آمار مشکوک وزارت بهداشت

شفاآنلاین>سلامت> واکسیناسیون عمومی در حال حاضر تنها سلاح جهان در برابر کشتار کروناست.این روزها انتقاد‌ها از سوءمدیریت درکنترل همه‌گیری ویروس کرونا و واکسیناسیون در ایران به شدت افزایش یافته است.زیرا در حالی که تمام جهان با استفاده از واکسیناسیون گسترده به زندگی عادی بازگشته‌اند آمار فوتی‌ها و مبتلایان در ایران هنوز در حال رکورد جهانی زدن است.

به گزارش شفاآنلاین: از سوی دیگر به تازگی گزارشی از درون وزارت بهداشت منتشر شده است که خود این گزارش باعث نوعی واکسن هراسی در بین مردم شده است.گزارش مذکور این پرسش را مطرح کرده که میزان بالای مرگ و میر در میان سالمندان و کادر درمان در ایران آیا به معنی آن است که پروژه واکسیناسیون در ایران شکست خورده است؟ به عبارتی واکسن‌هایی که در ایران تزریق شده‌اند تاثیر‌گذاری کمتری نسبت به سایر واکسن‌های تزریق شده در جهان را دارند؟یا کندی روند واکسیناسیون دلیل این شکست است؟

در سوی دیگر برخی تحلیلگران پزشکی هدف از انتشار این گزارش را القای بی‌اثر دانستن واکسن‌ها در برابر شیوع ویروس کرونا عنوان کردند آن هم در روز‌هایی که بسیاری از بازی مسئولان با جان مردم صحبت می‌کنند. ایران با تاخیر در واکسیناسیون از جهان عقب مانده و همچنان آمار ابتلا و مرگ کرونایی صعودی است و بسیاری مسئولان را مقصر می‌دانند که تاکنون نتوانسته‌اند واکسیناسیون را در سطح گسترده‌ای انجام دهند. طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی واکسن‌ها حتی با کاهش اثربخشی هنوز می‌توانند تا میزانی از موارد حاد کرونا جلوگیری کند.

‏وزارت بهداشت علیه واکسن کرونا
در متن نامه دکتر حمید سوری رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کرونا خطاب به دکتر نمکی وزیر بهداشت آمده است: «پیرو نامه شماره ۵۵۲ / ۱۱۰ / د مورخ ۲۴/ ۵/ ۱۴۰۰ آقای دکتر علی شریفی زارچی سرپرست محترم مرکز مدیریت آمار فناوری اطلاعات، لازم می‌دانم به عنوان رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوی و تیم واکنش سریع کووید ۱۹ موارد ذیل را خدمتتان عرض کنم.
۱- تحلیل آمار در حیطه فعالیت آن مرکز نیست و با توجه به تخصص سرپرست محترم، تحلیل اطلاعات سلامت باید توسط متخصصان رشته‌های مرتبط با زمینه‌های علوم زیستی به ویژه گروه‌های مرتبط با اپیدمیولوژی انجام شود.
2- انتشار نامه‌ای در سطح جامعه با مضمون غیرعلمی به شکل مستقیم یا با واسطه، که هنوز در کمیته‌های علمی مربوطه تایید نشده است خلاف مصلحت جامعه و تدبیر در مدیریت اپیدمی کرونا است.
3- گرچه تحلیل اپیدمیولوژی داده‌های مرتبط و تعریف شده‌ای اپیدمی می‌تواند برای سیاست‌گذاری و گاه برای تنویر افکار عمومی مفید باشد ولی نتیجه‌گیری غیر علمی و غیر تخصصی از یافته‌های خام، بویژه در شرایط کنونی می‌تواند موجب اثر مخرب بر استقبال مردم از واکسیناسیون حداکثری باشد.
۴- اشکالات اساسی روش شناسی در نامه مذکور و ابهامات متعدد، تحلیل داده‌ها را دچار سوگیری و خطا کرده است برای مثال موارد ذیل قابل ذکر است:
• این نتیجه‌گیری از داده‌های خام مثال روشنی از Simpson’s paradox است که بخاطر تعیین ارتباط بین دو متغیر با استفاده از داده‌های خام پیش می‌آید و می‌تواند تحت تاثیر متغیرهای دیگر ایجاد خطا کند.
• تاریخ شروع ثبت اطلاعات و خاتمه واکسیناسیون در نمونه‌ها مشخص نیست و تعداد دوزهای تزریقی کلی و به تفکیک نامشخص است.
• توزیع داده‌ها باید بر اساس استان‌ها و گروه‌های مختلف جمعیتی (نه تنها سن) باشد.
• زمان شروع پیک‌های درج شده در نمودارها معلوم نیست و ارائه اعداد خام می‌تواند نتیجه‌گیری نادرستی را حاصل کند.
• در اپیدمیولوژی، برای تعیین ارتباط متغیرهای مستقل (مانند انجام واکسیناسیون) و متغیر پاسخ (مانند مرگ یا بستری) نمی‌توان تنها از مقایسه توصیفی دو متغیر بهره گرفت. این نوع ارتباط جعلی (spurious association) و گمراه‌کننده است.
• چطور ممکن است از۹۱۲۱۰ نفر افرادی که نوبت اول واکسن را دریافت به بیمارستان مراجعه کرده‌اند همگی بستری( موقت یا عادی) شده باشند؟
• گرچه هیچ واکسنی در جلوگیری از ابتلای افراد به کووید-۱۹ بصورت ۱۰۰ درصد موفق نیست ولی مرگ حدود ۱۱ درصد (۸۵۵۲ نفر) در بین بستری شدگان عادی (۷۵۸۸۶) چگونه توجیه می‌شود؟
• با چه مستنداتی علت مرگ در افراد گزارش شده را بدون آن که تقدم زمانی(temporality) را در یک سری یافته توصیفی اثبات کرد می‌توان به واکسیناسیون تعمیم داد؟
• اثرات ایمنی واکسیناسیون در افراد حداقل بین ۲ تا ۳ هفته از زمان واکسیناسیون است که در منحنی فاصله واکسیناسیون نوبت اول و دوم (نمودارهای بدون عنوان و شماره) شروع بستری، روز صفر در نظر گرفته شده است.
• علت مرگ افراد این بانک اطلاعاتی باید بررسی شده و توسط کمیته‌های مرگ یا پزشکی قانونی تایید شود.
• نوع واکسن تزریقی این افراد مشخص نیست و نتیجه‌گیری بر اساس این داده‌ها غیرعلمی است.
• طبق ادعای مندرج در صفحه چهارم احتمال مرگ در واکسینه شده‌های ایرانی بیش از ۷۵ برابر شاخص مربوطه در بعضی کشورهاست این نتیجه غیر معقول، نیازمند تحلیل تخصصی توسط کمیته علمی است.
۱) اندازه‌های مربوط به میزان بستری یا مرگ در واکسینه شده‌های کرونا بستگی به طغیان‌های اپیدمی، و میزان‌های بروز بیماری در هر کشور دارد. این اندازه‌ها باید به تفکیک زمان آنالیز شوند. در مقایسه‌ی breakthrough death rate در کشورها باید به درصد جمعیت واکسینه شده‌ و توزیع گروه‌های سنی در آن کشور توجه کرد. مقایسه این نرخ در ایران که تاکنون بیشتر افراد واکسینه شده شامل گروه‌های در پر خطر بوده‌اند با کشورهایی که بیشتر جمعیت خود را واکسینه کرده‌اند ممکن است به نتیجه‌گیری‌های غیردقیق منجر شود.
• برای اثبات رابطه علمی بین واکسیناسیون و احتمال بستری یا مرگ لازم است مطالعات تحلیلی (مانند مطالعه کوهورت یا مورد شاهدی) صورت پذیرد و برای کنترل سایر مخدوش کننده‌ها از مدلهای اپیدمیولوژی استفاده کرد.
سرپرست محترم را برای درک بیشتر تحلیل نادرست خود به مطالعه‌های زیر ارجاع می‌دهم:
‏۱. Joselols Torre Cilla. Covid -۱۹ infectio- i- vaccinated people: the use of statistics withoucontexleads to false conclusion. corona virus crisis, Elpais ,۲۷ July ۲۰۲۱
‏۲. vaccines &Immunization. CDC. cdc.gov/vaccines/covid-۱۹/health- department/breakthrough- cases.html. access data Aug. ۱۷,۲۰۲۱
در پایان ضمن اظهار تاسف از پخش این گزارش پر اشتباه در سطح جامعه، به اطلاع می‌رساند این کمیته آمادگی دارد که با دریافت داده‌های کامل مربوطه، تحلیل عمیق اپیدمیولوژی انجام داده و گزارش دقیق و علمی را ارائه دهد."
هادی یزدانی پزشک و کارشناس در این باره گفت:«آمار و اعداد در بحث بهداشت و درمان به همین سادگی قابل تجزیه و تحلیل نیست.آمار که فقط قابل توصیف نیست که مثلا بگوییم از این تعداد کسانی که واکسن را تزریق کرده‌اند فلان میزان فوت کرده اند. آمار نیاز به تجزیه و تحلیل دارد. متاسفانه این آمار هیچگونه پروسه تجزیه و تحلیل را طی نکرده است و ایرادات بسیار زیادی دارد. مثلا یکی از بزرگترین ایرادات این آمار آن است که واکسیناسیون را در ایران با واکسیناسیون در دنیا مقایسه کرده است. در دنیای بعد از گروه‌های هدف سنی اغلب جمعیت واکسینه شده‌اند در صورتی که در ایران تنها گروه‌های در معرض خطر واکسینه شده اند.پس اصلا این قیاس با دنیا از اساس اشتباه است. یعنی اگر در ایران واکسیناسیون به صورت کامل انجام شده بود و این شرایط را با دنیا مقایسه می‌کردیم در صورتی که از لحاظ جنسی و سنی آمار هم تراز شده بود شاید این آمار قابل استناد بود.اینگونه نیست که حتی اگر دو کشور به صورت کامل واکسیناسیون را انجام داده‌اند با یکدیگر قابل مقایسه باشند زیرا متغیرهای میزان جمعیت، سرعت واکسیناسیون و نوع واکسن نیز باید در نظر گرفته شود. این آمار به صورت خام در یک مقطع زمانی ادعاهای خود را مطرح کرده است و در ایران هنوز واکسیناسیون به صورت عمومی انجام نشده است و تنها گروه‌های پر خطر واکسینه شده اند. »
وی ادامه داد:«مشکل دیگری که این آمار دارد آن است چطور 91 هزار و 210 نفر به بیمارستان مراجعه می‌کنند و همه بستری می‌شوند؟ چنین چیزی اصلا امکان پذیر نیست.این آمار‌ها خلاف نرم‌های جهانی است و اصلا امکان پذیر نیستند. اصلا مشخص نیست چه میزان از مرگ و میر‌ها به خود واکسیناسیون ربط دارد.ما اصلا نمی‌دانیم مثلا کسی که تصادف کرده است و دوز دوم واکسن را تزریق کرده بوده به صورت مجزا بررسی شده است یا نه؟ می‌خواهم بگویم که انتشار این آمار یک افتضاح بزرگ است که در بهترین حال ممکن حتی اگر به فرض محال درست هم بود نباید به این صورت در جامعه منتشر بشود. خروجی این نوع انتشار آن است که تلاش‌ها برای ترغیب مردم به سمت دریافت واکسن از بین رفت.خروجی مستقیم این نحوه انتشار ارقام و اعداد خاص کل پروسه واکسیناسیون را زیر سوال می‌برد و به نظر من این انتشار فقط یک حربه‌ای است که مسئولین بهانه‌سازی بکنند و بگویند واکسن‌ها در دنیا چیز خاصی نبودند که الان عقب افتادگی ما مسئله ساز شود.خروجی منطقی انتشار این آمار در بین اذهان مردم یک همچین چیزی است که‌ای مردم!اگر ما نتوانستیم برای شما واکسن تهیه کنیم چیز خاصی را از دست نداده‌ایم و افرادی که واکسن زده‌اند 75 درصد بیشتر میمیرند.عملا چنین چیزی در بالین هم دیده نمی‌شود.»
وی در آخر تصریح کرد:« این آمار یک افتضاح بزرگ برای وزارت بهداشت در روزهای آخر خودش است و باید با این نحوه انتشار آمار برخورد امنیتی صورت بگیرد.زیرا این نحوه انتشار آمار به نظر نمی‌آید زمینه فنی داشته باشد. واکسیناسیون عمومی در ایران شروع نشده است که ما بخواهیم شکست آن را بررسی کنیم.این به منزله این نیست که بهترین واکسن‌ها به ایران وارد شده‌اند یا واکسن‌ها عوارض ندارند و تاثیر بسیار بالایی دارند اما بگذارید فرآیند شروع شود بعد بررسی کنیم. عملا این بررسی بررسی کاملا غیر فنی است. »
همایون سامه یح نجف آبادی عضو کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس نیز در این باره گفت:« مسئولان بر این باور بودند که واکسن ایرانی در تعداد بالا در اختیار مردم قرار می‌گیرد و مشکل حل می‌شود. متاسفانه این مسئله امکان پذیر نشد. از طرف دیگر سیاست‌های واردات دارویی هزینه‌های بسیار بالایی داشت. از آنجا که شرکت‌های خصوصی این کار را انجام می‌دادند و دولت تمایلی به سرمایه‌گذاری نداشت کاری انجام نداد و چندین برابر هزینه واردات واکسن مخارج درمانی هزینه شد.مردم مرتب بیمار شدند تا دارو وارد شود و یک رانتی ایجاد شد. دو مسئله ارز بری بالای واکسن و عدم تامین تعداد بالای واکسن‌های داخلی باعث شد که مشکل برای واکسیناسیون ایجاد شود. با واردات هرچه بیشتر واکسن‌های موثر در ایران هنوز هم می‌شود با این مشکلات مقابله کرد.الان در دنیا توصیه بر تزریق دوز سوم واکسن می‌شود و نمی‌توانیم بگوییم واکسن‌ها اثر بخشی ندارند. اگر وزارت بهداشت با همکاری بانک مرکزی واکسن را سریع وارد کنند می‌توانیم از این بحران خارج بشویم.هند توانست عرض سه ماه یک میلیارد نفر را واکسینه کند و از بحران جلوگیری شد. در ایران واکسیناسیونی انجام نشده است که بتوانیم بگوییم این پروژه شکست خورده است یا نه زیرا تنها 8 درصد مردم واکسینه شده اند.واکسیناسیون به صورت معنا دار در ایران انجام نشده است.»
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان این که ما قطعا در مدیریت کرونا سهل انگاری کردیم، تاکید کرد: به خاطر تولید واکسن داخلی در خرید واکسن کرونا تاخیر داشتیم....به گزارش رکنا حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفتگو با رادیو جوان با تایید این مطلب که به خاطر تولید واکسن داخلی در خرید واکسن کرونا تاخیر داشتیم، تصریح کرد: مدیران پروژه واکسن برکت خودشان هم نمی‌دانستند که نمی‌توانند به وعده تولید 20 میلیون واکسن تا پایان مرداد و 50 میلیون واکسن تا پایان شهریور عمل کنند.وی افزود: سایر تولیدکنندگان واکسن ایرانی هم فکر می‌کردند بتوانند زودتر واکسن داخلی تولید کنند، اما چون بیشتر آنها تجربه اولشان بود، نتوانستند برآورد زمانی دقیقی داشته باشند.شهریاری ادامه داد: ما تمام مسائل مربوط به کرونا را در مجلس به صورت مرتب پیگیری می‌کردیم، اما مشکل اصلی از رئیس پیشین ستاد ملی مبارزه با کرونا که به توصیه‌ها بی‌توجهی می‌کرد.رئیس کمیسیون بهداشت مجلس تاکید کرد: وزیر بهداشت و درمان به دلیل تمام مشکلاتی که در مدیریت کرونا پیش آمده است، باید پاسخگو باشد، اما این که وزارت بهداشت مقصر بوده است یا نهاد دیگر، بسته به مستنداتی دارد که این وزارتخانه ارائه دهد.شهریاری گفت: ما قطعا در مدیریت کرونا سهل انگاری کردیم و مسئولان باید پاسخگو باشند. سازمان بازرسی و دستگاه‌های نظارتی دیگر به این سهل انگاری‌ها ورود کرده اند، اما متاسفانه از تمام جلسات هیچ چیزی بیرون نیامد.وی در پایان تصریح کرد: بیماری کرونا یک جنگ تمام عیار بود و وقتی جنگی به وجود می‌آید، ما نمی‌توانیم فرمانده جنگ را بزنیم. روزنامه آفتاب یزد