طبق برنامهریزیهای قرار بود اواخر ژانویه تحویل واکسنها آغاز شود، اما متاسفانه برنامهریزیها درست پیش نرفت و توزیع واکسن به اواخر فوریه موکول شد
شفاآنلاین>سلامت> بزرگترین عملیات توزیع واکسن در تاریخ بشر موسوم به عملیات «کوواکس» آغاز شد.
به گزارش شفاآنلاین: همهگیری کووید ۱۹ جهان را با مشکلی واحد مواجه کرد که حل آن نیازمند ارائه راهکاری جهانی بود؛ ازاینرو واکسیناسیون در برابر این بیماری بهعنوان راه حلی کارآمد و درعینحال آرمانی برای پایان دادن به شیوع مرگبار ویروس کرونا مطرح شد. پروژهای که در صورت اجرای کامل بزرگترین عملیات تهیه و توزیع واکسن در طول تاریخ بشری خواهد بود.
توزیع عادلانه
واکسن در قالب کوواکس
بنابراین گام نخست در این فرآیند جلب یک همکاری جهانی برای شتاب بخشیدن به توسعه، تولید و در دسترس عموم قرار دادن امکانات آزمایشی برای تشخیص ابتلا به بیماری کووید ۱۹، درمان و واکسنهای مقابله با این بیماری بود و بر همین اساس اتحاد جهانی برای تولید واکسن با مشارکت کشورهای درحالتوسعه، دولتهای اهداکننده کمکهای مالی، سازمان جهانی بهداشت، صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف)، بانک جهانی، صنایع واکسنسازی کشورهای صنعتی و درحالتوسعه، مراکز تحقیقاتی، تشکلهای مدنی و نهادهای خیریه ازجمله بنیاد بیل و ملیندا گیتس شکل گرفت.
پسازاین اجماع اتحاد جهانی واکسن موسوم به (Gavi) با مشارکت اتحاد جهانی برای تامین مالی و هماهنگی تولید واکسنهای جدید برای پیشگیری و مهار شیوع بیماریهای عفونی (CEPI) تحت هدایت سازمان جهانی بهداشت اجرای برنامهای جهانی موسوم به کوواکس را کلید زدند که هدف اصلی آن تسریع در ساخت و تولید واکسنهای کووید ۱۹ و حصول اطمینان از توزیع عادلانه آنها در بین فقیرترین کشورهای جهان بود.
بر پایه این برنامه مقرر شد تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی بیش از ۲ میلیارد دوز واکسن کووید ۱۹ در ۱۹۰ کشور مشارکتکننده بهطور عادلانه توزیع شود. البته کوواکس ضمن مشارکت در خرید و تحویل واکسن به ۹۲ کشور کمدرآمد، از خرید واکسن توسط سایر کشورهای عضو این برنامه نیز پشتیبانی خواهد کرد.
بنابراین کوواکس امیدوار است در کمتر از یک سال این میزان واکسن را در بین کشورهای عضو توزیع کند و اطمینان حاصل نماید که ۹۲ کشور فقیرتر جهان همزمان با ۹۸ کشور ثروتمندتر به واکسن دسترسی خواهند داشت.
هدف دیگر برنامه کوواکس آن است که ۲۰ درصد جمعیت کشورهای فقیر جهان به واکسن دسترسی پیدا کنند بیآنکه هزینهای برای دولتها داشته باشد. ازاینرو بهمحض تایید هر واکسن کرونا توسط سازمان جهانی بهداشت عملیات انتقال و ذخیرهسازی واکسن و ارسال آنها به کشورهای فقیر به جریان افتاد.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از سازمان جهانی بهداشت بیشتر مشارکتکنندگان در این برنامه کشورهای آفریقایی هستند و در این بین برخی کشورهای آسیایی نیز در این برنامه مشارکت فعال دارند. به گزارش این سازمان بودجه تعیین شده برای طرح کوواکس بالغبر ۶ میلیارد دلار است و برای رسیدن به هدف پیشبینی شده در سال جاری میلادی دستکم به ۲ میلیارد دلار دیگر نیز نیاز است.
انتقادها به روند کند عملیات
البته برنامه جهانی کوواکس با انتقاداتی هم روبهرو است ازجمله اینکه عملیات آن سرعت لازم را ندارد. روندی که کلمنس مارتین آئور، عضو اتریشی هیئتمدیره سازمان جهانی بهداشت هم از آن گلایهمند است و میگوید: «تحرکات کوواکس در تکمیل سفارش و تحویل واکسنها بسیار کند پیش میرود.»
گفتنی است این انتقادات همزمان با وعده مقامات سازمان جهانی بهداشت برای آغاز توزیع واکسنهای این برنامه قبل از پایان سال میلادی 2020 و تاخیرهای چندباره آن تشدید هم شده است. ازاینرو مقامات سازمان جهانی بهداشت تلویحا انتقادها را وارد دانسته و دلیل آن را رقابت کشورهای ثروتمند برای به دست آوردن واکسن بیشتر عنوان میکنند.
کیت اوبراین، مدیر ایمنسازی سازمان جهانی بهداشت با قبول انتقادها میگوید: «طبق برنامهریزیهای قرار بود اواخر ژانویه تحویل واکسنها آغاز شود، اما متاسفانه برنامهریزیها درست پیش نرفت و توزیع واکسن به اواخر فوریه موکول شد.»
او با اشاره به اینکه برنامه کوواکس به بیش از ۲ میلیارد دوز واکسن دسترسی دارد، میافزاید: «کوواکس ۶ میلیارد دلار جمعآوری کرده تا بتواند به ۹۲ کشور فقیر و درحالتوسعه جهان که امکانات ضعیفی برای خرید واکسن دارند، کمک مالی کند.»
مدیر ایمنسازی سازمان جهانی بهداشت با اشاره به حضور واکسن سازهای بزرگ در این برنامه معتقد است: «تاکنون حدود ۱۵ سازنده واکسن دادههای خود را به سازمان جهانی بهداشت ارسال کردهاند و از آنها خواسته شده است که از این الگو پیروی کنند. لذا ما انتظار داریم که در هفتههای و ماههای آینده واکسنهای اضافی را برای موارد اضطراری استفاده کنیم و این پایان ماجرا نیست.»
در این بین اما اطلاعات منتشر شده در خصوص میزان واکسنهای خریداری شده توسط دولتها نیز خشم مقامات سازمان جهانی بهداشت را برانگیخته است.
به گفته آنها آمارها حاکی از آن است که برخی کشورهای ثروتمند بیش از نیاز خود واکسن سفارش داده و یا خریدهاند. بهعنوانمثال کانادا ۵ برابر نیاز جمعیت خود واکسن سفارش خریده و این رقم برای انگلیس ۳.۶ برابر جمعیت، برای اتحادیه اروپا ۲.۷ برابر، استرالیا ۲.۵ برابر و ایالاتمتحده ۲ برابر جمعیت است. در مقابل کل سفارش واکسن اتحادیه آفریقا تنها برای واکسینه کردن ۳۸ درصد جمعیت این قاره کفایت میکند و این رقم برای هند تنها ۴ درصد است.
ارسال اولین محموله به غنا
اما در بحبوحه رقابت دولتها برای بر خرید واکسن بیشتر کوواکس هم در واپسین روزهای فوریه تصمیم به آغاز توزیع واکسن گرفته و کشور آفریقایی غنا بهعنوان اولین میزبان واکسنهای اهدایی این طرح جهانی انتخاب شده است.
این کشور نخستین کشوری است که با استفاده از برنامه سازمان جهانی بهداشت برای توزیع واکسن کرونا «کوواکس» مقادیری از واکسن را دریافت کرده و بر اساس این برنامه محمولهای شامل 600 هزار واحد از واکسن مشترک شرکت بریتانیایی آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد که توسط موسسه سرم هند تولید شده وارد پایتخت این کشور شده است.
به گفته مقامات کشور غنا واکسیناسیون گروههای دارای اولویت از هفته آینده آغاز خواهد شد و کارکنان بخش بهداشت و درمان، افراد بالای ۶۰ سال و افراد مبتلا به بیماریهای زمینهای در نوبت نخست واکسینه خواهند شد.
گفتنی است کشور غنا در غرب آفریقا با ۳۰ میلیون نفر جمعیت از زمان شیوع کرونا تاکنون بیش از ۸۰ هزار مورد ابتلا و ۵۸۰ مورد مرگ را ثبت کرده است، اما به دلیل سطح نازل تست کرونا در این کشور این ارقام نشاندهنده ابعاد واقعی بیماری در این کشور نیست. اما در این بین یک موضوع نیز توجه جهانی را به خود جلب کرده و آن مدیریت هدفمند کوواکس از سوی صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) است. به گفته مقامات سازمان جهانی بهداشت این صندوق به دلیل تخصص در تهیه و توزیع واکسنهای مختلف نقشی محوری در این برنامه بر عهده خواهد داشت.
ازاینرو سازمان جهانی بهداشت و یونیسف پس از انتقال اولین محموله واکسن به کشور غنا در بیانیه مشترکی اعلام کردند که ارسال این محموله به غنا یک مناسبت مهم برای پایان دادن به شیوع جهانی این بیماری و بهمنزله آغاز بزرگترین عملیات تهیه و توزیع واکسن در طول تاریخ بوده است.
البته منابع سازمان جهانی بهداشت به خبرگزاریها گفتهاند که کشور غنا به دلیل داشتن شرایط خاص در اولویت دریافت واکسن قرار گرفته و ازاینرو نخستین کشوری بوده که برای دریافت محموله واکسن ارسالی کوواکس در نظر گرفته شده است.
سفارش ۱۶.۸ میلیون واکسن از سوی ایران
اما آنچه در این بین برای ما مهم است زمان رسیدن واکسن به ایران از محل این طرح جهانی است زیرا ایران هم ازجمله کشورهایی است که با مشارکت در برنامه کوواکس موافقتنامههای استفاده از تسهیلات کوواکس را امضا کرده است. به گفته مقامات وزارت بهداشت، ایران با واریز ۲۰۰ میلیون یورو ۱۶.۸ میلیون دوز واکسن کووید ۱۹ از کوواکس خریداری کرده است.
این خبر را پیشتر سعید نمکی، وزیر بهداشت اعلام کرده و گفته بود: «تحویل ۴.۲ میلیون دوز واکسن کرونا از ماه فوریه در قالب سبد کوواکس به ایران آغاز خواهد شد؛ ازاینرو شرکت آسترازنکا بهعنوان یکی از شرکتهای حاضر در طرح کوواکس اعلام کرده که از ماه فوریه تحویل ۴.۲ میلیون دوز واکسن کرونا را به ایران آغاز خواهد کرد.»
علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا هم در تازهترین اظهارات در این خصوص گفته است: «در یکی دو روز آینده تاریخ دقیق ورود ۴.۲ میلیون دوز واکسن کرونا از سبد کوواکس به ایران اعلام خواهد شد و ما بسیار امیدوار هستیم با این واکسنها بتوانیم گروه نخست پرخطر را که حدود یکمیلیون و ۳۰۰ هزار نفر هستند تا پایان سال واکسینه کنیم.»
وی افزوده است: «وزارت بهداشت در تلاش است تا پایان فروردینماه بتواند گروه پرخطر مرحله اول را واکسینه کند و مابقی واکسیناسیون نیز بهتدریج و بر اساس سند ملی واکسیناسیون کووید ۱۹ انجام خواهد شد.»
ضرورت غلبه بر ناسیونالیسم بهعنوان مانع توزیع عادلانه واکسن
اما آنچه امروز جای تامل دارد این است که اگرچه در حال حاضر واکسیناسیون عمومی در برابر کووید ۱۹ در برخی از نقاط جهان شروع شده، ولی همچنان کشورهای زیادی در رقابت برای دستیابی به واکسن از دیگران عقب افتادهاند و میلیونها نفر باید بیش از یک سال دیگر صبر کنند تا واکسن به دست آنها برسد اتفاقی که بار دیگر زنگها را برای ادامه این پاندمی به صدا درآورده است.
سازمان جهانی بهداشت هم همهروزه نسبت به ادامه بحران هشدار میدهد و اعلام میکند که جهان با شکست اخلاقی فاجعه باری روبهرو است و مسابقه ناعادلانه خرید واکسن فقط باعث طولانیتر شدن دوران همهگیری خواهد شد.
در این بین نهادهای بینالمللی هم در تلاش هستند تا سهمی در پیشگیری از وقوع این رویداد فاجعهبار داشته باشند و با برگزاری اجلاسهایی کشورها را نسبت به ادامه وضع موجود بر حذر دارند. نمونه این تلاشها برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده از سوی سازمان ملل بود در ماههای گذشته بود که سعی کرد بار دیگر ضرورت توزیع عادلانه واکسن کرونا را به دولتها گوش زد کند.
در این نشست فوقالعاده ضمن بحث درباره مدیریت بحران همهگیری و ضرورت دریافت پاسخهای مشترک برای درمان بیماری کووید ۱۹، راههای دسترسی عادلانه جهانیان به واکسن کرونا را نیز مورد بررسی قرار گرفت.
در این نشست که فرصتی منحصربهفرد برای دریافت پاسخهای مشترک به این بیماری و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن لقب گرفته بود، پیرامون واکسنهایی که عملا برای استفاده آماده هستند بحث و تبادلنظر شد و نحوه توزیع واکسن محور گفتوگوهای بود.
اعضای سازمان ملل متحد در این نشست واکسنها را «کالای عمومی جهانی» خوانده و بر دسترسی عادلانه و بینالمللی به این کالا تاکید کردند. سران دولتها همچنین بر حمایت خود از طرح کوواکس بهعنوان برنامه پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت در جهت سهولت توزیع واکسن در سراسر جهان تاکید کردند.
برای مثال آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در این نشست گفت: «نباید فراموش کنیم که تنها در صورتی میتوانیم به شکل پایدار بر همهگیری غلبه کنیم که همه افراد دنیا به واکسنی موثر دسترسی عادلانه داشته باشند.» امانوئل مکرون، رئیسجمهوری فرانسه نیز پیشنهاد داد: «مکانیسمی ایجاد شود که از طریق آن نخستین مقادیر واکسن به کشورهای درحالتوسعه اختصاص یابد تا گروههایی که در اولویت هستند از آن استفاده کنند.» همچنین روسای جمهوری پرو، هندوراس، اکوادور، کلمبیا و ونزوئلا نیز بر اهمیت دسترسی درست و عادلانه به منابع واکسیناسیون تاکید کردند.
پدرو سانچز، رئیسجمهوری اسپانیا نیز با اشاره به بهسرعت پیشرفت در دستیابی به واکسنهای متعدد و برای رسیدن به پاسخی واحد و سازنده برای دستیابی به واکسن مورد تایید، برگزاری نشستهای بیشتر در این زمینه را ضروری دانست.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد هم با انتقاد از سوء مدیریت و رویکرد برخی دولتها در اتخاذ تدابیر بهداشتی بهموقع، گفت: «درحالیکه برخی دولتها فقط به راه خود میروند، ویروس به همه جهات جهان حرکت میکند.» اما به باور کارشناسان برنامه توزیع عادلانه واکسن سازمان جهانی بهداشت موسوم به کوواکس میتواند یکی از اهرمهای فشار بر کشورها جهت رساندن واکسن به کشورهای فقیرتر باشد و تنها با استفاده از این ایده جهانی است که میتوان بر ناسیونالیسم واکسن غلبه کرد.روزنامه سپید