روش هاي مقابله با چاقي

چاقي پير و جوان و کوچک و بزرگ نمي شناسد، شيوع چاقي در بين کودکان حتي مي تواند خطرات بيشتري در پي داشته باشد. چرا که سبک زندگي افراد در همان دوران کودکي شکل مي گيرد. بر اساس آمار جهاني در سال ۲۰۱۰ ميلادي 6.1 درصد از کودکان زير ۵ سال چاق بوده اند.

البته اين وضعيت در داخل کشور هم مشابه ساير کشورهاست. بر اساس آمار استخراج شده توسط وزارت بهداشت و دانشگاه هاي علوم پزشکي از ۲۷ استان کشور در سال ۱۳۸۷ شش و نيم درصد از کودکان روستايي و 7.1 درصد از کودکان شهري با اضافه وزن درگيرند و اين يعني آمار چاقي و اضافه وزن در کودکان در سال ۱۳۸۷ در مقايسه با سال ۱۳۷۷ حدود دو برابر افزايش داشته است. چون همين آمار در سال ۷۷ حکايت از اضافه وزن فقط 4.5 درصد از کودکان روستايي و 3.9 درصد از کودکان شهري دارد.

به گفته دکتر فريدون عزيزي رئيس پژوهشکده غدد دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي چاقي در کودکان و نوجوانان زمينه ساز بروز ديابت و فشار خون در سنين نوجواني و بين ۳۰-۲۰سالگي است و مي تواند زمينه را براي وقوع بيماري هاي قلبي- عروقي، سکته و مرگ زود رس مهيا کند.

کودکان چاق زودتر بالغ مي شوند و چاقي در دختران باعث بروز اختلالات عادت ماهيانه و بروز بيماري تخمدان و پلي کيستيک و در آينده باعث ناباروري خواهد شد. همين کودکان وقتي به سنين جواني و حتي بالاتر مي رسند به بيماري هايي مانند کبد چرب، آسم، بيماري هاي عضلاني استخواني و برخي مشکلات رواني مبتلا مي شوند و به همين دليل است که بايد بيش از پيش به چاقي کودکان اهميت داد و به فکر جلوگيري از آن بود.

دکتر عزيزي کم تحرکي و مصرف موادغذايي پرانرژي را از علل اصلي افزايش وزن و چاقي مي داند و مي گويد: ۷۰ درصد از تهراني هاي بالاي ۲۰ سال يا چاقند يا اضافه وزن دارند. ۷۰ درصدي که در آينده اي نه چندان دور با بيماري هايي مانند ديابت، چربي خون و فشار خون بالادست به گريبان خواهند بود و اين عوامل خطرساز احتمال ابتلا به بيماري هاي قلبي عروقي و سکته هاي قلبي و مغزي را بين آن ها افزايش مي دهد.

دکتر عزيزي درباره نحوه تشخيص چاق بودن يا نبودن افراد مي گويد: وزن طبيعي براي هر فرد يک مقدار مشخص است. معمولاً وزن فرد را بر حسب کيلوگرم بر قد فرد بر حسب متر به توان دو تقسيم مي کنند. اگر اين مقدار کم تر از ۲۵ باشد، وزن فرد طبيعي، بيشتر از ۲۵ باشد، فرد اضافه وزن دارد و اگر بالاتر از ۳۰ باشد، فرد چاق است.

اين ارقام براي کودکان و نوجوانان کمي پايين تر است که براي مشخص کردن نمايه توده بدني در کودکان و نوجوانان بايد با کمک پزشک از جدول هاي مخصوص استفاده کرد.رئيس انجمن متخصصين غدد درون ريز و متابوليسم ايران، در تهران نمايه مي گويد: توده بدني حدود ۴۵ درصد افراد بين ۲۵ تا ۳۰ و در حدود ۲۵ درصد هم بالاتر از ۳۰ است. اين در حالي است که هر قدر نمايه توده بدني افراد بالاتر از 30 باشد عوارض بيماري هاي قلبي و عروقي، ديابت و ديگر بيماري هاي غير واگير شايع تر مي شود و خطر بيشتري افراد را تهديد مي کند.

مريم زارعي مسئول برنامه ملي پيش گيري و کنترل اضافه وزن و چاقي وزارت بهداشت از افزايش ۲ برابري چاقي در بين کودکان ايراني از سال 77تا 87خبر مي دهد و مي گويد: طي يک دهه اخير زنگ خطر براي چاقي کودکان ايراني به صدا درآمده است.  او اضافه وزن و چاقي در زنان را شايع تر از مردان ايراني مي داند و با استناد به آمار حاصل از چندين سال تحقيق در اين حوزه مي گويد: بر اساس تحقيقاتي که روي زنان و مردان 15تا 64 ساله صورت گرفته است به اين نتيجه رسيده ايم که 39درصد از مردان 15تا 64ساله و 49درصد از خانم هايي که در همين رنج سني قرار دارند به اضافه وزن مبتلا هستند و به نوعي چاق محسوب مي شوند.

آمار وقتي نگران کننده مي شود که ۱۰ درصد از 40درصد جمعيت کشور که دچار چاقي و اضافه وزن هستند به چاقي نوع ۳ مبتلايند و اين يعني بي ام آي يا توده بدني اين افراد عددي بيش از 35را نشان مي دهد.

اين افراد دير يا زود بايد براي رهايي از مشکلات زنجيره وار چاقي دست به عمل جراحي بزنند و خودشان را از شر چربي هاي اضافي خلاص کنند.دکتر مجيد حاجي فرجي رئيس انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذايي کشور هم آماري مشابه از ايراني هاي چاق دارد.او مي گويد بين 55تا 60درصد از بزرگ سالان ايراني اضافه وزن دارند و 30درصد از کودکان ايراني هم به دليل بهره مندي از الگوي ناصحيح خانواده در بحث زندگي و تغذيه دچار اضافه وزن هستند.او اين آمار را براي کودکان فاجعه آميز مي داند و با اطمينان مي گويد:بخش عمده اي از اين کودکان در زندگي آينده خود با بيماري هايي مانند ديابت، فشارخون بالا، افزايش آنزيم هاي کبدي، کبد چرب و بيماري هاي قلبي عروقي مواجه خواهند شد.

اما علت هر روز چاق تر شدن ايرانيان چيست؟روند چاقي در کشور ما به مرز بحران رسيده است.هرکس به هرطريق ممکن مي خواهد کمي از وزن اضافه خود بکاهد.حال با روي آوردن به قرص ها و گن هاي لاغري تبليغ شده در شبکه هاي ماهواره اي که گويي هدف اصلي شان سودجويي از برخي چاق هاي بي اراده است تا استفاده از کفش هاي معجزه گري که تنها با پوشيدنشان و قدم زدن در پارک و خيابان مي توانيم به ناگهان بخش عمده اي از چربي هاي دور شکم خود را آب کنيم، اگر سبک زندگي اصلاح نشود هيچ کدام از اين وسايل و راهکارها نتيجه اي در پي نخواهد داشت. به عقيده کارشناسان، سبک زندگي بايد در ۲ بخش تغذيه اي و حرکتي اصلاح شود تا فرد بتواند از شر چربي هاي اضافه اش خلاص شود.دراين بين اصلي ترين انگشت اتهام به سوي فست فودهاست. فست فودهاي خوشمزه اي که هرکس با يک بار امتحان مشتري شان خواهد شد.

دکتر حامد پورآرام عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران علت اصلي افزايش وزن و در نهايت چاقي افراد را هماهنگ نبودن بين انرژي دريافتي و مصرفي افراد مي داند و معتقد است:انباشت انرژي حاصل از سوخت و ساز مواد غذايي و نداشتن فعاليت بدني مناسب باعث افزايش وزن در افراد مي شود. در اين بين مصرف غذاهاي آماده خارج از منزل يا همان فست فودها به دليل چرب،شور و پر کالري بودن بيشترين نقش را در چاقي شهرنشين ها دارند.

دکتر مجيد حاجي فرجي رئيس انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذايي کشور علت اصلي چاقي در کشور به ويژه در شهرهاي بزرگ را الگو و سبک نادرست زندگي مي داند و مي گويد:تغذيه ناصحيح و کم تحرکي باعث شده تا مردم ما روز به روز چاق تر شوند.متاسفانه الگوي غذايي مردم ما تغيير کرده و علت آن هم نسخه برداري از الگوهاي غلط تغذيه اي متکي به غذاهاي آماده است.او هم انگشت اتهامش را به سوي فست فودها دراز مي کند و از اين غذاها به دليل پر کالري ،چرب و پر نمک بودن به عنوان غذاهايي مضر براي سلامتي و تندرستي ياد مي کندعلت ديگري که حاجي فرجي از آن به عنوان دلايل چاق شدن ايراني ها نام مي برد عادت ما ايراني ها به ريزه خواري هاي مکرر در طول روز و بين وعده هاي مختلف غذايي است.اين عادت هاي غلط وقتي در کنار ورزش نکردن و نداشتن فعاليت بدني مناسب قرار مي گيرد باعث مي شود تا تعداد افراد چاق در جامعه افزايش پيدا کند.اما نبايد از برخي علل ژنتيکي نيز غافل شد.

به گفته اين مقام مسئول بسياري از افراد به دلايل ژنتيکي چاق مي شوند و اضافه وزن و چاقي در خانواده هايشان به ويژه بستگان درجه اول مرسوم است.اين افراد بايد بيش از ديگران به خوراک و سبک زندگي خود اهميت دهند تا درگير بيماري هاي ناشي از چاقي نشوند.حاجي فرجي تاکيد زيادي بر بدخوري افراد به عنوان يکي از عوامل مهم ايجاد چاقي و اضافه وزن دارد.او مي گويد بدخوري تنها شامل خوردن غذاهاي چرب و پرکالري نمي شود بلکه مردم ما به واسطه نخوردن برخي اقلام غذايي نيز به خود و بدنشان آسيب مي زنند.

استفاده کم از ميوه ها و سبزي ها و نياشاميدن آب کافي باعث شده تا چاقي ميهمان خانواده ها شود.دکتر طاهره سماوات رئيس اداره پيش گيري از بيماري هاي قلبي و عروقي وزارت بهداشت با تاکيد بر اين که چاق بودن بيش از 50درصد از ايراني ها زنگ خطر را براي رشد چاقي در کشور به صدا درآورده است از منظر ديگري به مقوله چاقي مي پردازد و معتقد است جداي از اشکالات عمده اي که در بحث تغذيه اي ما وجود دارد يکي از اصلي ترين علت هاي چاق شدن مردم ما تغيير سبک زندگي و کم تحرکي است. شايد يکي از اصلي ترين علت هاي کم تحرک شدن مردم آپارتمان نشين شدن آن ها باشد. ما مردم را از خانه هاي بزرگ و حياط دار به آپارتمان ها ي کوچک برده ايم و اجازه بسياري از فعاليت هاي بدني را از آن ها گرفته ايم.

حتي نوع تفريحات ما در طول سال هاي گذشته تغيير پيدا کرده است.ديگر از خارج شهر رفتن ها و بازي هاي دسته جمعي خبري نيست، ما سال هاست وقتمان را مقابل تلويزيون و در خانه ها مي گذرانيم، آن هم با خوردن تنقلاتي مانند چيپس و پفک.وي ديگر علت چاق شدن مردم را توزيع نامناسب جمعيت در سطح کشور مي داند و مي گويد تراکم جمعيتي در بعضي مناطق کشور بسيار زياد است و همين امر باعث شده تا مردم ساکن دراين مناطق فضاي مناسبي براي فعاليت هاي بدني و ورزشي نداشته باشند.به ويژه خانم هاي ساکن در اين مناطق که به راحتي نمي توانند از فضاهاي عمومي استفاده کنند.

او بازهم تاکيد مي کند که وضعيت چاقي در ايران بحراني است و جز در مناطقي خاص مشکلي به نام سوء تغذيه وجود ندارد.

امروز مشکل اصلي ما بد خوردن است. رئيس انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذايي کشور به نکته جالبي اشاره مي کند و آن هم گرسنگي سلولي و فقر ريز مغذي ها در گروه هاي کم درآمد جامعه با وجود چاقي اين افراد است.به گفته اين مقام مسئول افراد فقير جامعه به دليل برخورداري از الگوي بد تغذيه اي بيش از اندازه از شکر،آرد،نمک و روغن استفاده مي کنندو به همين دليل با وجود چاق بودن از کمبود ريزمغذي هايي مانند آهن،اسيد فوليک،کلسيم ، روي و ويتامين دي رنج مي برند.

به گفته حاجي فرجي مشکل فقر آهن و اسيد فوليک سال هاست که با غني سازي آردها با اين دو ريز مغذي مهم برطرف شده است اما آن چه امروز براي مردم به عنوان تهديدي براي سلامت شان تبديل شده فقر ويتامين دي است. بر اساس آمار بين 80تا 90درصد مردم ايران از نظر داشتن اين ويتامين ارزشمند فقيرند و به واسطه اين کمبود با مشکلات بسياري در زمينه جذب کلسيم و درنهايت پوکي استخوان مواجه مي شوند.

کمبود ويتامين دي باعث شده سن پوکي استخوان بين بزرگ سالان به شدت پايين بيايد.حاجي فرجي تاکيد دارد که تنها پوکي استخوان ارمغان تغذيه غلط و کمبود ويتامين دي نيست و کمبود اين ويتامين مي تواند به بروز بيماري هاي خود ايمني و متابوليسمي و از آن مهم تر ديابت در بزرگ سالان و کودکان نيز منجر شود اما چه گروه هاي غذايي شامل ويتامين دي مي شوند؟او در پاسخ به اين پرسش مي گويد:برخي ماهي ها ،بعضي مغزها وبرخي گروه هاي غلات و حبوبات مي توانند ويتامين دي مورد نياز بدن را تامين کنند اما اصلي ترين منبع تامين ويتامين دي تابش نور خورشيد بر سطح پوست است.

مصرف بالاي روغن و البته غير استاندارد بودن روغن ها هم از جمله علت هاي بروز چاقي در بين ما ايراني هاست.

دکتر حاجي فرجي بر اين باور است که خانواده ها با کمي اصلاح در مصرف روغن و نشاسته خود مي توانند از بروز چاقي در بين اعضاي خود جلوگيري کنند.روغني که به گفته اين مقام مسئول بيش از 92تا 95درصد از دانه هاي روغني و حتي روغن استحصال شده از آن از خارج از کشور وارد مي شود و تحقيقات بر روي نوع دانه هاي روغني و روغن حاصل از آن نشان داده است از چربي هاي اشباع و ترانس بالايي برخوردارند.حالا چند سالي است که وزارت بهداشت تصميم به اصلاح کيفيت روغن به ويژه در بخش مصرف خانوار گرفته و روغن ها را از جامد به نيمه جامد تغيير داده است اما اين هنوز کافي نيست و به اذعان رئيس انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذايي کشور بايد تمامي روغن هاي مورد استفاده در بازار خانواري کشور تا سال 95به روغن مايع تغيير پيدا کند.

در همين راستا دولت اقدام به توليد و کشت دانه هاي روغني با کيفيت بالا کرده است و دراولين گام نيز واردات دانه هاي روغني بي کيفيت که روغن حاصل از آن ها اسيد چرب اشباع و ترانس بالايي مي دهد را محدود کرده است. ولي اوضاع در بخش صنعتي و شيريني پزي هنوز هم بحراني است و اين واحدهاي صنعتي هنوز از روغن هاي جامد با اسيد چرب بالا استفاده مي کنند که بايد دولت فکري براي اين بخش از صنعت که با توليد بيسکويت و شيريني بخشي از بازار مواد خوراکي را دراختيار دارد نيز بکند.

با تمام اين اوصاف چاقي چه تبعاتي براي سلامتي فردو جامعه به همراه دارد؟براي يافتن پاسخ اين پرسش به سراغ طاهره سماوات رئيس اداره پيش گيري از بيماري هاي قلبي و عروقي وزارت بهداشت مي رويم. او در پاسخ به اين پرسش مي گويد: يک فرد چاق کم تحرک مي شود و همين کم تحرکي انواع بيماري هاي غير واگير را با خود به همراه مي آورد. مهم ترين بيماري هايي که از چاقي به ويژه چاقي مرکزي (چاقي درناحيه شکم) بروز مي کنند بيماري پرفشاري خون و مقاومت به انسولين و درنهايت ابتلا به ديابت است. علاوه براين چاقي باعث بروز بيماري هاي کيسه صفرا،انواع سرطان ها و بيماري هاي قلبي و عروقي مي شود.

ضمن اين که زنان چاق بيش از ديگر زنان ممکن است به سرطان تخمدان مبتلا شوند. اين بيماري ها علاوه بر تحميل هزينه هاي سنگين بر دوش خانواده هاي بيماران ، سالانه بخش عمده اي از منابع نظام سلامت را به نيز به خود اختصاص مي دهند.