موضوع شناسایی موقوفه‌های سلامت در دهه اخیر به صورت جدی از سوی وزارت بهداشت پیگیری می‌شود، بیش از سه هزار موقوفه مرتبط با سلامت وجود دارد که بخشی از آنها فعال بوده و بخشی دیگر نیز غیر فعال هستند
شفاآنلاین>سلامت> حائری مدیرکل خیرین وزارت بهداشت: برخی بیمارستان‌های خیریه که خودگردان و بدون کمک دولتی اداره می‌شوند مشکلات بسیاری دارند
به گزارش شفاآنلاین: موضوع شناسایی موقوفه‌های سلامت در دهه اخیر به صورت جدی از سوی وزارت بهداشت پیگیری می‌شود، بیش از سه هزار موقوفه مرتبط با سلامت وجود دارد که بخشی از آنها فعال بوده و بخشی دیگر نیز غیر فعال هستند. برخی از موقوفه‌های سلامت هنوز شناسایی نشده و بعضی از آنها همچون بیمارستان‌های خیریه این روزها با چالش‌های گوناگونی سر و کار دارند چنانکه حتی زمزمه تعطیلی آنها به گوش می‌رسد.
وی همچنین می‌نویسد: «در میان سلاطین مملوک و امیران، درمان با صدقه، یعنی بخشش سخاوتمندانه به فقرا در هنگام مریضی امری عادی بود.»
اگرچه موضوع وقف تنها به کشورهای مسلمان محدود می‌شود اما در سراسر جهان بسیاری از مراکز درمانی با نهادهای خیریه مرتبط هستند و از این طریق هزینه‌های دارو و درمان بسیاری از شهروندان کشورها تامین می‌شوند.
در ایران نیز ۳ هزار و ۱۳۶ موقوفه مرتبط با موضوع سلامت وجود دارند، علاوه بر آن مراکز خیریه دیگری نیز که وقفی نبوده اما در این حوزه فعالیت می‌کنند وجود دارند.
قدیمی‌ترین موقوفه سلامت کشور، موقوفه عتیقی است که زیر نظر آستان قدس رضوی(ع) است. این موقوفه در قرن دهم هجری وقف شده است.موقوفه عتیقی شامل، ۲۲ رقبه از جمله چند قریه شش‌دانگی بزرگ، مزرعه رادکان و مزرعه معروف به کنه‌بیست در مشهد و چناران است که این اماکن در حال حاضر به مراکز بزرگ تولیدی و دامداری تبدیل شده است و عمده عواید این‌ها بنابر نیت واقف باید به دارالشفاهای آستان قدس رضوی(ع) اختصاص یابد.
موضوع احصای موقوفه‌های فعال سلامت و شناسایی آنها چندین سال است که به دغدغه مسئولان وزارت بهداشت و سازمان اوقاف تبدیل شده است، چرا که بسیاری از این موقوفه‌ها برخلاف نیت واقف در امور دیگری فعالیت می‌کردند. غلامعلی رحیمی، درباره تعداد موقوفات فعال سلامت می‌گوید: تا پایان سال ۱۳۹۷ مجموعاً هزار و ۴۰۷ موقوفه سلامت فعال به ثبت رسیده بود که شامل؛ ۱۳۳ بیمارستان فعال(یک چهارم بیمارستان‌های کشور)، ۷۰۲ درمانگاه، ۲۳۷ مرکز بهداشت، ۴۱ پایگاه بهداشت، ۲۷۰ خانه بهداشت، دو داروخانه، دو مرکز جراحی، سه مرکز توانبخشی، یک مرکز آزمایشگاهی، ۱۴ مرکز فوریت‌های پزشکی و ۲۰ مرکز آموزشی و اداری بود. اگر حمام‌ها و گرمابه‌ها و آثار باستانیِ وقفی و مربوط به حوزه سلامت را که ثبت میراث فرهنگی شده‌اند و دیگر فعال نیستند به حساب بیاوریم، مجموعاً دو هزار و ۴۰۰ موقوفه سلامت در کشور داریم.»
اکنون در پایان سال 1400 به نظر می‌رسد که تعداد موقوفه‌های فعال افزایش پیدا کرده باشد. بر اساس اعلام احمد شرفخانی مدیرکل امور خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه «در کل کشور ۲۰۸ هزار موقوفه، وجود دارند که از این تعداد موقوفه، ۳ هزار و ۱۳۶ موقوفه مرتبط با موضوع سلامت بوده که یک هزار و ۷۰۵ موقوفه مرتبط با دارو و درمان، ۶۷۸ موقوفه مرتبط با مراکز درمانی و ۷۵۳ موقوفه مرتبط با مراکز درمانی خاص و آسایشگاهی است. همچنین یک میلیون و ۴۰۰ هزار رقبه در کشور، وجود دارند که از این تعداد رقبات، ۲۹۷ هزار و ۴۱۴ رقبه مربوط به موقوفات عرصه سلامت هستند که از این تعداد ۱۶۲ هزار رقبه برای موضوع دارو و درمان، بیش از ۶۷ هزار رقبه برای مراکز درمانی و بیش از ۶۷ هزار رقبه برای مراکز درمانی خاص و آسایشگاهی وقف شده است.» گفتنی است رقبه‌ها به زمین‌ها، باغ‌ها، مغازه‌ها و .. عنوان می‌شود که در جهت تامین هزینه نگهداری، خرید تجهیزات و .. برای موقوفه‌ها با نیت واقف در نظر گرفته شده‌اند.
به گفته شرفخانی، براساس تبادل اطلاعاتی که بین این سازمان و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام شده، تعداد یک هزار و ۱۲۷ مراکز درمانی خیریه و موقوفه احصاء شده که شامل ۱۳۳ بیمارستان، ۴۰۲ درمانگاه، ۲۳۷ مرکز بهداشتی، ۴۱ پایگاه بهداشت، ۲۷۰ خانه بهداشت، دو داروخانه، دو مرکز جراحی، سه مرکز توانبخشی، سه مرکز آزمایشگاهی، ۱۴ مرکز فوریت‌های پزشکی و ۲۰ مرکز اداری و آموزشی حوزه سلامت است. شرفخانی در این رابطه اظهار کرد: «اقداماتی در خصوص انعقاد تفاهم‌نامه با وزارت بهداشت انجام شده و پلت‌فرمی نیز طراحی شده است که بتوان رصدی را در عرصه عملکردی مراکز درمانی خیریه و موقوفه داشته باشیم. سازمان اوقاف و امور خیریه به‌همراه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌دنبال تعیین تکلیف وضعیت تمامی مراکز درمانی خیریه و موقوفه است.»
وی افزود: «موقوفه‌های سلامت چند دسته بوده و بخشی از آنها عملا به مراکز دولتی واگذار شده‌ند که با کمک‌های دولتی سرپا بوده و بر اساس تعرفه‌های دولتی خدمات ارائه می‌دهند. برخی موقوفه‌ها خود گردان بوده و با تعرفه خیریه فعالیت می‌کنند. برخی از این موقوفه‌ها نیز مربوط به آستان‌های مقدس رضوی، شاه چراغ، حضرت عبدالعظیم حسنی و حضرت معصومه علیهم اسلام هستند که نظارت هم از سوی آنها انجام می‌شود.» حائری ادامه داد: «بسیاری از موقوفات رقبه داشته و اوقاف یکسری از این رقبات را استخراج کرده و به تعاریف مشترکی هم رسیده‌ایم. مثلا برخی از بیمارستان‌های وقفی رقبه دارند و این رقبات باید بیایند هزینه سرپا بودن بیمارستان‌ها را بپردارند. این اتفاق در حال حاضر نمی‌افتد و وزارت بهداشت باید بر آنها نظارت کند تا این رقبات در حوزه سلامت درست عمل کنند. ما اصلا نمی‌دانیم این درآمدها کجا هزینه می‌شوند.»
مدیرکل امور خیرین وزارت بهداشت یادآور شد: «ما در تمامی استان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی شورای وقف و سلامت را ایجاد کردیم، تمامی این موقوفه‌ها، حق پذیره موقوفه‌ها، موقوفه‌های غیر فعال و موقوفه‌هایی که بر خلاف نیت واقف عمل می‌کنند، در حال بررسی هستند.»
یکی از مشکلات مراکز درمانی وقفی در سال‌های گذشته عدم اختصاص ارز دولتی برای هزینه‌های دارویی و تجهیزات مصرفی بود. مشکل دیگری که برخی از مسئولین مراکز درمانی خیریه ابراز می‌کردند عدم تعرفه مناسب با بیمارستان‌های خصوصی بود، چرا که به گفته آنها هزینه‌هایشان همسان با بیمارستان‌های خصوصی بوده اما تعرفه‌های آنها کمتر است و همین موضوع موجب ورشکستگی و تعطیلی برخی از آنها شده است.
شرفخانی در این رابطه گفت: «یکی از معضلات ما در مراکز درمانی خیریه این است که در دوره قبلی در وزارت بهداشت آئین‌نامه ابلاغ کردند که هر مرکز درمانی که موقوفه باشد، تعرفه‌اش خیریه باشد، واقف وقف کرده است که بیمارستان به همه مردم خدمات دهد، از درآمد آن به درمان بیماران نیازمند کمک شود. بیمارستان وقفی که رقبه‌ای نداشته باشد و از بیماران تعرفه خیریه اخذ شود، چگونه خود را اداره کند؟ به علت همین آئین‌نامه، تامین اجتماعی در بیمارستان‌های وقفی ۳۱ درصد کمتر پرداخت می‌کند و باعث شده است پزشکان متخصص خوب کمتر رغبت کنند به این مراکز بروند، این امر در آینده موجب می‌شود آرام آرام مجموعه‌های درمانی وقفی، افت کیفیت و نیاز مالی پیدا کنند.» شرفخانی اظهار کرد: «نکته دیگر این است که مراکز درمانی وقفی اگر بخواهند تجهیزات پزشکی تهیه کنند، ارز دولتی به آنها تعلق نمی‌گیرد، وقتی تعرفه بیمارستان را خیریه کرده‌اید و انتفاع شخصی هم در کار نیست، معلوم است که مراکز درمانی وقفی با مشکل تجهیزات پزشکی مواجه می‌شوند. باید مثل مراکز درمانی دولتی، ارز دولتی به آنها تعلق گیرد. این اقدام قبلاً نبوده است. طی مدت اخیر، بازدیدهای میدانی را در دستور کار قرار داده‌ایم، زیرا اول ما باید برویم ببینیم وضعیت به چه شکل است. همین چندروز پیش از بیمارستانی بازدید کردیم و به این نتیجه رسیدیم که مشکل مدیریتی جدی دارد، تیمی را آنجا مستقر کردیم که بخش‌های مختلف بیمارستان را بررسی کنند، کدام بخش زیان‌ده است و کدام بخش کارآمد.»
نظرشما
آخرین اخبار