تعلل معاونت پژوهشی در تهیه واکسن

در همین رابطه دکتر علی دباغ استادتمام دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی و عضو هیات‌مدیره سازمان نظام‌پزشکی تهران، درخصوص نقش پژوهش و تحقیقات در انسان و سلامت گفت: اگر بخواهیم نظام سلامت را از حالت روزمرگی به حالتی رو به جلو و حلال مشکلات تبدیل کنیم، مهمترین ابزار برای این کار تحقیقات و فناوری است که مسوول و هماهنگ‌کننده این کار در نظام سلامت کشورمان، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت است. این در حالی است که امروزه معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به یک نهاد همراه با اقدامات روزمره و کمتر با اقدامات نوآورانه کیفی و حلال مشکلات تبدیل شده است. فراموش نکنیم در توصیه‌های ۷ گانه بیانیه دوم رهبری معظم انقلاب، اولین توصیه، سفارش به علم و پژوهش است.

دکتر دباغ درباره دستاوردهایی که این نهاد می‌توانست داشته باشد، اظهار کرد: باید دانست زمانی که مشکلات افزایش پیدا می‌کند، بهترین فرصت برای معاونت تحقیقات و فناوری است زیرا همگان به دنبال یافتن راه‌حل‌اند و مسوول اصلی که هم می‌داند چگونه این کار را انجام دهد و هم می‌تواند راه حل را پیدا کند، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت است.

به نظرم طی سال‌های اخیر دو موضوع مهم کووید۱۹ و تحریم‌ها باید بیش از این که در هر نهاد دیگری مورد توجه قرار می‌گرفت در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت مورد تمرکز قرار می‌گرفت. چرا که همین دو موضوع می‌توانست دستمایه‌های بسیار گرانقدری دستاورد معاونت تحقیقات فناوری باشد. معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، قطعاً پیشران نظام سلامت است و همانند ناخدایی می‌ماند که پاروزنان قایق را درکنار هم می‌چیند تا به اهداف والایی برسند. البته مدیریت تحقیقات و فناوری قرار نیست تمام تحقیقات را به تنهایی انجام دهد، بلکه ۹۹ درصد این تحقیق‌ها توسط محققانی صورت می‌پذیرد که معاونت تحقیقات و فناوری آنها را مدیریت می‌کند و به همین دلیل، مهم‌ترین نقش این معاونت تحقیقات و فناوری، ایجاد هماهنگی در میان اندیشمندان در نظام سلامت است. اما امروزه به‌خصوص در بحران‌های دوگانه فوق، بخصوص کووید‌۱۹ این نقش هماهنگی و یکپارچگی آنچنان که باید ایفا نشده است.

آیا معاونت تحقیقات و فناوری در بحث تولید واکسن توانست به خوبی و در زمان مناسب و با کیفیت مطلوب عمل کند و تاثیرگذاری داشته باشد؟

وی ادامه داد: معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت یعنی معاونت تحقیقات در همه نظام سلامت کشور؛ با این تفاسیر آیا معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت نباید مشکلات کووید ۱۹ را به بهترین نحو ممکن مدیریت می‌کرد؟

در واقع معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت اتاق فکر نظام سلامت و قوه عاقلانه این سیستم است. آیا نباید برای دارو‌های حیاتی که امروز مردم برای آنها گاه و بیگاه به درد می‌افتند راه حل پیدا کرد که قطعا بخش مهمی از یافتن راه حل بر عهده این معاونت است؟ و آیا معاونت تحقیقات و فناوری نباید برای الگوی پیشگیری از کووید یک الگوی تجربه شده و آزمون پس داده و ثابت شده را با دستورالعملی قابل فهم و اقناع پذیر هم برای مسوولین و هم عموم ارائه می‌کرد؟! به نوعی که در وضعیت امروز قرار نگیریم؟!

همه به خوبی می‌دانیم پیشگویی احتمال پاندمی‌های ویروسی سال‌ها قبل در مطالعات متعددی انجام شده بود حتی با همین ویروس کرونا؛ این‌ها موارد سوالات مهمی است که باید معاونت تحقیقات و فناوری پاسخگو باشند. با این اوصاف به نظر من ماموریت معاونت تحقیقات و فناوری به طور کامل استیفا نشده است. همین چند روز پیش رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند مشکل اصلی کشور، کووید۱۹ است. چرا بعد از این همه زمان هنوز نتوانستیم بیماری کرونا را کنترل کنیم! چون امسال مثل بنده که عنوان محقق را به یدک می‌کشم باید در چنین شرایطی همراه با دیگر محققان و معاونت فناوری در آن قایق می‌نشستم و هم‌جهت پارو می‌زدیم نه آنکه هر فردی پاروی خودش را بزند. حال در این وانفسا در مجموعه وزارت بهداشت دعواهای سلیقه‌ای رخ می‌دهد. به‌خوبی به یاد داریم در طرح شهید سلیمانی که قرار بود سال گذشته شروع شود دعوای شدیدی بین وزیر بهداشت و معاون وقت تحقیقات و فناوری رخ داد.

شما تصور کنید دکتر ملک‌زاده و دکتر نمکی به عنوان سرداران نظام سلامت می‌خواهند به جنگ بروند، آن وقت با مهمترین معاونش شب عملیات دعوا می‌کنند!! دعوایی که اصلاً به صلاح کشور و نظام سلامت نبود و این حاشیه‌ها به طور کلی تا مدت طولانی هم معاونت تحقیقات و فناوری و هم سایر بخش‌های نظام سلامت را درگیر خود کرده بود.

استاد دانشکده پزشکی با تاکید بر هدفمند بودن معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بیان کرد: فردی که مسوول این معاونت است باید هدفمند، مساله‌مند، به روز، آینده نگر و دارای فهم جامع و اطلاعات وسیع باشد. این فرد باید بتواند با اجماع نخبگان نظام سلامت کشور، موضوعات روزمره و مشکلات جدی را حل کند و البته برای مساله‌مند و دغدغه‌مند بودن واجب است که به دنبال بررسی و نقد و موشکافی همه موضوعات روز دنیا باشد، تا بداند از چه روش‌ها و چه مکان و در چه زمانی این مشکلات را برطرف کند.

همچنین برنامه‌ریزی و پایش دقیق داشته باشد و طبق آن رعایت کند و به جلو پیش برود تا در کوتاه‌ترین زمان معضلات را حل کند.

وی افزود: همچنان تاکید می‌کنم ما در این ۱۰ الی ۱۵ سال اخیر با توجه به خون‌دل خوردن محققان و تلاش‌هایشان در نظام سلامت از نظر پژوهشی و علمی رشد چشمگیر و خیلی خوبی داشتیم اما این کافی نیست و می‌توانستیم متعالی‌تر از این باشیم و در بزنگاه‌هایی مثل کرونا، خیلی بهتر عمل کنیم.

در حالی که در پژوهش و فناوری هم به‌رغم رشد کمی بسیار خوب به همت فرد فرد محققان در نظام سلامت، اما از نظر کیفی رشد مطلوبی نداشته‌ایم و برای آن باید برنامه‌های دقیق‌تری ارائه و اجرا می‌کردیم.

امروز و در حال حاضر با روش‌های سنتی بعید می‌دانم بتوانیم به نقطه کیفی دلخواه و ترسیم شده در اسناد و برنامه‌های بالادستی نظام سلامت برسیم. به همین جهت امروزه نیاز به بازبینی جدی و بنیادین در روش‌ها و متدها داریم.

لذا معاون تحقیقات و فناوری و تیم او در دولت سیزدهم قطعا باید دیدگاهی متفاوت داشته باشد و همزمان یک راهبرد یا نقشه عملیاتی دقیق بچیند تا بتوان با عملی کردن آن، مشکلات انباشته در بدنه تحقیقات و فناوری نظام سلامت را که بحق اتاق فکر و پیشران نظام سلامت است برطرف کرد. اگر این اتفاق بیفتد معاونت تحقیقات و فناوری در نظام سلامت ما راهگشای همه مشکلات سلامت کشور می‌شود.

متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه در پایان با بیان اینکه فرد مسوول باید از جنس تحقیق و پژوهش باشد، گفت: به عقیده من فرد مسوول معاونت تحقیقات و فناوری باید از جنس تحقیق و پژوهش باشد نه از جنس مدیرانی که فقط اجرایی بوده‌اند و یا خدای ناکرده مسوولی که هر چند روز یک بار برایش مقاله چاپ می‌شده؛ البته این سخن بنده هیچ مصداق عینی را اشاره نمی‌کند و فقط من باب تذکر عرض کردم.