مشکلات را نشان می‌دهد که نمی‌توان برای آن، راه حل عاجلی ارائه کرد. حتی قادر نیستی با آن‌ها احساس همدردی کنی!

" معمولا در هنگام زلزله افرادی که زیر آوار می‌مانند را بعد از ۲ یا ۳ ساعت از زیر آوار نجات می‌دهند، اما ما چندین سال است که در زیر آوار مانده ایم و کسی صدای ما را نمی‌شنود و ... "

مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی نیز در بازدید از مرکز اقامت موقت انجمن اوتیسم دنیای مهربان ضمن بیان اینکه ارتباط، مشکل اصلی فرد اتیستیک می‌باشد ابراز داشت: فرد مبتلا به اختلال اوتیسم فردی است که در دو حیطه ارتباطی، اجتماعی و رفتاری دارای مجموعه‏ای از علایم و نشانگان است که باعث می‌‏شوند فرد، نیازمند گستره‏ای از خدمات و حمایت‏ها از جانب متخصصان مختلف باشد و افراد دارای این اختلال، تفاوت و ناتوانی‏هایی در زمینه ارتباطات و اجتماعی شدن و علاقه محدود و رفتار‌های تکراری، از خود نشان می‏دهند که حاکی از تفاوت در شیوه‏های تخیل و تفکر ایشان می‏باشد.

فرگل صحاف با بیان اینکه شعار روز جهانی اوتیسم در سال۲۰۲۲ " فراگیری در محیط کار، چالش‌ها و فرصت‌ها در جهانی پسا همه گیری" اظهار داشت: این افراد مشکلاتی در عملکرد مغز و دستگاه عصبی دارند که باعث می‏شود تا در زمینه آموزش، اجتماعی‏شدن، برقراری ارتباط معنی‏دار و نیز بروز رفتار‌های متناسب با سن و هنجار‌های جامعه نیازمند آموزش و توانبخشی ویژه و تخصصی باشند.

وی همچنین بر ضرورت آگاهسازی آحاد جامعه و کسب مهارت‌های آموزشی و تقویت تاب آوری در خانواده‌های افراد مبتلا به اوتیسم تاکید کرد.

مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی همچنین از ارائه خدمت سازمان بهزیستی به افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم خبر داد و افزود: در حال حاضر ۵ مرکز روزانه افراد دارای اختلال طیف اوتیسم در سطح استان به ۲۲۰ نفر بصورت روزانه خدمات آموزشی و توانبخشی ارائه می‌دهند که این خدمات شامل خدمات آموزشی شناختی رفتاری، خدمات توانبخشی، خدمات زیستی دارویی، خدمات تکمیلی و ترکیبی می‌باشد.

وی با بیان اهمیت سازگاری شناختی کودک ابراز داشت: خدمات آموزشی شناختی رفتاری شامل اقداماتی است که منجر به افزایش کنش‌های شناختی فرد دارای اختلال طیف اوتیسم (توجه، تمرکز، تکلم و ...) و حذف رفتار‌های اضافه است که سازگاری شناختی کودک را با محیط مختل می‌کند و به این منظور از رفتاردرمانی،‌ای بی ای، تیچ، برقراری ارتباط با استفاده از مبادله تصویر با هدف ارتقا سطح مهارت‌های شناختی و کنترل رفتاری و درک اهمیت درنظر گیری رفتار‌های متناسب با سن و جامعه، بهره گیری می‌شود.

مدیرکل بهزیستی آذربایجان شرقی خدمات توانبخشی را در برگیرنده شیوه‌های تقویت حسی- حرکتی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، ورزش، برنامه‏های حسی مانند روش انسجام حسی، تربیت شنیداری و ... عنوان کرد که با توجه به شدت علایم و سطح نیازمندی افراد تعیین می‌شوند.

صحاف خدمات زیستی دارویی و خدمات تکمیلی و ترکیبی را از سایر خدمات در حال ارائه در مراکز روزانه عنوان کرد و در تشریح این خدمات ابراز داشت: خدمات دارویی شامل مداخلات درمانی است که در جهت پیشگیری از پیشرفت اختلال و یا درمان بیماری‌های همراه اختلال طیف اوتیسم انجام می‌شوند. این اقدامات شامل دارودرمانی، تغذیه‌درمانی، ویتامین درمانی و درمان اختلال همراه بوده و از طریق ارائه مشاوره تخصصی به خانواده و ارجاع به متخصصان خارج از مرکز امکان‌پذیر است.

وی آموزش هنر براساس معیار‌ها و برنامه‌های توانبخشی جهت نیل به اهداف توانمندسازی، موسیقی درمانی، بازی درمانی و انجام فعالیت‌های منظم ورزشی با توجه به اهداف توانبخشی و توانمندسازی، آماده‌سازی افراد دارای اختلال طیف اوتیسم مستعد، برای شرکت در رقابت‌های ورزشی، هنری و جشنواره‌های مختلف از زیر شاخه‌های بخش خدمات تکمیلی عنوان کرد.

اوتیسم به عنوان یک اختلال پیچیده و چندوجهی، در تمام دنیا روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود، زیرا آمار ابتلا به سرعت در حال افزایش است. اهمیت آگاهی، فرهنگ سازی و فراهم آوردن بستر مناسب برای آموزش و توانبخشی این طیف، واضح و مبرهن است و این امر ممکن نیست مگر با همکاری نهاد‌های دولتی، مردمی و دست در دست هم دادن همگانی.