دوگانه رمدسیویر و فاویپیراویر در پروتکل‌های ضدکرونایی

از منظر ایمنی‌زایی، رمدسیویر تری فسفات به عنوان یک آنالوگ آدنوزین تری فسفات عمل می‌کند و برای ادغام در زنجیره (RNA) توسط پلیمر از (RNA) وابسته به (SARS-CoV-2 RNA) رقابت می‌کند و در نتیجه منجر به تاخیر در خاتمه زنجیره در طول تکثیر (RNA) ویروسی می‌شود. این امر به طور کلی منجر به مهار سنتز(RNA) می‌شود.

در ابتدای موج دلتا همه‌گیر شناسان این دارو را برای مبتلایان تجویز کردند و نتیجه بالینی در برخی موارد منجر به آن شد که استفاده از این دارو می‌تواند روند تکثیر ویروس در بدن فرد بیمار را کنترل ‌کند. به این ترتیب رمدسیویر به عنوان دارویی در سبد داروی مبتلایان قرار گرفت. نکته حائز اهمیت در این میان آنکه رمدسیویر به صورت پودری است که با مایع مخلوط شده و باید توسط پزشک یا پرستار به مدت سی تا صد و بیست دقیقه در ورید تزریق شود. معمولا این دارو یک بار در روز و به مدت ۵ تا ۱۰ روز متوالی تجویز می‌شود. طول درمان شما بستگی به میزان واکنش بدنتان به دارو دارد. ترزیق رمدسیویر می‌تواند با عوارضی چون: افزایش قندخون، افت فشارخون، تهوع، تب و لرز، تعریق، عوارض کلیوی و کبدی همراه باشد.

به رغم ایمنی‌زایی رمدسیویر و امیدواری به درمان مبتلایان، در شرایط حاضر مشاهدات آزمایشگاهی و شواهد بالینی، ایمنی‌زایی رمدسیویر را مورد تشکیک قرار داده است. در این ارتباط، هر چند استفاده از این دارو در بیش از ۵۰ کشور مجاز اعلام شد، اما بسیاری از کشورها مجوز استفاده از این دارو را صادر نکردند. یک مطالعه بالینی در ایران نشان داده که رمدسیویر فقط موجب کوتاه شدن طول دوره درمان، آن هم در برخی بیماران، نه همه آنها شده است. در مطالعه‎ای که در مجله پزشکی «نیوانگلند» منتشر شده است، ۵۳ بیمار بعد از تجویز و تزریق رمدسیویر مورد بررسی قرار گرفتند. این افراد گروه کوچکی برای نتیجه‌گیری قطعی ناشی از تجویز و تزریق رمدسیویر بوده که منجر به فوت آنها به میزان ۱۳درصد شده است. در همین ارتباط یک مطالعه جدیدتر روی شمار زیادی از کهنه ‌سربازان آمریکایی نشان داده است که رمدسیویر نه‌تنها به بهبود بیماری کرونای آنها کمکی نکرده، بلکه دوره بیماری را افزایش هم داده است.

سازمان بهداشت کانادا نیز استفاده از رمدسیویر را برای استفاده عمومی، هیچگاه مجاز ندانست. با توجه به تشکیک‌ها و تردید‌ها بابت ایمنی‌زایی رمدسیویر، ستاد مبارزه با کرونا در کشور ما اعلام کرد که ما به جای خرید رمدسیویر بهتر بود که هزینه‌های خرید آن را به تامین اکسیژن، داروهای ضدانعقاد و تخت‌های مراقبت ویژه، همچنین پرداخت حقوق کادر درمان و یا خرید واکسن می‌کردیم. مزید آنکه تهیه آن در بازار سیاه نه‌تنها ایمنی‌زایی ندارد و بلکه فاقد توجیه اقتصادی است. به طور کلی پزشکان این دارو را امکانی برای درمان قطعی بیماران مبتلا به کووید ۱۹ تلقی نمی‌کنند، بلکه معتقدند استفاده از آن می‌تواند احتمال بهبود و زنده ماندن برخی بیماران مبتلا به کرونا را افزایش و دوره مداوا را چند روز کاهش دهد.

در قیاس با رمدسیویر، فاویپیراویر دارویی دیگری در فرم خوراکی به صورت قرص‌های ۲۰۰ میلی‌گرمی است که برای درمان کرونا از سوی متخصصان عفونی مورد تجویز قرار گرفته است. «سایتووکس» نام تجاری این قرص است. فاویپیراویر برای اولین بار در مرکز بیماری همه‌گیر علیه «SARS-CoV-2» در ووهان استفاده شد. با شیوع همه‌گیری در اروپا، این دارو برای استفاده اضطراری در ایتالیا تایید شد و در حال حاضر در اکثر کشورهای درگیر با کووید۱۹ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در ژوئن ۲۰۲۰، این دارو تاییدیه «DCGI» را در هند برای عفونت‌های خفیف تا متوسط کووید‌۱۹ دریافت کرد.

از منظر ایمنی‌زایی، فاویپیراویر منجر به خاتمه سنتز پروتئین در ویروس می‌شود و با قرار گرفتن در رشته «RNA» از گسترش بیشتر آن جلوگیری می‌کند. به عبارت دیگر، فاویپیراویر با مهار آنزیم‌های ویروس، باعث ورود آسان دارو به «RNA» ویروس می‌شود.

نتایج مطالعات آزمایشگاهی و بالینی نشان داده که فاویپیراویر فقط در عفونت‌های آنفلوآنزا می‌تواند باعث نوعی جهش‌زایی کشنده در ویروس شود و آن را به یک داروی کشنده ویروس تبدیل ‌کند و همچون رمدسیویر، دارای مکانیسم اثر ضعیفی برای درمان کرونا است. در این ارتباط، مطالعاتی که در مجله معتبر «نیچر» صورت گرفته، گزارش شده که فاویپیراویر هم هیچ تاثیری در کاهش مرگ و میر بیماران کووید ۱۹ نداشته و معلوم شده که فاویپیراویر داروی بی‌تاثیر و پرعارضه بوده که باعث وخیم شدن عملکرد کبد و کلیه‌ها می‌شود.

 حال و اگرچه فاویپیراویر نیز همانند رمدسیویر هنوز به صورت گسترده‌ای تجویز و مصرف می‌شود، اما به جهت اجتناب از عوارض گسترده آن به ویژه تاثیر وخیم آن بر کلیه و کبد، بهتر آن است که تجویز این دارو‌ها از پروتکل‌های درمانی حذف شود. حال و در شرایطی که بابت مکانیسم اثر رمدسیویر و فاویپیراویر تردیدهایی به وجود آمده است، آیا کاربست و رعایت پروتکل‌های ضد کرونایی و عادت کردن به سبک زندگی کرونایی مانند زدن ماسک و فاصله‌گیری فیزیکی و عدم تردد در اجتماعات و در نتیجه استقبال عقلانی از واکسیناسیون، روش مناسبی برای مصونیت از ابتلا نیست؟ فراموش نکنیم که پیشگیری بهتر از درمان است.پرهام هرسنی/ پژوهشگر پزشکی اجتماعی/ روزنامه جهان صنعت