درباره مضرات نان سنتی بارها کارشناسان زیادی هشدار دادهاند. آنها میگویند که با توجه به اینکه نان قوت غالب مردم ایران است و سرانه مصرف نان در کشور بالا است، زیانهای ناشی از نان سنتی بر سلامتی ایرانیها میتواند بیشتر از هر ماده غذایی دیگر باش
شفاآنلاین>سلامت> ایرانیها چهار برابر میانگین مردم جهان نان میخورند اما نان محبوب آنها نه تنها نانی با کمترین ارزش غذایی است که شیوه پخت نان سنتی در ایران به دلایل مختلف بارها زیر تیغ انتقاد وزارت بهداشت بوده است.
به گزارش شفاآنلاین: با این حال نه مصرفکنندگان از نان سنتی دل کنده و زیر بار نان سالمتر صنعتی رفتهاند و نه سیاستگزاران از ترویج نان صنعتی حمایت کردهاند. جالب اینکه سیاستگزاران برای نان ناسالم سنتی یارانههای مختلف دادهاند و حالا سهم نان صنعتی از بازار ایران بسیار ناچیز است و محسن لزومیان، رییس اتحادیه تولیدکنندگان نانهای صنعتی میگوید که فقط یک سوم واحدهای تولیدی نان صنعتی فعال هستند و برخی از همین واحدهای فعال هم فقط با یک دهم ظرفیت خود کار میکنند.
چرا
نان سنتی گزینه بدتری است؟
درباره مضرات نان سنتی بارها کارشناسان زیادی هشدار دادهاند. آنها میگویند که با توجه به اینکه نان قوت غالب مردم ایران است و سرانه مصرف نان در کشور بالا است، زیانهای ناشی از نان سنتی بر سلامتی ایرانیها میتواند بیشتر از هر ماده غذایی دیگر باشد. بر همین اساس وزارت بهداشت در سالهای گذشته درگیریهای زیادی با نانوایی سنتی بوده است. درگیری درباره رعایت بهداشت در نانواییهای سنتی، شیوه غیراصولی پخت نان و تخمیر آرد و حتی میزان بالای نمک و جوش شیرین در نانهای سنتی و حذف سبوس آرد و ... از جمله مهمترین مشکلاتی است که وزارت بهداشت در سالهای گذشته با نانواییهای سنتی تجربه کرده است.
آمارهای وزارت بهداشت نشان میدهد که سرانه مصرف نمک در ایران، دو تا سه برابر میانگین جهانی است. در حالی که مصرف نمک زیاد، بیماریهای خطرناکی به دنبال دارد.
طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت، میزان مصرف نمک روزانه برای افراد عادی باید کمتر از ۵ گرم و برای افراد بالای ۵۰ سال باید کمتر از ۳ گرم باشد اما گزارش وزارت بهداشت نشان میدهد که ایرانی ها حدود دو تا سه برابر بیشتر از میزان توصیه شده جهانی، یعنی ۱۰ گرم نمک در روز مصرف می کنند. وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه مصرف بیرویه نمک، ریسک ابتلا به فشارخون، سکته قلبی، پوکی استخوان و سرطان معده را افزایش میدهد، نان سنتی را یکی از علل مهم افزایش سرانه مصرف نمک در ایران دانسته است. علیرضا رئیسی، معاون سابق بهداشت وزارت بهداشت در این زمینه به ایسنا گفته بود: «در حال حاضر مشکل اصلی ما در وزارت بهداشت کنترل میزان نمک نان، در حوزه نانواییهای سنتی است.»
او توضیح داده بود: «کنترل نمک نان صنعتی بسیار راحتتر است اما در نانواییهای سنتی به بهانه عملآوری بهتر نان، علاوه بر نمک موجود در خمیر نان، اقدام به اضافه کردن نمک بیشتر میشود که این موضوع از دیرباز دغدغه جدی ما بوده و همواره تذکرات جدی به نانوایان دادهایم.»
او همچنین کیفیت آرد گندم مورد استفاده در نانواییهای سنتی را محل اشکال دانسته و گفته بود: «یکی از توصیههای جدی ما اهمیت به کیفیت آرد و گندم است. به همین منظور باید به سمت تهیه و تولید نان صنعتی گام برداریم.»
وزارت بهداشت بارها نبود سبوس در نان سنتی و استفاده از آرد سفید در این نانواییها را مورد انتقاد قرار داده و تاکید کرده است که این موضوع موجب افزایش قندخون و بروز دیابت در ایرانیها شده است. علاوه بر این استفاده بیرویه از جوش شیرین برای عملآوری خمیر نان سنتی یکی از موضوعات جنجالی در حوزه سلامت مواد غذایی در ایران بوده است، تا آنجا که بسیاری از کارشناسان تغذیه و بهداشت مواد غذایی یکی از مهمترین عوامل شیوع مشکلات گوارشی در ایران را نان نامرغوب سنتی و استفاده بیرویه از جوش شیرین دانستند.
مسعود سامی، متخصص بهداشت و کنترل کیفیت مواد غذایی درباره استفاده بیرویه از جوش شیرین در نان سنتی هشدار داده و به ایمنا گفت: «مصرف جوش شیرین در پخت نانهای سنتی غیرمجاز است، چرا که باعث اختلال در جذب برخی املاح ضروری و ویتامینها میشود که زمینهساز برخی بیماریها خواهد شد.»
او توضیح داد: «در دنیا استفاده جوش شیرین یا بیکینگ پودر که ماده اصلی آن جوش شیرین است در محصولات غذایی مانند کیک و کلوچه که با آرد تهیه میشوند مجاز است و استفاده از جوش شیرین در پخت نان غیرمجاز است و اگر جوش شیرین در پخت نان استفاده شود، نان خاصیت قلیایی پیدا میکند و باعث بهم خوردن PH اسیدی معده و ایجاد بیماریهای گوارشی مثل کاهش هضم و جذب در دستگاه گوارش، سوء هاضمه و زخم معده در دراز مدت خواهد شد.»
این کارشناس همچنین تاکید کرد: «مصرف جوش شیرین در نان باعث جذب نشدن املاحی مانند آهن، کلسیم و فسفر میشود و جذب نشدن کلسیم و آهن در دراز مدت سبب پوکی استخوان و کم خونی خواهد شد، همچنین جوش شیرین به دلیل ایجاد سوء هاضمه در جذب برخی ویتامینها مانند ویتامین C نیز اختلال ایجاد میکند و اختلال در جذب املاح ضروری و ویتامینها میتواند زمینه ساز بروز برخی بیماریها مثل بیماریهای رودهای شود.»
علاوه بر این شیوه پخت نان سنتی همواره مورد انتقاد وزارت بهداشت و کارشناسان تغذیه بوده است. پخت نان روی حرارت مستقیم آتش برای سلامتی زیان دارد و به همین علت وزارت بهداشت سالیان سال به دنبال بهبود استاندارد تنور نانواییهای سنتی بوده است. همنین تماس زیاد دست در فرآیند تهیه نان سنتی و مشکلات بهداشتی متعدد نانواییهای سنتی از دیگر چالشهای وزارت بهداشت با نانواییهای سنتی بوده است.
این موضوع در حالی رخ میدهد که تقریبا هیچ کدام این مشکلات در نان صنعتی وجود ندارد. کارشناسان تغذیه میگویند از مهمترین فواید مصرف نانهای صنعتی این است که این نانها در شرایط کاملا بهداشتی تهیه و با کمترین دخالت دست و توسط ماشینآلات پیشرفته تولید میشود. در تولید نانهای صنعتی ارزش غذایی نان حفظ میشود و این نانها شناسنامهدار هستند و زمان تولید، تاریخ انقضا و تولیدکننده آن مشخص است و تنوع زیادی هم دارند. همچنین زمان ماندگاری نانهای صنعتی بسیار بیشتر از نانهای سنتی است و این نانها به راحتی میتوانند با انواع آردهای سبوسدار، جو، سویا و امثال آن تهیه شود.
به همین دلیل است که از سال 85 پروژه توسعه مصرف نان صنعتی توسط مجلس کلید خورد و پس از تصویب در دولت و مجلس این طرح برای اجرا به شرکت بازرگانی دولتی ایران ابلاغ شد. بر اساس این طرح قرار بود نان بهداشتی و سالم متناسب با ذائقه عمومی مردم به روش صنعتی تهیه و در بین مردم توزیع شود اما نه تنها دل کندن مردم از نان سنتی سخت بود و مصرف کنندگان به استفاده از نان سنتی گرایش بیشتری دارند که حتی سیاستهای دولت در سالهای گذشته در جهات حمایت از نان سنتی بوده است.
فقط یک سوم واحدهای تولید نان صنعتی فعال هستند
بر اساس آخرین آمار وزارت صنعت سهم بازار نان صنعتی در ایران بین 8 تا 9 درصد است که البته فعالان بازار نان صنعتی میگویند که سهم آنها از بازار در دوران شیوع کرونا اندکی بهبود داشته و به 15 درصد رسیده است. آنها میگویند رعایت پروتکلهای بهداشتی باعث شد که مردم به خرید نان بستهبندی تمایل بیشتری نشان بدهند و خرید نان بستهبندی افزایش داشته باشد.
در حال حاضر و بر اساس آمار وزارت صنعت چیزی حدود 492 واحد نان صنعتی در ایران پروانه بهرهبرداری دارند که ظرفیت اسمی این تعداد واحد صنعتی حدود یک میلیون و 450 هزار تن در سال است و البته از این تعداد فقط پنج واحد نان صنعتی در حجم بالا فعالیت میکنند.
با وجود آنکه وزارت صنعت آمار واحدهای نان صنعتی در ایران را 492 واحد اعلام کرده است، محسن لزومیان، رئیس اتحادیه نانهای صنعتی ایران به ایسنا گفته است که از این تعداد فقط 160 واحد نان صنعتی فعال هستند که در واقع نشان از فعالیت یک سوم واحدهای تولید نان صنعتی دارد.
به گفته او، در حال حاضر شرکت بازرگانی دولتی به کارخانجات آرد دولتی نمیدهد و میگوید در این زمینه کمبود وجود دارد. این مسئله باعث شده تولید نان صنعتی کاهش پیدا کند. برای مثال کارخانهای با ظرفیت تولید ۵۰ تن روزانه فقط پنج تن تولید میکند که باعث افزایش هزینه تولیدکنندگان میشود. استفاده از آرد آزاد نیز برای تولیدکنندگان به صرفه نیست.
لزومیان با بیان اینکه شرکت بازرگانی دولتی اصلیترین ماده اولیه تولید نان صنعتی را تامین نمیکند، به ایسنا گفت: «در حال حاضر قیمت آرد با گندم ۶۶۵ تومانی برای نان سنتی، ۹۰۰ تومان برای نان صنعتی و فانتزی، ۲۷۰۰ تومان برای صنف و صنعت و ۵۰۰۰ تومان به صورت آزاد در بازار وجود دارد. اما راه حل مشکلات این است که قیمت آرد تک نرخی شود.»
او با بیان اینکه ۷۰ درصد مواد اولیه تولید نان صنعتی آرد است، اظهار کرد: «در حال حاضر مشکل اصلی تولیدکنندگان تامین آرد است. اگر آرد تک نرخی شود، قاچاق آرد متوقف میشود، سوء استفاده گران و مافیا از بازار حذف میشوند، در تولید رونق و بین تولیدکنندگان رقابت ایجاد میشود.»
لزومیان در ادامه تاکید کرده است: «عواملی چون تحریمها و شرایط اقتصادی، واحدهای صنعتی با ظرفیت بالای 20 تن را با مشکلاتی مانند نوسانات نرخ ارز، معوقات بانکی و اجرایی نشدن بخشهایی از قانون هدفمندی یارانهها مواجه کرده است.»
لزومیان همچنین گفته است: « با توجه به سهم 8 تا 9 درصدی نانهای حجیم و نیمهحجیم در مصرف سرانه نان کشور باید بر این نکته تاکید کرد که بهرغم افزایش 30 درصدی تولید این محصولات درسال گذشته هنوز سرانه مصرف نانهای صنعتی درکشور پایین است.وی دلیل این امر را عدم تک نرخی شدن آرد ذکر کرد که واحدهای تولید نان صنعتی را با مشکل روبهروکرده و گفت: از طرفی 80درصد آرد مصرفی برای نان دولتی و تنها 20 درصد آزاد است که در بخش صنعتی و فانتزی استفاده میشود. این امر تاثیر بسزایی در سرانه مصرف نان صنعتی دارد، زیرا مصرفکنندگان همواره گرایش به تهیه نان با قیمت پایینتر دارند. از این رو دولت با تدابیری چون تک نرخی کردن قیمت آرد و پرداخت یارانه به صنعت میتواند مصرفکننده را برای تهیه نان صنعتی تشویق کند.»
او وابستگی ذائقه مردم به نانهای سنتی را بزرگترین چالش پیش روی تولید نان صنعتی در کشور ذکر کرد که منجر به کاهش سرانه مصرف این نان شده است و افزود: «دولت میتواند با قطع یارانه نان سنتی و پرداخت یارانه به نان صنعتی کمک شایانی به فرهنگسازی برای مصرف نان صنعتی کند.»
رئیس اتحادیه نان صنعتی ایران با اشاره به اینکه نان صنعتی مشمول قیمتگذاری دستوری نیست و نرخهای بازار به صورت رقابتی تعیین میشود، درباره علت بالا بودن قیمت نان صنعتی هم توضیح داد: « نبود آرد کیفی مناسب، بالا بودن هزینههای تجهیز و راهاندازی واحدهای تولیدی، پرداخت هزینههای آزمایشگاه و استخدام کارشناسان، بستهبندی و حمل و ... همه و همه عواملی هستند که باعث افزایش قیمت نان صنعتی میشوند. همچنین عواملی مثل بالا بودن سرقفلیهای مراکز فروش و محدود بودن مکانهای قابل استفاده برای فروش محصولات در قیمت تمام شده نان اثرگذار است و باعث میشود مصرفکننده به دلیل بالابودن قیمت از خرید آن اجتناب کند.»
لزومیان در ادامه گفت: «حدود 50 درصد از قیمت نان هزینه بستهبندی، توزیع و سهم سوپر مارکت است که سهم بالایی محسوب میشود که دولت میتواند با ارائه مشوقهای لازم باعث کاهش قیمت نان صنعتی شود.»