خوان یلدا را با فناوری رسانه‌ای بر بنشینیم

شفاآنلاین>اجتماعی>جشن و آيين شب يلدا پيشينه‌اي بسيار ديرينه دارد. هرچند در روزگاران نوتر در تاريخ ايران اين جشن به جشني مردمي، دگرگوني يافته است. مانند جشن‌هاي بزرگ فراگير، جشني رسمي شمرده نمي‌شده است. جشن‌هايي مانند نوروز، مهرگان، سده، بهمن‌‌گان کارکردي مردمي داشته است. از اين ديد مي‌توان آن را با جشن چهارشنبه‌سوري بسنجيم، اما اين جشن، جشني است که از ديد روانشناختي، از ديد ويژگي‌هايي که در آن مي‌يابيم، با نوروز سنجيدني است. مانند جشن و آيين نوروز، خواني ويژه را ايرانيان در اين جشن مي‌گسترند. آنچه بر اين خوان مي‌نهند، مانند 7 نماد جشن نوروزي کارکرد و ارزش آييني و نمادشناختي دارد. در پيوند است با خورشيد، زيرا که جشن و آيين يلدا از نگاهي فراق مي‌توانيم گفت جشن و بزرگداشت مهر يا خورشيد است. از سوي ديگر، اين جشن بازمي‌گردد به دين‌آوري به نام مهر يا ميترا که در روزگار اشکاني سر برآورد و روزگاري آيين آن در ايران گسترش يافت. به ‌شيوه‌اي شگفت به جهان‌شاهي رم راه برد. آيين فراگير و همگاني روميان شد به‌گونه‌اي که بزرگترين هماورد آيين ترسايي، آيين مهرپرستي بود. هرچند با گسترش آيين ترسايي، آيين مهر در باختر زمين روايي خود را از دست داد اما در فرهنگ ترساييان همچنان برجاي ماند. بسياري از نمادها، بنيادها، نشانه‌ها، رفتارها در فرهنگ و آيين ترسايي برگرفته و بازمانده از آيين و فرهنگ مهرپرستي است. نام اين روز در زبان‌هاي اروپايي روز خورشيد است. آيين مهرپرستي پيوندي تنگ با خورشيد داشته است. جشن و آيين يلدا يکي از کهن‌ترين گرامي‌ترين جشن‌هاي ايراني است که از فراسوي هزاره‌ها تاکنون پايدار مانده است. ايرانيان امروزين هم آن را با شور و گرمي بسيار برمي‌گذارند. از سويي ديگر ويژگي ساختاري جشن‌هاي ايراني آن است که به گونه گروهي برگزار مي‌شود. خانواده‌ها گردهم مي‌آيند تا زايش مهر را جشن بگيرند. در اين روزگار اندوه‌بار کرونايي، پيداست که نمي‌توان اين ويژگي در جشن شب يلدا را پاس داشت و به انجام رسانيد. تنها چاره و راهکار در اينکه همچنان ما ايرانيان بتوانيم اين جشن را در کنار ديگران برپاي بداريم، آن است که از توانش‌ها و ابزارهايي که هم اکنون از آنها برخورداريم، بهره ببريم. ما خوشبختانه در اين روزگار مي‌توانيم از دور با يکديگر در پيوند باشيم. به ياري فناوري رسانه‌اي بر خوان شب يلدا بنشينيم. آيين‌هاي اين شب را مانند گذشته با همان شور وگرمي به انجام برسانيم. اين بهترين روشي است که مي‌توان در کار آورد بي‌ آنکه آماج آسيب و گزند اين بيماري جهانگير بود.

میر جلال‌الدین کزازی پژوهشگر زبان و ادب فارسی