جای خالی انجمن‌های علمی در مدیریت کرونا

به گزارش شفاآنلاین:اگرچه به نسبت چند ماه قبل، شاهد نزولی بودن آمارهای شیوع کرونا هستیم، اما برخی کارشناسان و صاحبنظران حوزه سلامت اعتقاد دارند که اگر از ظرفیت علمی کارشناسان و گروه‌های علمی استفاده بیشتری می‌شد، هم‌اکنون روند شیوع کرونا در کشور بسیار کمتر بود. برخی از نمایندگان جامعه پزشکی گلایه دارند که در دوران کرونا از ظرفیت انجمن‌های علمی در حوزه علوم پزشکی به درستی استفاده نشده و بسیاری از تصمیمات کلان برای کنترل کرونا، بدون مشورت با انجمن‌های علمی اتخاذ شده است. آنها معتقدند در صورتی که از ظرفیت کارشناسی انجمن‌های علمی استفاده می‌شد، مهار کرونا با سهولت و سرعت بیشتری همراه بود.

مصطفی معین، رئیس شورای عالی نظام پزشکی هم نسبت به همین مساله انتقاد کرد و یادآور شد: «تشکیل جلسات مشترک از اساتید پایه و بالینی جهت بررسی جنبه‌های مختلف کرونا، کاملا ضروری است. با این وجود، نبود کار تیمی و مشترک از جمله نقاط ضعف کشور در مدیریت بیماری کووید ۱۹ است که ضرر آن متوجه بیماران خواهد شد. متاسفانه کار تیمی و مشترک در خصوص مدیریت این بیماری، کم انجام می‌شود که ضرر آن در نهایت متوجه مردم می‌شود.»

او با گلایه از این که از نگاه دولت، انجمن‌های علمی موضوعیتی در بحث مقابله با کرونا ندارند، تصریح کرد: «در علوم پزشکی نزدیک به 250 انجمن علمی داریم، اما چقدر در برنامه‌ریزی‌های کلان و مسائل صنفی از ظرفیت‌های آنها استفاده می‌شود؟ در حالی که آنها باید بازوی اجرایی و کارشناسی ارشد دولت تلقی شوند. درواقع، قدر این انجمن‌های علمی را نمی‌دانند. در سطح کلان نیز نوع نگاه به انجمن‌های علمی و NGOها منفی یا بی‌تفاوتی است و از این پتانسیل عظیم استفاده نمی‌شود. با وجود این شرایط از انجمن‌های علمی درخواست می‌کنم هر پیشنهادی که جنبه سیاستی دارد و در جهت ارتقای جایگاه انجمن‌های علمی است، به سازمان نظام پزشکی ارائه شود تا به عنوان نظر مشورتی به مسئولان ذیربط اعلام شود.»

همچنین او تاکید کرد: « نباید از اهمیت انگ اجتماعی در دوران کرونا و پسا کرونا نیز غافل شد، زیرا مدیریت بحران را با مشکل مواجه خواهد کرد. برای دوران پساکرونا نیازمند برنامه مدیریت شده هستیم. باید مدیریت جنبه‌های روانی و اجتماعی را در دوران پسا کرونا مدنظر قرار دهیم.»

ظرفیت مغفول مانده انجمن‌های علمی در دوران کرونا

برخی از انجمن‌های پزشکی تاکید دارند که در دوران بحران کرونا، تلاش کرده‌اند که نظرات کارشناسی خود را بدون چشمداشت در اختیار وزارت بهداشت قرار دهند. اگرچه برخی از این پیشنهادات و اعلام همکاری‌ها مورد استقبال قرار نگرفته است.

جلال جلال شکوهی، عضو هیات مدیره انجمن رادیولوژی ایران هم به اهمیت همکاری گروهی برای مهار کرونا تاکید می‌کند و می‌گوید: «در دوران بحران کرونا تلاش کرده‌ایم که ارتباط مطلوبی با وزارت بهداشت داشته باشیم تا بتوانیم با کمک همدیگر این بحران را مهار کنیم. البته در این مجموعه همکاری‌ها نیز هیچ انتظاری از وزارت بهداشت، نداشته و نداریم.»

او تاکید می‌کند: «اگرچه نیروهای ما برای خدمت به بیماران مبتلا به کرونا، تلاش طاقت فرسایی دارند، اما ما هیچ انتظاری از وزارت بهداشت نداریم. کمک خاصی هم تاکنون به ما نشده است. فقط انتظار داشتیم که حداقل با وضع تعرفه‌های منطقی، دستمزد عادلانه‌تری دریافت کنیم که آن هم محقق نشده است. یعنی فراتر از حق و حقوق طبیعی‌مان درخواست نکرده‌ایم. با وجود تمام این شرایط، بسیاری از انجمن‌های پزشکی تلاش می‌کنند که به خاطر مردم و حفظ سلامت شهروندان، همکاری مناسبی با وزارت بهداشت داشته باشند تا با همکاری یکدیگر بتوانیم بیماری کرونا را شکست دهیم.» همچنین ایرج فاضل، رئیس مجمع انجمن‌های علمی، تخصصی پزشکی نیز با تاکید بر ضرورت استفاده بیشتر از ظرفیت جامعه پزشکی و انجمن‌های علمی در دوران کرونا، خاطرنشان می‌کند: «هنوز شرایط جنگ تحمیلی را فراموش نکرده‌ایم که جامعه پزشکی چگونه وارد میدان شد و از هیچ کوششی برای درمان مجروحان جنگی دریغ نکرد. در دوران دفاع مقدس با وجودی که جراحان ما اولین تجربه جراحی مجروحان با گلوله را داشتند، اما بهترین خدمات را به بیماران ارائه دادند و یک روز جبهه‌ها از وجود پزشک خالی نبود. در شرایط کنونی و در دوران بحران کرونا نیز باید بدانیم چگونه از ظرفیت‌ پزشکان و انجمن‌های علمی استفاده کنیم.»

او تاکید می‌کند: «فرسودگی جامعه پزشکی در درمان بیماران مبتلا به کرونا و مشکلات موجود کاملا مشخص است. باید بدانیم چگونه این فرسودگی را ترمیم کنیم و با نیازسنجی، آموزش‌های لازم را به نیروهای تازه نفس برای خدمت رسانی ارائه دهیم.»

پیشتر نیز محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی با انتقاد از اینکه از ظرفیت انجمن‌های علمی در تصمیم‌گیری‌های کلان برای مقابله با کرونا، چندان استفاده نشده است، تصریح کرد: «زمانی که کار طولانی می‌شود و بحران کرونا تداوم می‌یابد، طبیعتا نیاز به سازماندهی بیشتر نیروهای داوطلب در جامعه پزشکی داریم. انتظار این است که اگر می‌خواهیم بسیجی در این زمینه داشته باشیم، مرجع آن نظام پزشکی و انجمن‌ها باشند، زیرا اگر قرار است در حوزه پزشکی کار مدنی و ملی انجام شود، باید این دو نهاد دیده شوند. با این وجود، چنین امری را چندان شاهد نبودیم. یعنی نه تنها ستاد ملی مقابله با کرونا، بلکه ستاد وزارت بهداشت نیز از ظرفیت‌های نظام پزشکی و انجمن‌ها در جلسات خود استفاده نکرد.»

او با گلایه از این که بسیاری از وعده‌های داده شده به جامعه پزشکی در شرایط بحرانی کرونا نیز عملی نشده است، تاکید کرد: «ارائه تسهیلات به بسیاری از فعالان جامعه پزشکی محقق نشده است. مثلا پزشکان مطب‌دار و فعال در بخش خصوصی در زمره تسهیلات دوران کرونا قرار نداشتند. دلیل این اتفاق را هم نبود اعتبارات لازم عنوان کردند. بحث ما در نظر گرفتن رشادت و جانفشانی جامعه پزشکی بود که از سوی مسئولان نادیده گرفته شده بود.»

او یادآور شد: «باید بسته‌ای به لحاظ نیازسنجی در ستادی که مرکزیت آن وزارت بهداشت است تشکیل شود تا با نیازسنجی واقعی افراد داوطلب در جامعه پزشکی، حمایت و پشتیبانی‌های لازم از آنها صورت گیرد. سازمان نظام پزشکی نیز می‌تواند با همکاری انجمن‌های پزشکی، بانکی را برای حمایت‌های مادی از همکاران داوطلب مهیا کند. تمامی تلاش ما و جامعه پزشکی بر این است که دست وزارت بهداشت و نظام سلامت در دولت بالا باشد و بتواند اختیارات و مجوزهای لازم را برای کنترل و مهار این بیماری اخذ کند، زیرا عادی‌سازی و عدم رعایت قوانین و پروتکل‌ها موجب افزایش شیوع کرونا و به تبع آن خستگی کادر درمان خواهد شد.»

ضرورت حضور انجمن‌های علمی در ستاد مقابله کرونا

چندی قبل نیز روسای ۵۸ انجمن علمی پزشکی کشور در نامه‌ای خطاب به سران سه قوه کشور، خواستار حضور نمایندگان انجمن‌های علمی در ستادهای مدیریت کرونا شدند.

در این نامه تاکید شده بود: «با توجه به وضعیت شیوع بیماری کووید 19 در کشور و ضرورت اتخاذ تدابیر ویژه در راستای کنترل این بیماری، پیشنهاد می‌شود که حضور نمایندگان انجمن‌‏های علمی و سازمان نظام پزشکی و نظام پرستاری در ستادهای کشوری، استانی و شهرستان‏‌ها، به منظور استفاده‏ حداکثری از تمام ظرفیت‌های کارشناسی و تخصصی کشور انجام شود تا اتخاذ تدابیر همه‏جانبه جهت برون‏رفت از این بحران بهداشتی ملی با مشارکت جدی نمایندگان نهادهای علمی مستقل، صورت گیرد.»

از سوی دیگر، چندی قبل نیز مجید صادقى، رئیس انجمن علمى روان‌پزشکان ایران در نامه‌ای به معاون درمان وزارت بهداشت، از نادیده گرفتن ظرفیت علمی این انجمن در دوران کرونا انتقاد کرده بود. صادقی تاکید کرد که حتی در زمینه انتشار توصیه‌های سلامت روان در فرآیند کنترل کرونا نیز از نظر تخصصی این انجمن، استفاده نشده است.

او تاکید کرده بود: «پیرو انتشار توصیه‌های پیشگیرانه و درمان‌های کمکی طب ایرانی در کووید19 ویژه پزشکان توسط وزارت بهداشت، ذکر چند نکته ضروری است. باید در نظر داشت که بخشی از این توصیه‌ها به رشته تخصصی روان‌پزشکی مربوط می‌شود. درواقع بخشی از این توصیه‌ها به درمان افسردگی، اضطراب و وسواس اختصاص داده شده است. از آن‌جا که انجمن علمی روان‌پزشکان ایران خود را بازوی مشورتی وزارت بهداشت در حوزه روان‌پزشکی می‌داند و به شکل مستمر در این زمینه مورد خطاب و مشورت وزارت بهداشت است، انتظار داشت پیش از انتشار این متن، نظر کارشناسی انجمن در زمینه درمان‌های روان‌پزشکی موجود در آن دریافت و اعمال شود. توصیه‌های مرتبط با درمان‌های روان‌پزشکی در این متن از نظر انجمن علمی روان‌پزشکان ایران مورد تایید نیست. این انجمن مانند همیشه آماده است تا نقش کارشناسی خود در این حوزه تخصصی را در جهت منافع مردم و پاسداشت حوزه‌ علم روان‌پزشکی ایفا کند.»

مسلم صمدیاری، روانشناس بالینی هم  انتقاد می‌کند: «حضور روانشناسان و روانپزشکان در مراکز درمان کرونا هنوز به عنوان یک اولویت ضروری مطرح نشده است، زیرا هنوز این باور وجود دارد که بیماری کرونا یک بیماری جسمی است. واقعیت این است که اگر بیمار مبتلا به کرونا از روحیه خوبی برخوردار باشد و خودش را نبازد، تاثیر درمان‌های جسمی نیز افزایش خواهد یافت. این نکته مهمی است که خیلی به آن توجه نمی‌شود.»

او تاکید می‌کند: «در بسیاری از بیماری‌های صعب‌العلاج نیز تجربه نشان داده است که حضور روانشناسان و روانپزشکان می‌تواند حتی در فرآیند درمان جسمی بیمار هم موثر باشد. اینها یافته‌های علمی و اثبات شده است. در بیماری کرونا هم دقیقا چنین شرایطی وجود دارد. یک بیمار مایوس، افسرده و مضطرب که به کرونا مبتلا شده است، قربانی راحت‌تری خواهد بود تا بیماری که روحیه جنگندگی‌اش را حفظ کرده و امید به زندگی را در خود تقویت می‌کند.»

صمدیاری با اشاره به وضعیت نامطلوب کادر درمان از نظر سلامت جسمی و روانی، خاطرنشان می‌کند: «چندین ماه تلاش طاقت‌فرسا در مراکز درمان کرونا، قطعا موجب آسیب روانی به کادر درمان شده است. کادر درمان هر روز با بیمارانی روبرو هستند که به دلیل کرونا فوت می‌شوند. دیدن این میزان بالا از مرگ‌ومیر به سلامت روانی کادر درمان آسیب می‌زند. از سوی دیگر، کادر درمان به دلیل فشار کاری بالا، دچار یک خستگی مفرط جسمی و روانی هم شده است. ترکیب این فشار جسمی و روانی با یکدیگر، توان کادر درمان را تضعیف کرده است. کادر درمان به نسبت سایر شهروندان، روزهای سخت‌تری را می‌گذرانند و به همین دلایل، حمایت روانی از آنها بسیار واجب است.»

او تصریح می‌کند: «در اغلب کشورهای موفق در حوزه درمان کرونا، تلاش کرده‌اند که از توان روانشناسان و روانپزشکان برای مهار تبعات کرونا بهره ببرند، ولی ما هنوز از این تجارب موفق، درس نگرفته‌ایم. باید پروتکل درمانی مشخصی برای حمایت روانی از کادر درمان و بیماران مبتلا به کرونا وجود داشته باشد و این پروتکل هم به مراکز درمانی ابلاغ شود. نباید به حضور روان‌درمانگران در مراکز درمان کرونا به عنوان یک امر فانتزی و غیرضروری نگاه شود، بلکه باید این اقدام را نوعی فرآیند پیشگیرانه و ضروری برای کاهش تبعات کرونا در نظر گرفت.»

در شرایطی که برخی از نمایندگان انجمن علمی، خواستار سهیم شدن در فرآیند تصمیم‌گیری‌های کلان برای مقابله با کرونا شده‌اند، در این شرایط دولت و متولیان نظام سلامت نیز در صورت استفاده حداکثری از این ظرفیت‌های علمی، می‌توانند مسیر کنترل کرونا را با سرعت بیشتر و تلفات کمتری طی کنند.سپید