وقتی زندگی به باد بند است

شفاآنلاین>سلامت> محمدرضا شالبافان، روانپزشک، از راهکارهای مقابله با افسردگی، پرخاشگری، اضطراب و مشکلات روانی در هوای آلوده تهران می‌گوید

به گزارش شفاآنلاین: بیستمین تابلوی سنجش آلودگی تهران هم تنفس در هوای دودگرفته پایتخت را «ناسالم برای همه گروه‌ها» اعلام کرد. حالا چشم همه 8میلیون نفر جمعیت تهران به نسیمی است که با قدرت هرچه تمام‌تر از سمت توچال راهی شود و تخفیفی برای تنفس در این هوا بدهد؛ تنها راه‌حل «شدنی»ای که همواره از آن برای رفع آلودگی تهران مطرح می‌شود. این روزها باید کمتر از دیدن افراد مضطرب، پرخاشگر، افسرده و پراسترس تعجب کنیم‎؛ آلودگی هوا زندگی کودکان، سالمندان، زنان باردار، بیماران تنفسی، بیماران قلبی‌ و همه گروه‌ها را مختل کرده و همه‌‌چیز تقصیر باد است. در این گزارش تأثیر آلودگی هوا در مشکلات روانی مردم تهران را بررسی کرده است‎؛ معضلی که در 5سال گذشته از نیمه دوم سال، خودش را به تمام فصول سال رسانده و روزهای بسیار اندکی برای تنفس در هوای سالم برای شهروندان باقی گذاشته است.

گلوله برفی بحران
تغییرات محیطی یکی از اتفاق‌هایی است که جزیره امن آرامش هر فردی را به هم می‌زند و ثبات فرد را تهدید می‌کند. اضطراب‌های محیطی از همین‌جا شروع می‌شوند و مثل گلوله برفی که هر لحظه بزرگ‌تر می‌شود‎، مدام قدرت می‌گیرد و با هر محرکی، آسیب بیشتری به افراد وارد می‌کند.   شالبافان می‌گوید: «وقتی شرایط معمول زیستی ما به هم می‌ریزد، براساس سلامت روانی و جسمی فرد و شرایطی که قبل از این تغییرات داشته، واکنش‌های مختلفی خواهد داشت. افسردگی، اضطراب، تپش قلب، خشم، تحریک‌پذیری، لرزش و... بخشی از این واکنش‌‌ها‌ست.»

ما بخشی از راه‌حل هستیم
شالبافان‌ می‌گوید: «موضوعی مثل آلودگی هوای تهران مسئله‌ای کلان و پیچیده است و بخش مهمی از راه‌حل آن مسئله‌ مدیریت است. اما اینکه بگوییم کاری از دست ما بر‌نمی‌آید و در مقابل این معضل احساس منفعل‌بودن کنیم، پاسخ درستی نیست. ما بخشی از راه‌حل هستیم. البته این به‌معنای این نیست که حل هر مشکل و راهکار آن را از مردم بخواهیم. منفعل‌شدن مردم در مقابل مشکلات این‌چنینی، باعث کاهش مطالبه‌گری می‌شود. فراموش نکنیم که مطالبه‌گری از اتفاق‌های مهمی است که بر کاهش استرس‌های اجتماعی اثر می‌گذارد. وقتی انتظار تغییر و تحول داشته باشیم و آن را مطالبه کنیم، می‌توانیم بگوییم کاری که از دستمان بر‌می‌آمده را انجام داده‌ایم. بی‌تفاوتی مردم نسبت به چنین پدیده‌هایی به اندازه خود بحران، آسیب‌زننده است.» او حد متعادلی از مسئولیت‌پذیری را برای هر شهروندی لازم می‌داند تا منجر به رخ‌دادن نتیجه‌ای مطلوب شود و می‌گوید: «منظورم از حد متعادل این است که نه نسبت به این اتفاق بی‌تفاوت باشیم و خود را منفعل حس کنیم، نه اینکه خودمان را کاملا مقصر بدانیم. هر دو راهکار اشتباه است و جامعه را دچار اضطراب و تنش می‌کند.»

مراجعه به درمانگر فردی
بحران‌هایی مثل آلودگی محیط‌زیست، آلودگی هوا و... می‌توانند روحیه جامعه را تحت‌تأثیر خود قرار دهند. سازمان بهداشت جهانی برای مسلط‌شدن به این تنش‌های روانی و استرس‌ها، روش‌های مختلفی را پیشنهاد می‌‌کند. ازجمله شرکت در جلسات مشاوره گروهی و افزایش مهارت‌های زندگی. اما اگر کار بیخ پیدا کرد و تنش و افسردگی و اضطراب از حد گذشت، باید برای آن فکر جدی‌تری کرد. شالبافان می‌گوید: «اگر اضطراب و دلشوره و تنش‌‌های این بحران‌ها آنقدر زیاد است که به‌سادگی در رفتار فرد قابل مشاهده باشد، دیگر کاری از دست دوره‌های مهارت‌های زندگی و مشاوره گروهی بر‌نمی‌آید. فردی که در چنین شرایطی قرار دارد و تغییرات خلقی به وضوح زندگی او را مختل کرده، باید به درمانگر فردی مراجعه کند. این بحران‌ها می‌تواند تأثیر زیادی در تمام ابعاد زندگی فرد داشته باشد.»

گروه‌های حساس تنش‌های روانی
تنش‌های ناشی از آلودگی هوا هم مثل هر مشکل دیگری دسته‌بندی‌هایی برای «گروه‌های حساس» دارد‎؛ افرادی که بیش از دیگران تحت‌تأثیر این مشکل قرار می‌گیرند و واکنش‌های رفتاری و درونی آنها به این بحران باید کنترل شود. استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌گوید: «در مورد بیماری‌‌ها و تنش‌های روانی، عوامل خطر تعریف شده‌اند. مشکلات مالی و اقتصادی، تغییر شغل و یا تغییرات بزرگی که در زندگی تجربه می‌کنیم، تغییر محل زندگی و... عواملی هستند که اگر فرد در مواجهه با آن قرار بگیرند، دچار استرس می‌شود. این استرس‌ها لزوما نتیجه اتفاق‌های منفی نیستند. مثلا دانشجویی که بعد از 2سال کلاس‌های غیرحضوری باید در کلاس‌های حضوری شرکت کند، فردی که در آستانه شروع زندگی تازه قرار دارد و... هم استرس‌های زیادی را تجربه می‌کنند. این مشکلات و اضطراب‌های انباشته با بحرانی مثل آلودگی هوا تشدید می‌‌شوند. ما در مورد مشکلات روانپزشکی این افراد را در زمره گروه‌های حساس قرار می‌دهیم.» آگاهی از این موقعیت‌ها و آمادگی برای تحمل بحران‌های تازه می‌‌تواند مقاومت افراد در برابر افسردگی و اضطراب را بیشتر کند. این روزها که سلامت جسمی «همه گروه‌ها» در پایتخت به وزیدن باد توچال بند است، با مراقبت‌های ساده می‌توان سلامت روانی نسبی‌ای را تجربه کرد.روزنامه همشهری