مرداد امسال باتوجه به شرایط پیشبینی نشده شیوع ویروس كرونا، پارك فناوری پردیس در حوزههای گوناگون پیشقدم شد. مثلا یكی از مهمترین رویدادهای سالانه خود یعنی نمایشگاه اینوتكس را بهصورت آنلاین برگزار كرد. اگر موافق باشید با همین نمایشگاه شروع كنیم. تغییر سیاستها و برنامهریزیهای جدید برای برگزاری این رویداد به شكلی متفاوت با چه چالشهایی روبهرو بود؟
برگزاری
نمایشگاه آنلاین در كشور، تجربه كاملا جدیدی بود و اصلیترین چالشی كه با آن روبهرو بودیم، نبود زیرساخت مناسب فناوری اطلاعات برای برگزاری رویدادهایی با این حجم مخاطب بهصورت آنلاین بود كه تا این دوران ضرورتی برای توسعه آن دیده نشده بود. از طرف دیگر در این دوران به دلیل افزایش تقاضا برای ارتباطات آنلاین و همینطور فروش آنلاین، پیداكردن سِرور خالی برای ارائه چنین خدماتی ساده نبود و از طرفی هزینه بسیار بالایی نیز داشت. در واقع هزینه ایجاد این زیرساخت در مقایسه با هزینه برگزاری نمایشگاه فیزیكی هزینه بالایی بود و ما حدود دو ماه برای این تصمیمگیری فرصت داشتیم.
اما در نهایت این اتفاق افتاد. برای این كار زیرساختهای ارتباطی برای پخش و تعامل آنلاین مورد نیاز در نمایشگاه را گروه آیتی پارك طراحی كرد. این دستاورد امروز در رویدادهای دیگر كشور نیز در حال بهرهبرداری است. برای مثال جلسات هفتگی كارگزاران تجارت و فناوری استانی ما كه از تمام استانهای كشور حضور دارند از زمان نمایشگاه از همین زیرساخت ارتباطی برای جلسات خود در موردنیازها و عرضه فناوری و فرصتهای سرمایهگذاری استانشان استفاده میكنند. همچنین چند جشنواره كشور نیز در همین زیرساخت برگزار شده است. علاوه بر این آنلاینبودن نمایشگاه موجب شد بتوانیم فضای نمایشگاه اینوتكس و غرفههای آن را تا پایان سال آنلاین باقی نگهداریم تا شركتكنندگان بتوانند بیشترین بهرهبرداری را از این فرصت داشته باشند.
برخی از شركتكنندگان این نمایشگاه معتقدند نمایشگاه امسال بهدلیل برخی مشكلات ارتباطی، بازده دورههای قبلی اینوتكس در ایجاد شبكههای ارتباطی را برایشان فراهم نكرد. خودتان این تجربه جدید را چطور ارزیابی میكنید؟
این اولین تجربه ما بود و همانطور كه اشاره كردم فرصت كوتاهی برای مهیاكردن شرایط داشتیم و قطعا با نقصانهایی نیز همراه بوده كه در تداوم استفاده از این زیرساخت در حال بهبود است. با این وجود تجربه اینوتكس2020 برای ما بهگونهای بود كه حتی اگر در سالهای آتی با مشكلی برای برگزاری فیزیكی روبهرو نباشیم، بخش مجازی را به یكی از بخشهای ثابت نمایشگاه اینوتكس خواهیم افزود، زیرا به نظرم شیوع كرونا در كل دنیا تغییراتی را ایجاد كرد كه این تغییرات قابلبرگشت نخواهد بود؛ بنابراین روند رویدادها در سراسر جهان از این پس به شكل جدیدی خواهد بود.
هدفگذاری مشخصی برای نحوه برگزاری دورههای بعدی اینوتكس در نظر دارید؟
ما همواره در بینالمللیسازی برنامههایی با ظرفیت بینالمللی مانند اینوتكس با چالشهایی روبهرو بودیم. برای مثال مشكلات برنامهریزی سفر مهمانان و هزینه رفتوآمد و اقامتشان در طول برنامه و... برگزاری برنامهها را با محدودیتهایی روبهرو میكند. اما آنلاینشدن نمایشگاه امسال به ما كمك كرد بتوانیم پذیرای سخنرانان و مدعوین بینالمللی بیشتری در برنامه باشیم. بههمین خاطر در نظر گرفتهایم با كمك ظرفیت مجازی در برنامههای آتی، بینالمللیسازی برنامهها را ارتقا دهیم.
پارك فناوری پردیس از جمله مراكزی بود كه همواره در تلاش برای برقراری ارتباطات بینالمللی میان فناوران كشور و سرمایهگذاران و فناوران خارجی بوده است. شرایط محدودیتهای مسافرتی و از سوی دیگر تحریمهایی كه علیه كشور وضع شده است، تا چه حد بر ارتباطات بینالمللی حوزه فناوری بهویژه سرمایهگذاریهای بینالمللی اثرگذار بوده است؟
پس از شیوع كرونا تمام برنامههای بینالمللی با وقفهای چند ماهه روبهرو شد. اما به تدریج تلاش كردیم شرایط مورد نیاز را برای برقراری ارتباطات بینالمللی فراهم كنیم. پارك فناوری پردیس یكی از اعضای شبكه تبادل فناوری هشت كشور اسلامی در حال توسعه است. سال گذشته پارك میزبان نشست سرمایهگذاری این شبكه بود و میزبان سرمایهگذاران از 20 كشور بودیم. امسال نیز برنامه داریم تا پایان سال این برنامه را بر اساس شرایط بهداشتی كشور و جهان یا به صورت حضوری یا مجازی برگزار كنیم.
بازدیدهای نمایندگان خارجی از پارك نیز از حدود دو ماه گذشته از سر گرفته شده است، البته نه به شدت سابق. در هر صورت سرمایهگذاری خارجی به دلیل تحریمها با مشكلاتی روبهرو شدهاست و نمیتوانیم منكر آن باشیم. برخی سرمایهگذاران یا شركای خارجی شركتهای مستقر در پارك در این دوران دچار چالشهایی شدهاند؛ اما در هر صورت این مشكلات به معنای توقف كار در شركتهای فناور نیست. كار ادامه دارد و اگر نتوانند این مشكلات را با طرف خارجیشان برطرف كنند با كمك روشهای جایگزین و توانمندیهای داخلی به ادامه فعالیتهایشان خواهندپرداخت.
برای رفع مشكلات به وجود آمده برای شركتهایی كه در چنین شرایطی قرار دارند، چه راهكارهایی فراهم كردهاید؟
واحدهای مستقر در پارك هر یك شرایط ویژه خود را دارند و با یك نسخه نمیتوان مشكلات موجود در تمام آنها را برطرف كرد. اما در بررسیهایی كه داشتیم چند معضل مشترك میان شركتها را در ارتباطات بینالملل استخراج كردهایم. در تلاشیم تا چند ظرفیت تسهیلكننده برای روابط بینالمللی واحدهای مستقر در پارك و اگر امكانپذیر باشد برای كل واحدهای دانشبنیان كشور فراهم كنیم. البته این طرح هنوز كامل نشده است اما امیدواریم در یك تا دو ماه پیش رو شاهد اتفاقات خوبی باشیم.
این تسهیلات شامل چه مواردی خواهدبود؟
سازوكارهایی برای تبادل مالی، تأمین ارز مورد نیاز برای تأمین مواد اولیه و مسائل گمركی از جمله سرفصلهایی است كه در این طرحها در حال پیگیری هستند.
افزایش شدید نرخ ارز در ماههای اخیر، تا چه حد واحدهای فناور و نوآور كشور را متأثر كرده است؟ آیا مقاصد صادرات در شركتها تغییری كرده است؟
واحدهایی كه سمتوسوی صادرات محصول دارند، از این شرایط تا حدی استقبال هم میكنند. اگرچه در شرایط كنونی حجم صادرات محصولات فناورانه افزایش پیدا نكردهاست اما تداوم میزان صادرات نیز برای بقای شركتها در شرایط كنونی ضروری است و میتواند سودآوری بهتری به همراه داشتهباشد.
بهطور كلی در شرایط فعلی امكان صادرات به كشورهای همسایه و منطقه از همه لحاظ – مانند تبادلات مالی، شباهت فرهنگی، شرایط قانونی واردات محصولات، امكان ارائه خدمات پس از فروش و...- مساعدتر است. به همین جهت نگاه اصلی ما در صادرات به بازار این كشورهاست و بیشترین حجم صادرات نیز به همین كشورها انجام میشود.
برنامه حمایتی ویژهای برای افزایش حجم صادرات محصولات شركتهای مستقر در پارك در نظر دارید؟
یكی از بخشهای پارك، مركز توسعه تجارت است كه به بازاریابی محصولات B2C یعنی محصولاتی كه مشتری آن مردم هستند كمك میكند. این مركز در شش ماه ابتدایی سال 99 با وجود شیوع كرونا حداقل 30 تا 40 جلسه صادراتی با شركتها داشته است تا ظرفیتهای آنها را شناسایی كند و در انتخاب بازار هدف به آنها كمك كند. همچنین دو ماه پیش در حوزه دارویی نشستی را با شركتهای دارویی پارك برگزار كردیم تا ظرفیت صادراتی آنها را بررسی كنیم.
علاوه بر این با چند كارگزار صادراتی وارد قرارداد شدهایم كه قرار است تسهیلكننده صادرات محصولات شركتهای فناور كوچكتر باشند كه برای صادرات محصولاتشان با چالشهای بیشتری روبهرو هستند. در همكاری با مركز تعاملات بینالملل معاونت علمی نیز برنامه توسعه زیرساخت اطلاعرسانی و معرفی محصولات برخی از شركتها را در دستور كار داریم كه شامل تهیه وبگاه، دفترچه معرفی محصول و... خواهدبود. تا پایان سال زیرساخت اطلاعاتی بسیاری از این شركتها آماده بهرهبرداری خواهدبود.
ریلگذاریهای كلی در سالهای پیش در جهت بهبود امكان صادرات محصولات انجامشده و در یك سال گذشته نیز بیشتر تمركز ما بر این موضوع معطوف شده است. در تلاشیم بر اساس ظرفیتها و شرایط هر شركت، نسخه صادراتی منحصربهفردی را برای آن تهیه كنیم. در حال حاضر پس از بررسی توانمندی شركتها، 30 شركت حائز شرایط صادرات محصول انتخابشدهاند كه قرار است با كمك كارگزارهای صادراتی مستقر در پارك، تسهیلگر صادرات محصولاتشان باشیم.
در شرایط اقتصادی ماههای اخیر كه موجب وارد آمدن آسیبهایی به مجموعههای نوپای فناور نیز شده است، پارك فناوری پردیس برنامه حمایتی ویژهای برای شركتهای مستقر تدارك دیده است؟
نكتهای كه باید به آن توجه كنیم اینكه اقتصاد دانشبنیان الزاما همسو با اقتصاد كل كشور نیست. حوزه دانشبنیان در مرحله رشد است و حتی در شرایط كنونی نیز در حال رشد و حركت روبهجلوست. باوجوداین، شرایط به وجود آمده ناخواسته این شركتها را نیز تا حدی متأثر كرده است.
امسال در كنار حمایتهایی مانند كمك در پیگیری اخذ مجوزها، تأمین مالی شركتها از مسیر تسهیلات و مواردی از این قبیل، با توجه به نامگذاری سال به نام سال جهش تولید از سوی رهبر معظم انقلاب برنامهای را با عنوان «جهش تجارت فناوری پارك» آغاز كردهایم و مسؤولیت پیشبرد آن به شبكه فن بازار ملی ایران واگذارشده است. یكی از زیرمجموعههای این برنامه، ایجاد شبكه تأمین مواد اولیه است كه این شبكه در حال حاضر ایجادشده و در حال پیشبرد سازوكار عملیاتی و توسعه بستر نرمافزاری آن هستیم.
از دیگر زیرمجموعههای این برنامه كه قرار است خدمات آن نهفقط به مجموعههای مستقر در پارك بلكه به تمام مجموعههای دانشبنیان ارائه شود، كمك به بازاریابی و فروش محصولات دانشبنیان و همچنین سرمایهگذاری در این مجموعههاست. این برنامه از خرداد امسال با بهكارگیری چند كارگزار اجرایی شده است. بر این اساس جوایزی را برای كارگزارانی كه فروش بیشتری برای شركتها فراهم كنند در نظر گرفتهایم. بر اساس هدفگذاریهای صورت گرفته قرار است تا پایان نیمه اول سال آینده جدا از فروش مستقل شركتها، حداقل 500 میلیارد تومان محصولات فناورانه از سوی این طرح به فروش برسد. این طرح از ابتدای سال جاری آغاز به كاركرده و تاكنون نزدیك به یكسوم آن محقق شده است.
شرایط اقتصادی امسال بر تعداد متقاضیان ورود به پارك هم تأثیرگذار بوده است؟
ما در سالهای گذشته با توجه به محدودیتهایی كه در تعداد پذیرش داشتیم حداكثر سالی 20 واحد به مجموعه پارك اضافه میشد. اما امسال توانستیم با افتتاح فاز سوم و چهارم شرایطی فراهم كنیم تا ظرفیت پذیرشمان به نسبت به سالهای گذشته
پنج برابر افزایش پیدا كند. حتی پیشبینی میكنیم تا پایان سال این عدد از هدفگذاری پنجبرابریمان عبور كند.
میزان تقاضا برای ورود به پارك بسیار زیاد است. بهعنوانمثال در فراخوان راهاندازی فاز3 قرار بود 30 شركت پذیرش شوند كه 310 شركت ثبتنام كردند. در حال حاضر قرارداد 30 شركت اول بستهشده و در حال بستن قراردادهایی فراتر از ظرفیت اولیه هستیم.
علت موفقیت در توسعه و همچنین افزایش تقاضا برای توسعه پارك حتی فراتر از افقی را كه متصور بودید،چه میدانید؟
بخشی از این استقبال مربوط به فعالیت همكاران من در بخش روابط عمومی است كه با ایجاد برنامههای مختلف امكان آشنایی واحدهای كوچك فناور تا شركتهای صنعتی بزرگتر را با مزیتهای استقرار در پارك فراهم كردند. اما جدا از این مسأله، یكی از چالشهای اصلی ما در افزایش ظرفیت، محدودیت فضای توسعه بود. در اولین اقدام با حمایت دكتر ستاری، معاون علمی و فناوری رئیسجمهور و همچنین مهندس محمد اسلامی، وزیر مسكن، راه و شهرسازی توانستیم در ابتدای امسال 30 هكتار به فضای پارك اضافه كنیم. در ادامه نیز در توافقی كه با وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات صورت گرفت توانستیم 30 هكتار دیگر نیز به مجموعه اضافه كنیم كه البته این 30 هكتار هنوز فعال نشده است.
موضوع دیگری كه موجب افزایش استقبال شركتها برای حضور در فضای پارك شد، این بود كه برخی شركتها به فضای كار آماده نیاز داشتند. به همین جهت با تغییر كاربری برخی از فضاهای موجود در پارك فضای كار آماده برای استقرار شركتها فراهم كردیم. تا پیشازاین فضایی با عنوان فضای كار اشتراكی در مجموعه پارك تعریفنشده بود، اما اكنون 1500 متر فضای كار اشتراكی در پارك فراهمشده كه تا این لحظه حدود 70 تا 80 گروه كاری در آن مستقرشدهاند.
همچنین از سال پیش با كمك صندوق پژوهش و فناوری مستقر در پارك كه صندوق توسعه فناوری نوین نام دارد، امكان ساختمانسازیهای جدید با روشهای نوین و سریع ساختمانی برای ایجاد فضای كار آماده در پارك فراهم شده است. متقاضیان در برخی از این واحدها مستقر شدهاند و واحدهایی كه ساختشان بهتازگی تمام شده ظرفیت فراخوانشان تكمیل شده است.
نكته مهمی كه در هر سه طرح انجامشده وجود دارد این است كه برای هیچیك از این موارد منابع مالی دولتی بلاعوض تخصیص پیدا نكرده است. بلكه با كمك تسهیلاتی كه از سوی معاونت علمی برای توسعه اراضی دریافت كردیم و همچنین تسهیلات صندوق که برای احداث ساختمانهای جدید انجام شده است پس از واگذاری به شركتها بازپرداختشان انجام خواهد شد.
مزیت اصلی استقرار در پارك برای واحدهای فناور را چه میدانید؟ آیا استقرار شركتها در پارك هزینه كمتری برایشان به دنبال دارد؟
قطعا ارزانی دلیل تقاضا برای ورود به مجموعه پارك فناوری پردیس نیست. زیرا قیمت اراضی برای استقرار واحدهای فناور حداقل در محدوده اطراف پارك بهمراتب ارزانتر از خود پارك است. حتی اكنون مجموعههای دانشبنیانی در پارك داریم كه پیش از این در تهران مستقر بودند و از معافیت مالیاتی و برخی مزایای دیگر مانند دیگر شركتهای مستقر در پارك به دلیل دانشبنیان بودن برخوردار بودند، اما با این حال دفتر شركتشان را در تهران فروختهاند و به پارك آمدهاند. عاملی كه حضور در پارك را برای شركتها جذاب میكند، زیستبوم كنونی ایجادشده در پارك است كه كسبوكار را برای شركتها آسانتر میكند و امكان همافزایی را فراهم كرده است.
زمانی كه شركتی در پارك مستقر میشود هر روز درگیریهای روزمره با شهرداری، اداره مالیات، اداره آب، برق، گاز و... را ندارد. بسیاری از این جادهها را برای شركتها از پیش هموار كردهایم. البته در برخی ادارات مانند شهرداری عملكرد بهتری داشتهایم و در برخی دیگر كمتر موفق بودهایم. اما در مجموع بسیاری از نگرانیها و دغدغههای اضافی فناوران با استقرار در این مركز كنار میرود. همچنین برخی مزیتهای قانونی و مالی برای شركتها فراهم شده است. تاكنون صندوق مستقر در پارك بیش از 300 میلیارد تومان ضمانتنامه شركت در مناقصهها برای شركتها صادر كرده است كه بیش از آنكه بر مبنای تضامین ملكی شركتها باشد بر مبنای اعتماد همكاریهای شكلگرفته در فضای پارك است. از طرف دیگر سرعت فرآیندها نیز نسبت به فرآیندهای بانكی بالاتر است.
علاوهبر اینها پارك فناوری پردیس در سطح ملی و بینالمللی شناخته شده است و آمد و شد مسؤولان مختلف كشور به آن موجب بهتر دیده شدن شركتهای مستقر میشود. از ابتدای امسال تاكنون مسؤولان متعددی از پارك بازدید داشتهاند. این موضوع امكان دیده شدن محصولات و خدمات، امكان انتقال مشكلات احتمالی به مسؤولان و... را برای شركتها فراهم كرده است.
یكی از مزایای مهم استقرار در نواحی فناوری دنیا، امكان ایجاد تعامل و همافزایی میان شركتها و كاركنان آنهاست. در پارك فناوری پردیس نیز شاهد چنین تعاملاتی هستیم؟
دقیقا این یكی از مزایای حضور در پاركهای علم و فناوری است. ما پیش از این جلسات ماهانهای را برای آشنایی شركتها و واحدهای مستقر در پارك با یكدیگر و تبادلنظر برگزار میكردیم. امسال به دلیل شرایط ویژهای كه در همهگیری كووید-19 پیشآمده آن را به شكل دیگری در قالب یكی از برنامههای طرح جهش تجارت فناوری دنبال میكنیم. در این راستا یك زیرساخت تعاملی مجازی طراحی شده كه در حال حاضر در مراحل آزمایشی قرار دارد تا پایان سال به صورت فراگیر توسط همه شركتها مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
در مجموعه پارك قرار نیست هر شركتی وارد واحد خودش شود و در را ببندد و به كار خودش مشغول باشد. قرار است همه واحدها از كار همدیگر باخبر باشند. اگر فرصتی به دست آوردند آن را با شركتهای دیگر به اشتراك بگذارند. اگر نیاز یا مشكلی در مراحل كار خود، تجهیزات مورد نیازشان یا نیروی انسانی متخصص دارند برای رفع آن از مجموعههای دیگر كمك بگیرند.
برای ایجاد این حس تعامل و همكاری، آیا برنامه فرهنگسازی در پارك داشتید یا الزام قانونی موجب اجبار این تعاملات شده است؟
فرهنگ این تعامل در پارك شكل گرفته است. منشور ارزشی پارك از ابتدای شروع فعالیت پارك حدود 20 سال پیش تهیه شده و هنوز هم زمانی كه واحد جدیدی را مورد ارزیابی قرار میدهیم و قرار است وارد مجموعه شود، اول این منشور را به او میدهیم تا آن را بخواند و بپذیرد وارد جایی میشود كه نسبت به دیگران تعهد و مسؤولیت خواهد داشت و باید آن را امضا كند. البته قطعا همین امضا كفایت نخواهد كرد. ما باید برای ایجاد این تعاملات و همكاریها برنامه داشته باشیم كه تا به حال نیز چنین برنامههایی را در حوزههای مختلف پیادهسازی كردهایم. برای مثال یكی از اصلیترین محورهای اجلاس سالانه پارك، همافزایی میان شركتهاست و شركتهایی كه بیشترین همكاری را با شركتهای دیگر داخل پارك ایجاد كرده باشند مورد تقدیر قرار خواهند گرفت. هریك از این شركتها باید خود را عضوی از یك خانواده بدانند و نباید فقط به فكر رشد و بقای خودشان باشند.
در دوسال اخیر تلاش كردهایم فضای برخورد و گفتوگوی اعضای پارك را در نكات ظریفی مانند طراحی فضای شهری پارك نیز در نظر داشته باشیم. وجود مسجد، احداث زمینهای ورزشی، قراردادن تابهای چندنفره، دوچرخه و مسائل سادهای از این دست فرصتهای بیشتری را برای تعامل فراهم میكند. علاوه بر این، همین اقدامات جذابیت و حس تعلق خاطر بیشتری را برای كاركنان مجموعههای مستقر در پارك فراهم كرده است.
به كاركنان اشاره كردید، با توجه به بُعد مسافت پارك فناوری پردیس تا شهر تهران، شركتها برای جذب نیرو با مشكلی روبهرو نمیشوند؟ امكاناتی برای اقامت نیروها در فضای پارك وجود دارد؟
حس خوبی كه در اتمسفر پارك برای افراد ایجاد میشود موجب شده با اشتیاق بیشتری حاضر به فعالیت در این محیط باشند. حتی برخی شركتها كه شعبهای در تهران هم دارند میگویند در ابتدای استقرارشان در پارك برای انتقال نیرو از تهران به آنجا با نارضایتیهای روبهرو شده بودند اما اكنون هم پرسنل شعبه تهران به شدت علاقهمند انتقال به پردیس هستند و هم نیروهای مشغول كار در پردیس در برابر رفتن به شعبه تهران مقاومت دارند.
اما درخصوص ایجاد فضای سكونت كاركنان در پردیس با وجود تلاشها و پیگیریهایی كه داشتهایم تاكنون نتوانستهایم این امكان را فراهم كنیم. علت اصلی هم كمبود زمینهای باقیمانده قابل واگذاری در پردیس است. البته همواره همكاری خوبی از سوی وزارت مسكن با پارك صورت گرفته و در اولیت قرار داده شده است. زیرا وجود پارك فناوری علاوه بر ایجاد ظرفیت بالای اشتغال در شهر پردیس موجب ارتقای فرهنگی ساكنان این شهر شده است. در حال حاضر نیز حداقل یك سوم نیروهای متخصص و تحصیلكرده مشغول كار در پارك و همچنین یك چهارم مدیران مجموعه، در شهر جدید پردیس سكونت دارند و زندگی در فضای آرام این شهر را به شلوغیها و آلودگیهای تهران ترجیح میدهند.
در سالهای اخیر شاهد اقبال بیشتری از سوی دولت به بحث رونق اقتصاد دانشبنیان و زیستبوم فناوری و نوآوری در كشور بودهایم. اكنون كه در سال پایانی فعالیت دولت دوازدهم قرار داریم این نگرانی برای اهالی دانشبنیان كشور وجود دارد كه با تغییر نگرش مسوولان و مدیران در دولت بعدی شرایط به كلی تغییر كند و بسیاری از وعدهها محقق نشده، فراموش شوند. آیا این اقدامات در سطح كلان مدیریت كشور انجام شده یا ممكن است با تغییرات مدیریت دچار تزلزل شود؟
به خوبی میدانیم كه مهمترین حامی حوزه دانشبنیان در كشور رهبر معظم انقلاب هستند. در بیست سال گذشته نیز همواره تأكید ایشان بر توجه به این حوزه بوده است به همین جهت تمامی دولتهایی كه در این مدت بر سر كار آمدند نیز میدانستند كه بحث دانشبنیان از اولویتهای كشور است. از این رو به نظر من با توجه به این كه بالاترین ركن نظام پشتوانه حوزه دانشبنیان هستند و با فعالیتهایی كه تاكنون در زمینه ایجاد قوانین دانشبنیان صورت گرفته، این موضوع دیگر قابل برگشت نیست.
از طرف دیگر جامعه در این مدت خروجیهای مهم حوزه دانشبنیان را دیده است. شیوع كرونا و بحرانی كه به وجود آورد یكی از مهمترین تجلیهای ظرفیت بالای دانشبنیانها در رفع نیازهای كشور بود. شركتهای دانشبنیان به دلیل توان علمی بالا و انعطافپذیری توانستند به سرعت فعالیتهای خود را بر نیازهای موجود برای مقابله با كرونا معطوف كنند و بخش مهمی از نیاز كشور به تولید ماسك، ضدعفونیكنندهها، دستگاههای اكسیژنرسانی، كیتهای تشخیصی و... را برطرف كنند. به همین جهت توسعه فعالیتهای دانشبنیان در كشور به مطالبهای عمومی تبدیل شده است. موضوعی كه تبدیل به مطالبه عمومی شود دیگر قابل كنار گذاشتن نیست.
دغدغه دیگری كه شركتهای دانشبنیان در گفتوگوهایشان مطرح میكنند، نگرانی از بازگشت خریدهای خارجی و كنار گذاشته شدن محصولات ایرانی در صورت برداشته شدن تحریمهایی است كه علیه كشور وضع شده است. آیا تضمین قانونی برای تداوم الزام بر خرید محصولات ایرانی به ویژه در نهادها و سازمانهای دولتی ایجاد شده كه در صورت تغییر شرایط، خرید محصولات دانشبنیان كنار گذاشته نشود؟
بله این نگرانی وجود دارد. اما اعتقاد دارم حتی اگر تحریمهای وضع شده علیه كشور برداشته شود نیز به شرایط خریدهای خارجی قبل از این دوران باز نخواهیم گشت. زیرا این وضعیت فرصت مناسبی را برای مجموعههای دانشبنیان و فناور فراهم كرد كه توانمندیها، كیفیت و قیمت مقرون به صرفهتر محصولاتشان را به دید خریداران برسانند و جایگاهشان را در بازار تثبیت كنند.
برخی از خریدهای خارجی پیش از این دوران، مربوط به نبود شناخت ظرفیتهای داخلی و بخش دیگر آن به دلیل نبود اطمینان به توانمندی تولیدكنندگان داخلی بود كه هر دوی این معضلهای عمده امروز برطرف شده و حتی اگر تحریمی در كار نباشد خریدهای خارجی كه بر این مبنا بودند باز نخواهند گشت. اما بخش كمی از خریدها نیز به دلایلی غیر از این دو مورد بوده كه باز هم امكان بازگشتشان هست و برای جلوگیری از آنها در كنار قوانینی كه ایجاد شده، نظارت قوی و مستمر در دستگاههای دولتی و اجرایی نیاز خواهد بود.
این روزها بحث ورود شركتهای دانشبنیان به بازار سرمایه و بورس بسیار داغ است. تا جایی كه خبر دارم پارك فناوری پردیس نیز برای تسهیل این جریان، برنامههایی در دست اقدام دارد. این اقدامات بیشتر از چه جنسی خواهد بود؟
تأمین مالی در شركتهای دانشبنیان یكی از موضوعات جدی است كه میتواند نقش مهمی در توسعه و موفقیت شركت ایفا كند. متأسفانه بیشتر شركتها تنها راه جذب سرمایه را دریافت تسهیلات میدانند و به خاطر این كه نمیخواهند سایه شریكی وارد كسبوكارشان شود از اساس در برابر جذب سرمایهگذار مقاومت دارند. این در حالی است كه اگر قرار باشد مجموعهای رشد كند، هیچوقت با سرمایه شخصی و سود حاصل از فعالیت شركت به تنهایی این امكان فراهم نخواهد شد یا حداقل به زمانی بسیار طولانی نیاز خواهد داشت. در نتیجه جذب سرمایه از روشهای مختلف، یكی از كلیدیترین موضوعات رشد و توسعه شركتهاست كه نیاز به فرهنگسازی گسترده دارد.
بازار سرمایه و استفاده از سرمایههای جمعی، یكی از شناخته شدهترین روشهای جذب سرمایه است كه میتواند اتفاقات خوبی را برای این شركتها به همراه داشته باشد. اما ورود به بورس، ساز و كار مشخصی دارد و هر شركتی با هر وضعیتی امكان ورود به بازار سرمایه را نخواهد داشت. شركتها پیش از ورود به بازار سرمایه باید حسابرسی و اسناد مالی مشخص و شفافی از گردش مالی شركت، میزان سودآوری، حسن انجام تعهدات و... به سازمان بورس ارائه كنند كه اكثر مجموعههای دانشبنیان این فرآیندهای دقیق را ندارند. از طرفی اندازه این شركتها و گردش مالی كه دارند در حد و اندازه شركتهای بزرگ بازار سرمایه نیست و به همین جهت حتی اگر وارد بورس شوند ممكن است با استقبالی برای جذب سرمایهگذار در رقابت با شركتهای دیگر روبهرو نشوند.
به همین دلیل ما در تلاشیم ابتدا فرهنگ نیاز به جذب سرمایه را در شركتها نهادینه كنیم. سپس به آنها بیاموزیم برای ورود به این مسیر به انجام اقداماتی نیاز خواهند داشت تا خود را آماده ورود به بازار سرمایه كنند. در این راستا از سال گذشته چند شركت معتبر را وارد پارك كردهایم كه فرآیندهای شركتهای داوطلب را بررسی میكنند و نقاط ضعف و مواردی را كه باید پیش از ورود به بازار سرمایه تكمیل كنند برایشان مشخص میكنند و آنها را تا ورود به بازار سرمایه همراهی خواهند كرد.از طرف دیگر، با سازمان بورس هم در تعاملیم. قرار است بازار جدیدی در فرابورس تعریف شود كه با فضای فناوری كشور تطابق بهتری دارد و امكان خوبی برای جذب سرمایه این شركتها خواهد بود.
محصولات فناورانه را مردمی میكنیم
رئیس پارك فناوری پردیس از طرح جدید پارك برای مردمی كردن محصولات دانشبنیان و فناورانه سخن به میان میآورد و به جامجم میگوید: «در نظر داریم تا پایان امسال طرح فروش B2C یا فروش مستقیم محصول به مشتریان برخی از محصولات شركتهای مستقر در پارك را راهاندازی كنیم.»
صفارینیا در این رابطه توضیح میدهد: «در واقع میخواهیم محصولات دانشبنیان و فناورانه تولید شده در پارك را مستقیم به دست مصرفكنندگان در جامعه برسانیم. در این خصوص محصولات تولیدشده مورد ارزیابی قرار گرفته و از میان آنها محصول 20شركت كه برای استفاده مصرفكننده تولید میشود، انتخاب شده است. همچنین فروشگاههایی در سطح شهر تهران برای ارائه این محصولات انتخاب شدهاند.»
وی در ادامه میافزاید: «این طرح اكنون در مرحله بررسی و آزمایش قرار دارد و قرار است تا پایان سال تمام این محصولات از طریق فروشگاههای منتخب به مردم عرضه شوند. در ادامه در صورت استقبال مردم از این طرح تعداد این فروشگاهها افزایش خواهد یافت.»
به عقیده صفارینیا این طرح میتواند در توسعه بازار محصولات دانشبنیان و مردمی كردن این محصولات نقش مؤثری داشته باشد.
پیشگامی در برخی مدلهای زیستبوم فناوری و نوآوری
پارك فناوری پردیس با توجه به سابقه فعالیت 20سالهای كه در توسعه زیستبوم فناوری و نوآوری كشور دارد، همواره از پیشگامان پایهریزی مفاهیم جدید و كمتر شناخته شده در دنیای كسبوكارهای جدید و نوپای كشور به شمار میرود.
مهندس صفارینیا در خصوص فعالیتهای پارك در جهت پایهریزی برخی مفاهیم جدید زیستبوم فناوری و نوآوری به جامجم میگوید: «احداث كارخانه نوآوری آزادی از جمله اقدامات پیشگامانه در كشور در جهت ایجاد فضا برای كنار هم قرارگیری كسبوكارهای جدید از ظرفیتهای موجود و بیاستفاده در كشور بود. پس از احداث این كارخانه، مسیر توسعه فضاهای اینچنینی برای استقرار كسبوكارها در كشور فراهم شد و امروز در بسیاری از شهرهای كشور كارخانههای متروك به مراكز نوآوری تبدیل شده یا در حال تبدیل هستند.»
وی توضیح میدهد: «در حال حاضر پارك فناوری پردیس در كنار كارخانه آزادی، كارخانه نوآوری «هایوی» در شمال شرق تهران
شفاآنلاین>اجتماعی>در شرایطی كه بسیاری از كسبوكارها با بحران ناشی از شیوع كووید-19 از یكسو و از سوی دیگر تلاطم اقتصادی كشور دست بهگریبان شدهاند، شاهد اتفاقات خوبی در حوزه فعالیتهای دانشبنیان و فناوریهای نوین كشور بهویژه در پارك فناوری پردیس بهعنوان یكی از نهادهای كلیدی باسابقه در توسعه اقتصاد دانشبنیان در كشور بودهایم. واگذاری اراضی فاز سوم و چهارم پارك به مراكز دانشبنیان، اقدامات سریع در زمینه رفع نیازهای ضروری كشور در آغاز دوران شیوع كرونا، برگزاری نمایشگاه تخصصی اینوتكس بهصورت آنلاین و همچنین رونمایی از محصولات جدید فناورانه در شهریور امسال از جمله این موارد بوده است. باوجود تمام این اقدامات، گرچه زیستبوم فناوری و نوآوری با تلاش زیاد روبهجلو در حركت است، هنوز بسیاری از فعالان این حوزه نوپا با دغدغههای بسیاری در جهت تأمین مواد اولیه، بازار فروش، امكان تبادل مالی و صادرات محصولشان در بازارهای خارجی و... روبهرو هستند. باتوجه به اهمیت رشد اقتصاد دانشبنیان در پویایی و رشد اقتصادی كشور در شرایطی كه باید بیش از گذشته به فكر بهحركتدرآوردن چرخهای اقتصاد مستقل از درآمد نفتی باشیم، موجب شد با دعوت از مهندس مهدی صفارینیا، رئیس پارك فناوری پردیس كمی بیشتر حالواحوال این روزهای واحدهای فناور و دانشبنیان را جویا شویم و درخصوص كموكیف اقدامات صورت گرفته در جهت رشد این زیستبوم در پارك فناوری پردیس گفتوگو كنیم.
مرداد امسال باتوجه به شرایط پیشبینی نشده شیوع ویروس كرونا، پارك فناوری پردیس در حوزههای گوناگون پیشقدم شد. مثلا یكی از مهمترین رویدادهای سالانه خود یعنی نمایشگاه اینوتكس را بهصورت آنلاین برگزار كرد. اگر موافق باشید با همین نمایشگاه شروع كنیم. تغییر سیاستها و برنامهریزیهای جدید برای برگزاری این رویداد به شكلی متفاوت با چه چالشهایی روبهرو بود؟
برگزاری
نمایشگاه آنلاین در كشور، تجربه كاملا جدیدی بود و اصلیترین چالشی كه با آن روبهرو بودیم، نبود زیرساخت مناسب فناوری اطلاعات برای برگزاری رویدادهایی با این حجم مخاطب بهصورت آنلاین بود كه تا این دوران ضرورتی برای توسعه آن دیده نشده بود. از طرف دیگر در این دوران به دلیل افزایش تقاضا برای ارتباطات آنلاین و همینطور فروش آنلاین، پیداكردن سِرور خالی برای ارائه چنین خدماتی ساده نبود و از طرفی هزینه بسیار بالایی نیز داشت. در واقع هزینه ایجاد این زیرساخت در مقایسه با هزینه برگزاری نمایشگاه فیزیكی هزینه بالایی بود و ما حدود دو ماه برای این تصمیمگیری فرصت داشتیم.
اما در نهایت این اتفاق افتاد. برای این كار زیرساختهای ارتباطی برای پخش و تعامل آنلاین مورد نیاز در نمایشگاه را گروه آیتی پارك طراحی كرد. این دستاورد امروز در رویدادهای دیگر كشور نیز در حال بهرهبرداری است. برای مثال جلسات هفتگی كارگزاران تجارت و فناوری استانی ما كه از تمام استانهای كشور حضور دارند از زمان نمایشگاه از همین زیرساخت ارتباطی برای جلسات خود در موردنیازها و عرضه فناوری و فرصتهای سرمایهگذاری استانشان استفاده میكنند. همچنین چند جشنواره كشور نیز در همین زیرساخت برگزار شده است. علاوه بر این آنلاینبودن نمایشگاه موجب شد بتوانیم فضای نمایشگاه اینوتكس و غرفههای آن را تا پایان سال آنلاین باقی نگهداریم تا شركتكنندگان بتوانند بیشترین بهرهبرداری را از این فرصت داشته باشند.
برخی از شركتكنندگان این نمایشگاه معتقدند نمایشگاه امسال بهدلیل برخی مشكلات ارتباطی، بازده دورههای قبلی اینوتكس در ایجاد شبكههای ارتباطی را برایشان فراهم نكرد. خودتان این تجربه جدید را چطور ارزیابی میكنید؟
این اولین تجربه ما بود و همانطور كه اشاره كردم فرصت كوتاهی برای مهیاكردن شرایط داشتیم و قطعا با نقصانهایی نیز همراه بوده كه در تداوم استفاده از این زیرساخت در حال بهبود است. با این وجود تجربه اینوتكس2020 برای ما بهگونهای بود كه حتی اگر در سالهای آتی با مشكلی برای برگزاری فیزیكی روبهرو نباشیم، بخش مجازی را به یكی از بخشهای ثابت نمایشگاه اینوتكس خواهیم افزود، زیرا به نظرم شیوع كرونا در كل دنیا تغییراتی را ایجاد كرد كه این تغییرات قابلبرگشت نخواهد بود؛ بنابراین روند رویدادها در سراسر جهان از این پس به شكل جدیدی خواهد بود.
هدفگذاری مشخصی برای نحوه برگزاری دورههای بعدی اینوتكس در نظر دارید؟
ما همواره در بینالمللیسازی برنامههایی با ظرفیت بینالمللی مانند اینوتكس با چالشهایی روبهرو بودیم. برای مثال مشكلات برنامهریزی سفر مهمانان و هزینه رفتوآمد و اقامتشان در طول برنامه و... برگزاری برنامهها را با محدودیتهایی روبهرو میكند. اما آنلاینشدن نمایشگاه امسال به ما كمك كرد بتوانیم پذیرای سخنرانان و مدعوین بینالمللی بیشتری در برنامه باشیم. بههمین خاطر در نظر گرفتهایم با كمك ظرفیت مجازی در برنامههای آتی، بینالمللیسازی برنامهها را ارتقا دهیم.
پارك فناوری پردیس از جمله مراكزی بود كه همواره در تلاش برای برقراری ارتباطات بینالمللی میان فناوران كشور و سرمایهگذاران و فناوران خارجی بوده است. شرایط محدودیتهای مسافرتی و از سوی دیگر تحریمهایی كه علیه كشور وضع شده است، تا چه حد بر ارتباطات بینالمللی حوزه فناوری بهویژه سرمایهگذاریهای بینالمللی اثرگذار بوده است؟
پس از شیوع كرونا تمام برنامههای بینالمللی با وقفهای چند ماهه روبهرو شد. اما به تدریج تلاش كردیم شرایط مورد نیاز را برای برقراری ارتباطات بینالمللی فراهم كنیم. پارك فناوری پردیس یكی از اعضای شبكه تبادل فناوری هشت كشور اسلامی در حال توسعه است. سال گذشته پارك میزبان نشست سرمایهگذاری این شبكه بود و میزبان سرمایهگذاران از 20 كشور بودیم. امسال نیز برنامه داریم تا پایان سال این برنامه را بر اساس شرایط بهداشتی كشور و جهان یا به صورت حضوری یا مجازی برگزار كنیم.
بازدیدهای نمایندگان خارجی از پارك نیز از حدود دو ماه گذشته از سر گرفته شده است، البته نه به شدت سابق. در هر صورت سرمایهگذاری خارجی به دلیل تحریمها با مشكلاتی روبهرو شدهاست و نمیتوانیم منكر آن باشیم. برخی سرمایهگذاران یا شركای خارجی شركتهای مستقر در پارك در این دوران دچار چالشهایی شدهاند؛ اما در هر صورت این مشكلات به معنای توقف كار در شركتهای فناور نیست. كار ادامه دارد و اگر نتوانند این مشكلات را با طرف خارجیشان برطرف كنند با كمك روشهای جایگزین و توانمندیهای داخلی به ادامه فعالیتهایشان خواهندپرداخت.
برای رفع مشكلات به وجود آمده برای شركتهایی كه در چنین شرایطی قرار دارند، چه راهكارهایی فراهم كردهاید؟
واحدهای مستقر در پارك هر یك شرایط ویژه خود را دارند و با یك نسخه نمیتوان مشكلات موجود در تمام آنها را برطرف كرد. اما در بررسیهایی كه داشتیم چند معضل مشترك میان شركتها را در ارتباطات بینالملل استخراج كردهایم. در تلاشیم تا چند ظرفیت تسهیلكننده برای روابط بینالمللی واحدهای مستقر در پارك و اگر امكانپذیر باشد برای كل واحدهای دانشبنیان كشور فراهم كنیم. البته این طرح هنوز كامل نشده است اما امیدواریم در یك تا دو ماه پیش رو شاهد اتفاقات خوبی باشیم.
این تسهیلات شامل چه مواردی خواهدبود؟
سازوكارهایی برای تبادل مالی، تأمین ارز مورد نیاز برای تأمین مواد اولیه و مسائل گمركی از جمله سرفصلهایی است كه در این طرحها در حال پیگیری هستند.
افزایش شدید نرخ ارز در ماههای اخیر، تا چه حد واحدهای فناور و نوآور كشور را متأثر كرده است؟ آیا مقاصد صادرات در شركتها تغییری كرده است؟
واحدهایی كه سمتوسوی صادرات محصول دارند، از این شرایط تا حدی استقبال هم میكنند. اگرچه در شرایط كنونی حجم صادرات محصولات فناورانه افزایش پیدا نكردهاست اما تداوم میزان صادرات نیز برای بقای شركتها در شرایط كنونی ضروری است و میتواند سودآوری بهتری به همراه داشتهباشد.
بهطور كلی در شرایط فعلی امكان صادرات به كشورهای همسایه و منطقه از همه لحاظ – مانند تبادلات مالی، شباهت فرهنگی، شرایط قانونی واردات محصولات، امكان ارائه خدمات پس از فروش و...- مساعدتر است. به همین جهت نگاه اصلی ما در صادرات به بازار این كشورهاست و بیشترین حجم صادرات نیز به همین كشورها انجام میشود.
برنامه حمایتی ویژهای برای افزایش حجم صادرات محصولات شركتهای مستقر در پارك در نظر دارید؟
یكی از بخشهای پارك، مركز توسعه تجارت است كه به بازاریابی محصولات B2C یعنی محصولاتی كه مشتری آن مردم هستند كمك میكند. این مركز در شش ماه ابتدایی سال 99 با وجود شیوع كرونا حداقل 30 تا 40 جلسه صادراتی با شركتها داشته است تا ظرفیتهای آنها را شناسایی كند و در انتخاب بازار هدف به آنها كمك كند. همچنین دو ماه پیش در حوزه دارویی نشستی را با شركتهای دارویی پارك برگزار كردیم تا ظرفیت صادراتی آنها را بررسی كنیم.
علاوه بر این با چند كارگزار صادراتی وارد قرارداد شدهایم كه قرار است تسهیلكننده صادرات محصولات شركتهای فناور كوچكتر باشند كه برای صادرات محصولاتشان با چالشهای بیشتری روبهرو هستند. در همكاری با مركز تعاملات بینالملل معاونت علمی نیز برنامه توسعه زیرساخت اطلاعرسانی و معرفی محصولات برخی از شركتها را در دستور كار داریم كه شامل تهیه وبگاه، دفترچه معرفی محصول و... خواهدبود. تا پایان سال زیرساخت اطلاعاتی بسیاری از این شركتها آماده بهرهبرداری خواهدبود.
ریلگذاریهای كلی در سالهای پیش در جهت بهبود امكان صادرات محصولات انجامشده و در یك سال گذشته نیز بیشتر تمركز ما بر این موضوع معطوف شده است. در تلاشیم بر اساس ظرفیتها و شرایط هر شركت، نسخه صادراتی منحصربهفردی را برای آن تهیه كنیم. در حال حاضر پس از بررسی توانمندی شركتها، 30 شركت حائز شرایط صادرات محصول انتخابشدهاند كه قرار است با كمك كارگزارهای صادراتی مستقر در پارك، تسهیلگر صادرات محصولاتشان باشیم.
در شرایط اقتصادی ماههای اخیر كه موجب وارد آمدن آسیبهایی به مجموعههای نوپای فناور نیز شده است، پارك فناوری پردیس برنامه حمایتی ویژهای برای شركتهای مستقر تدارك دیده است؟
نكتهای كه باید به آن توجه كنیم اینكه اقتصاد دانشبنیان الزاما همسو با اقتصاد كل كشور نیست. حوزه دانشبنیان در مرحله رشد است و حتی در شرایط كنونی نیز در حال رشد و حركت روبهجلوست. باوجوداین، شرایط به وجود آمده ناخواسته این شركتها را نیز تا حدی متأثر كرده است.
امسال در كنار حمایتهایی مانند كمك در پیگیری اخذ مجوزها، تأمین مالی شركتها از مسیر تسهیلات و مواردی از این قبیل، با توجه به نامگذاری سال به نام سال جهش تولید از سوی رهبر معظم انقلاب برنامهای را با عنوان «جهش تجارت فناوری پارك» آغاز كردهایم و مسؤولیت پیشبرد آن به شبكه فن بازار ملی ایران واگذارشده است. یكی از زیرمجموعههای این برنامه، ایجاد شبكه تأمین مواد اولیه است كه این شبكه در حال حاضر ایجادشده و در حال پیشبرد سازوكار عملیاتی و توسعه بستر نرمافزاری آن هستیم.
از دیگر زیرمجموعههای این برنامه كه قرار است خدمات آن نهفقط به مجموعههای مستقر در پارك بلكه به تمام مجموعههای دانشبنیان ارائه شود، كمك به بازاریابی و فروش محصولات دانشبنیان و همچنین سرمایهگذاری در این مجموعههاست. این برنامه از خرداد امسال با بهكارگیری چند كارگزار اجرایی شده است. بر این اساس جوایزی را برای كارگزارانی كه فروش بیشتری برای شركتها فراهم كنند در نظر گرفتهایم. بر اساس هدفگذاریهای صورت گرفته قرار است تا پایان نیمه اول سال آینده جدا از فروش مستقل شركتها، حداقل 500 میلیارد تومان محصولات فناورانه از سوی این طرح به فروش برسد. این طرح از ابتدای سال جاری آغاز به كاركرده و تاكنون نزدیك به یكسوم آن محقق شده است.
شرایط اقتصادی امسال بر تعداد متقاضیان ورود به پارك هم تأثیرگذار بوده است؟
ما در سالهای گذشته با توجه به محدودیتهایی كه در تعداد پذیرش داشتیم حداكثر سالی 20 واحد به مجموعه پارك اضافه میشد. اما امسال توانستیم با افتتاح فاز سوم و چهارم شرایطی فراهم كنیم تا ظرفیت پذیرشمان به نسبت به سالهای گذشته
پنج برابر افزایش پیدا كند. حتی پیشبینی میكنیم تا پایان سال این عدد از هدفگذاری پنجبرابریمان عبور كند.
میزان تقاضا برای ورود به پارك بسیار زیاد است. بهعنوانمثال در فراخوان راهاندازی فاز3 قرار بود 30 شركت پذیرش شوند كه 310 شركت ثبتنام كردند. در حال حاضر قرارداد 30 شركت اول بستهشده و در حال بستن قراردادهایی فراتر از ظرفیت اولیه هستیم.
علت موفقیت در توسعه و همچنین افزایش تقاضا برای توسعه پارك حتی فراتر از افقی را كه متصور بودید،چه میدانید؟
بخشی از این استقبال مربوط به فعالیت همكاران من در بخش روابط عمومی است كه با ایجاد برنامههای مختلف امكان آشنایی واحدهای كوچك فناور تا شركتهای صنعتی بزرگتر را با مزیتهای استقرار در پارك فراهم كردند. اما جدا از این مسأله، یكی از چالشهای اصلی ما در افزایش ظرفیت، محدودیت فضای توسعه بود. در اولین اقدام با حمایت دكتر ستاری، معاون علمی و فناوری رئیسجمهور و همچنین مهندس محمد اسلامی، وزیر مسكن، راه و شهرسازی توانستیم در ابتدای امسال 30 هكتار به فضای پارك اضافه كنیم. در ادامه نیز در توافقی كه با وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات صورت گرفت توانستیم 30 هكتار دیگر نیز به مجموعه اضافه كنیم كه البته این 30 هكتار هنوز فعال نشده است.
موضوع دیگری كه موجب افزایش استقبال شركتها برای حضور در فضای پارك شد، این بود كه برخی شركتها به فضای كار آماده نیاز داشتند. به همین جهت با تغییر كاربری برخی از فضاهای موجود در پارك فضای كار آماده برای استقرار شركتها فراهم كردیم. تا پیشازاین فضایی با عنوان فضای كار اشتراكی در مجموعه پارك تعریفنشده بود، اما اكنون 1500 متر فضای كار اشتراكی در پارك فراهمشده كه تا این لحظه حدود 70 تا 80 گروه كاری در آن مستقرشدهاند.
همچنین از سال پیش با كمك صندوق پژوهش و فناوری مستقر در پارك كه صندوق توسعه فناوری نوین نام دارد، امكان ساختمانسازیهای جدید با روشهای نوین و سریع ساختمانی برای ایجاد فضای كار آماده در پارك فراهم شده است. متقاضیان در برخی از این واحدها مستقر شدهاند و واحدهایی كه ساختشان بهتازگی تمام شده ظرفیت فراخوانشان تكمیل شده است.
نكته مهمی كه در هر سه طرح انجامشده وجود دارد این است كه برای هیچیك از این موارد منابع مالی دولتی بلاعوض تخصیص پیدا نكرده است. بلكه با كمك تسهیلاتی كه از سوی معاونت علمی برای توسعه اراضی دریافت كردیم و همچنین تسهیلات صندوق که برای احداث ساختمانهای جدید انجام شده است پس از واگذاری به شركتها بازپرداختشان انجام خواهد شد.
مزیت اصلی استقرار در پارك برای واحدهای فناور را چه میدانید؟ آیا استقرار شركتها در پارك هزینه كمتری برایشان به دنبال دارد؟
قطعا ارزانی دلیل تقاضا برای ورود به مجموعه پارك فناوری پردیس نیست. زیرا قیمت اراضی برای استقرار واحدهای فناور حداقل در محدوده اطراف پارك بهمراتب ارزانتر از خود پارك است. حتی اكنون مجموعههای دانشبنیانی در پارك داریم كه پیش از این در تهران مستقر بودند و از معافیت مالیاتی و برخی مزایای دیگر مانند دیگر شركتهای مستقر در پارك به دلیل دانشبنیان بودن برخوردار بودند، اما با این حال دفتر شركتشان را در تهران فروختهاند و به پارك آمدهاند. عاملی كه حضور در پارك را برای شركتها جذاب میكند، زیستبوم كنونی ایجادشده در پارك است كه كسبوكار را برای شركتها آسانتر میكند و امكان همافزایی را فراهم كرده است.
زمانی كه شركتی در پارك مستقر میشود هر روز درگیریهای روزمره با شهرداری، اداره مالیات، اداره آب، برق، گاز و... را ندارد. بسیاری از این جادهها را برای شركتها از پیش هموار كردهایم. البته در برخی ادارات مانند شهرداری عملكرد بهتری داشتهایم و در برخی دیگر كمتر موفق بودهایم. اما در مجموع بسیاری از نگرانیها و دغدغههای اضافی فناوران با استقرار در این مركز كنار میرود. همچنین برخی مزیتهای قانونی و مالی برای شركتها فراهم شده است. تاكنون صندوق مستقر در پارك بیش از 300 میلیارد تومان ضمانتنامه شركت در مناقصهها برای شركتها صادر كرده است كه بیش از آنكه بر مبنای تضامین ملكی شركتها باشد بر مبنای اعتماد همكاریهای شكلگرفته در فضای پارك است. از طرف دیگر سرعت فرآیندها نیز نسبت به فرآیندهای بانكی بالاتر است.
علاوهبر اینها پارك فناوری پردیس در سطح ملی و بینالمللی شناخته شده است و آمد و شد مسؤولان مختلف كشور به آن موجب بهتر دیده شدن شركتهای مستقر میشود. از ابتدای امسال تاكنون مسؤولان متعددی از پارك بازدید داشتهاند. این موضوع امكان دیده شدن محصولات و خدمات، امكان انتقال مشكلات احتمالی به مسؤولان و... را برای شركتها فراهم كرده است.
یكی از مزایای مهم استقرار در نواحی فناوری دنیا، امكان ایجاد تعامل و همافزایی میان شركتها و كاركنان آنهاست. در پارك فناوری پردیس نیز شاهد چنین تعاملاتی هستیم؟
دقیقا این یكی از مزایای حضور در پاركهای علم و فناوری است. ما پیش از این جلسات ماهانهای را برای آشنایی شركتها و واحدهای مستقر در پارك با یكدیگر و تبادلنظر برگزار میكردیم. امسال به دلیل شرایط ویژهای كه در همهگیری كووید-19 پیشآمده آن را به شكل دیگری در قالب یكی از برنامههای طرح جهش تجارت فناوری دنبال میكنیم. در این راستا یك زیرساخت تعاملی مجازی طراحی شده كه در حال حاضر در مراحل آزمایشی قرار دارد تا پایان سال به صورت فراگیر توسط همه شركتها مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
در مجموعه پارك قرار نیست هر شركتی وارد واحد خودش شود و در را ببندد و به كار خودش مشغول باشد. قرار است همه واحدها از كار همدیگر باخبر باشند. اگر فرصتی به دست آوردند آن را با شركتهای دیگر به اشتراك بگذارند. اگر نیاز یا مشكلی در مراحل كار خود، تجهیزات مورد نیازشان یا نیروی انسانی متخصص دارند برای رفع آن از مجموعههای دیگر كمك بگیرند.
برای ایجاد این حس تعامل و همكاری، آیا برنامه فرهنگسازی در پارك داشتید یا الزام قانونی موجب اجبار این تعاملات شده است؟
فرهنگ این تعامل در پارك شكل گرفته است. منشور ارزشی پارك از ابتدای شروع فعالیت پارك حدود 20 سال پیش تهیه شده و هنوز هم زمانی كه واحد جدیدی را مورد ارزیابی قرار میدهیم و قرار است وارد مجموعه شود، اول این منشور را به او میدهیم تا آن را بخواند و بپذیرد وارد جایی میشود كه نسبت به دیگران تعهد و مسؤولیت خواهد داشت و باید آن را امضا كند. البته قطعا همین امضا كفایت نخواهد كرد. ما باید برای ایجاد این تعاملات و همكاریها برنامه داشته باشیم كه تا به حال نیز چنین برنامههایی را در حوزههای مختلف پیادهسازی كردهایم. برای مثال یكی از اصلیترین محورهای اجلاس سالانه پارك، همافزایی میان شركتهاست و شركتهایی كه بیشترین همكاری را با شركتهای دیگر داخل پارك ایجاد كرده باشند مورد تقدیر قرار خواهند گرفت. هریك از این شركتها باید خود را عضوی از یك خانواده بدانند و نباید فقط به فكر رشد و بقای خودشان باشند.
در دوسال اخیر تلاش كردهایم فضای برخورد و گفتوگوی اعضای پارك را در نكات ظریفی مانند طراحی فضای شهری پارك نیز در نظر داشته باشیم. وجود مسجد، احداث زمینهای ورزشی، قراردادن تابهای چندنفره، دوچرخه و مسائل سادهای از این دست فرصتهای بیشتری را برای تعامل فراهم میكند. علاوه بر این، همین اقدامات جذابیت و حس تعلق خاطر بیشتری را برای كاركنان مجموعههای مستقر در پارك فراهم كرده است.
به كاركنان اشاره كردید، با توجه به بُعد مسافت پارك فناوری پردیس تا شهر تهران، شركتها برای جذب نیرو با مشكلی روبهرو نمیشوند؟ امكاناتی برای اقامت نیروها در فضای پارك وجود دارد؟
حس خوبی كه در اتمسفر پارك برای افراد ایجاد میشود موجب شده با اشتیاق بیشتری حاضر به فعالیت در این محیط باشند. حتی برخی شركتها كه شعبهای در تهران هم دارند میگویند در ابتدای استقرارشان در پارك برای انتقال نیرو از تهران به آنجا با نارضایتیهای روبهرو شده بودند اما اكنون هم پرسنل شعبه تهران به شدت علاقهمند انتقال به پردیس هستند و هم نیروهای مشغول كار در پردیس در برابر رفتن به شعبه تهران مقاومت دارند.
اما درخصوص ایجاد فضای سكونت كاركنان در پردیس با وجود تلاشها و پیگیریهایی كه داشتهایم تاكنون نتوانستهایم این امكان را فراهم كنیم. علت اصلی هم كمبود زمینهای باقیمانده قابل واگذاری در پردیس است. البته همواره همكاری خوبی از سوی وزارت مسكن با پارك صورت گرفته و در اولیت قرار داده شده است. زیرا وجود پارك فناوری علاوه بر ایجاد ظرفیت بالای اشتغال در شهر پردیس موجب ارتقای فرهنگی ساكنان این شهر شده است. در حال حاضر نیز حداقل یك سوم نیروهای متخصص و تحصیلكرده مشغول كار در پارك و همچنین یك چهارم مدیران مجموعه، در شهر جدید پردیس سكونت دارند و زندگی در فضای آرام این شهر را به شلوغیها و آلودگیهای تهران ترجیح میدهند.
در سالهای اخیر شاهد اقبال بیشتری از سوی دولت به بحث رونق اقتصاد دانشبنیان و زیستبوم فناوری و نوآوری در كشور بودهایم. اكنون كه در سال پایانی فعالیت دولت دوازدهم قرار داریم این نگرانی برای اهالی دانشبنیان كشور وجود دارد كه با تغییر نگرش مسوولان و مدیران در دولت بعدی شرایط به كلی تغییر كند و بسیاری از وعدهها محقق نشده، فراموش شوند. آیا این اقدامات در سطح كلان مدیریت كشور انجام شده یا ممكن است با تغییرات مدیریت دچار تزلزل شود؟
به خوبی میدانیم كه مهمترین حامی حوزه دانشبنیان در كشور رهبر معظم انقلاب هستند. در بیست سال گذشته نیز همواره تأكید ایشان بر توجه به این حوزه بوده است به همین جهت تمامی دولتهایی كه در این مدت بر سر كار آمدند نیز میدانستند كه بحث دانشبنیان از اولویتهای كشور است. از این رو به نظر من با توجه به این كه بالاترین ركن نظام پشتوانه حوزه دانشبنیان هستند و با فعالیتهایی كه تاكنون در زمینه ایجاد قوانین دانشبنیان صورت گرفته، این موضوع دیگر قابل برگشت نیست.
از طرف دیگر جامعه در این مدت خروجیهای مهم حوزه دانشبنیان را دیده است. شیوع كرونا و بحرانی كه به وجود آورد یكی از مهمترین تجلیهای ظرفیت بالای دانشبنیانها در رفع نیازهای كشور بود. شركتهای دانشبنیان به دلیل توان علمی بالا و انعطافپذیری توانستند به سرعت فعالیتهای خود را بر نیازهای موجود برای مقابله با كرونا معطوف كنند و بخش مهمی از نیاز كشور به تولید ماسك، ضدعفونیكنندهها، دستگاههای اكسیژنرسانی، كیتهای تشخیصی و... را برطرف كنند. به همین جهت توسعه فعالیتهای دانشبنیان در كشور به مطالبهای عمومی تبدیل شده است. موضوعی كه تبدیل به مطالبه عمومی شود دیگر قابل كنار گذاشتن نیست.
دغدغه دیگری كه شركتهای دانشبنیان در گفتوگوهایشان مطرح میكنند، نگرانی از بازگشت خریدهای خارجی و كنار گذاشته شدن محصولات ایرانی در صورت برداشته شدن تحریمهایی است كه علیه كشور وضع شده است. آیا تضمین قانونی برای تداوم الزام بر خرید محصولات ایرانی به ویژه در نهادها و سازمانهای دولتی ایجاد شده كه در صورت تغییر شرایط، خرید محصولات دانشبنیان كنار گذاشته نشود؟
بله این نگرانی وجود دارد. اما اعتقاد دارم حتی اگر تحریمهای وضع شده علیه كشور برداشته شود نیز به شرایط خریدهای خارجی قبل از این دوران باز نخواهیم گشت. زیرا این وضعیت فرصت مناسبی را برای مجموعههای دانشبنیان و فناور فراهم كرد كه توانمندیها، كیفیت و قیمت مقرون به صرفهتر محصولاتشان را به دید خریداران برسانند و جایگاهشان را در بازار تثبیت كنند.
برخی از خریدهای خارجی پیش از این دوران، مربوط به نبود شناخت ظرفیتهای داخلی و بخش دیگر آن به دلیل نبود اطمینان به توانمندی تولیدكنندگان داخلی بود كه هر دوی این معضلهای عمده امروز برطرف شده و حتی اگر تحریمی در كار نباشد خریدهای خارجی كه بر این مبنا بودند باز نخواهند گشت. اما بخش كمی از خریدها نیز به دلایلی غیر از این دو مورد بوده كه باز هم امكان بازگشتشان هست و برای جلوگیری از آنها در كنار قوانینی كه ایجاد شده، نظارت قوی و مستمر در دستگاههای دولتی و اجرایی نیاز خواهد بود.
این روزها بحث ورود شركتهای دانشبنیان به بازار سرمایه و بورس بسیار داغ است. تا جایی كه خبر دارم پارك فناوری پردیس نیز برای تسهیل این جریان، برنامههایی در دست اقدام دارد. این اقدامات بیشتر از چه جنسی خواهد بود؟
تأمین مالی در شركتهای دانشبنیان یكی از موضوعات جدی است كه میتواند نقش مهمی در توسعه و موفقیت شركت ایفا كند. متأسفانه بیشتر شركتها تنها راه جذب سرمایه را دریافت تسهیلات میدانند و به خاطر این كه نمیخواهند سایه شریكی وارد كسبوكارشان شود از اساس در برابر جذب سرمایهگذار مقاومت دارند. این در حالی است كه اگر قرار باشد مجموعهای رشد كند، هیچوقت با سرمایه شخصی و سود حاصل از فعالیت شركت به تنهایی این امكان فراهم نخواهد شد یا حداقل به زمانی بسیار طولانی نیاز خواهد داشت. در نتیجه جذب سرمایه از روشهای مختلف، یكی از كلیدیترین موضوعات رشد و توسعه شركتهاست كه نیاز به فرهنگسازی گسترده دارد.
بازار سرمایه و استفاده از سرمایههای جمعی، یكی از شناخته شدهترین روشهای جذب سرمایه است كه میتواند اتفاقات خوبی را برای این شركتها به همراه داشته باشد. اما ورود به بورس، ساز و كار مشخصی دارد و هر شركتی با هر وضعیتی امكان ورود به بازار سرمایه را نخواهد داشت. شركتها پیش از ورود به بازار سرمایه باید حسابرسی و اسناد مالی مشخص و شفافی از گردش مالی شركت، میزان سودآوری، حسن انجام تعهدات و... به سازمان بورس ارائه كنند كه اكثر مجموعههای دانشبنیان این فرآیندهای دقیق را ندارند. از طرفی اندازه این شركتها و گردش مالی كه دارند در حد و اندازه شركتهای بزرگ بازار سرمایه نیست و به همین جهت حتی اگر وارد بورس شوند ممكن است با استقبالی برای جذب سرمایهگذار در رقابت با شركتهای دیگر روبهرو نشوند.
به همین دلیل ما در تلاشیم ابتدا فرهنگ نیاز به جذب سرمایه را در شركتها نهادینه كنیم. سپس به آنها بیاموزیم برای ورود به این مسیر به انجام اقداماتی نیاز خواهند داشت تا خود را آماده ورود به بازار سرمایه كنند. در این راستا از سال گذشته چند شركت معتبر را وارد پارك كردهایم كه فرآیندهای شركتهای داوطلب را بررسی میكنند و نقاط ضعف و مواردی را كه باید پیش از ورود به بازار سرمایه تكمیل كنند برایشان مشخص میكنند و آنها را تا ورود به بازار سرمایه همراهی خواهند كرد.از طرف دیگر، با سازمان بورس هم در تعاملیم. قرار است بازار جدیدی در فرابورس تعریف شود كه با فضای فناوری كشور تطابق بهتری دارد و امكان خوبی برای جذب سرمایه این شركتها خواهد بود.
محصولات فناورانه را مردمی میكنیم
رئیس پارك فناوری پردیس از طرح جدید پارك برای مردمی كردن محصولات دانشبنیان و فناورانه سخن به میان میآورد و به جامجم میگوید: «در نظر داریم تا پایان امسال طرح فروش B2C یا فروش مستقیم محصول به مشتریان برخی از محصولات شركتهای مستقر در پارك را راهاندازی كنیم.»
صفارینیا در این رابطه توضیح میدهد: «در واقع میخواهیم محصولات دانشبنیان و فناورانه تولید شده در پارك را مستقیم به دست مصرفكنندگان در جامعه برسانیم. در این خصوص محصولات تولیدشده مورد ارزیابی قرار گرفته و از میان آنها محصول 20شركت كه برای استفاده مصرفكننده تولید میشود، انتخاب شده است. همچنین فروشگاههایی در سطح شهر تهران برای ارائه این محصولات انتخاب شدهاند.»
وی در ادامه میافزاید: «این طرح اكنون در مرحله بررسی و آزمایش قرار دارد و قرار است تا پایان سال تمام این محصولات از طریق فروشگاههای منتخب به مردم عرضه شوند. در ادامه در صورت استقبال مردم از این طرح تعداد این فروشگاهها افزایش خواهد یافت.»
به عقیده صفارینیا این طرح میتواند در توسعه بازار محصولات دانشبنیان و مردمی كردن این محصولات نقش مؤثری داشته باشد.
پیشگامی در برخی مدلهای زیستبوم فناوری و نوآوری
پارك فناوری پردیس با توجه به سابقه فعالیت 20سالهای كه در توسعه زیستبوم فناوری و نوآوری كشور دارد، همواره از پیشگامان پایهریزی مفاهیم جدید و كمتر شناخته شده در دنیای كسبوكارهای جدید و نوپای كشور به شمار میرود.
مهندس صفارینیا در خصوص فعالیتهای پارك در جهت پایهریزی برخی مفاهیم جدید زیستبوم فناوری و نوآوری به جامجم میگوید: «احداث كارخانه نوآوری آزادی از جمله اقدامات پیشگامانه در كشور در جهت ایجاد فضا برای كنار هم قرارگیری كسبوكارهای جدید از ظرفیتهای موجود و بیاستفاده در كشور بود. پس از احداث این كارخانه، مسیر توسعه فضاهای اینچنینی برای استقرار كسبوكارها در كشور فراهم شد و امروز در بسیاری از شهرهای كشور كارخانههای متروك به مراكز نوآوری تبدیل شده یا در حال تبدیل هستند.»
وی توضیح میدهد: «در حال حاضر پارك فناوری پردیس در كنار كارخانه آزادی، كارخانه نوآوری «هایوی» در شمال شرق تهران را نیز راهاندازی كرده است و اكنون در حال مذاكره جدی برای راهاندازی سومین كارخانه نوآوری پارك در شرق تهران هستیم كه به محض نهایی شدن و عقد قرارداد موضوعات آن را اطلاعرسانی خواهیم كرد.»
مدیركل پارك فناوری پردیس، تعریف مدل شتابدهی و تأسیس اولین مركز شتابدهی كشور در سال93 را از دیگر اقدامات مؤثر پارك در رشد كسبوكارهای نوپا در كشور میداند و توضیح میدهد: «در حال حاضر 64شتابدهنده مورد تأیید این مركز در سراسر كشور مشغول فعالیت هستند كه بیش از 500تیم در آنها در حال گذراندن دوره شتابدهی هستند.» صفارینیا میافزاید: «تاكنون نزدیك به 400تیم با موفقیت دوره شتابدهی خود را به اتمام رسانده و وارد بازار كسبوكار شدهاند.»
وی تصریح میكند: «از ابتدای امسال 12فضای كار اشتراكی نیز در سراسر كشور موفق به اخذ تأییدیه از سوی مركز شتابدهی پارك فناوری پردیس شدهاند و در مجموع 13هزار متر فضا برای استقرار در این مراكز آماده شده است. این اقدام موجب فراهم شدن فضای كار بیش از 2000نفر در سراسر كشور شده است. این اقدامات هنوز ارقام بزرگی در سطح كلان ملی بهشمار نمیرود، اما نقش مؤثری در توسعه فرهنگ كسبوكارهای نوپا و دانشبنیان در كشور ایفا كرده است.»روزنامه جام جم را نیز راهاندازی كرده است و اكنون در حال مذاكره جدی برای راهاندازی سومین كارخانه نوآوری پارك در شرق تهران هستیم كه به محض نهایی شدن و عقد قرارداد موضوعات آن را اطلاعرسانی خواهیم كرد.»
مدیركل پارك فناوری پردیس، تعریف مدل شتابدهی و تأسیس اولین مركز شتابدهی كشور در سال93 را از دیگر اقدامات مؤثر پارك در رشد كسبوكارهای نوپا در كشور میداند و توضیح میدهد: «در حال حاضر 64شتابدهنده مورد تأیید این مركز در سراسر كشور مشغول فعالیت هستند كه بیش از 500تیم در آنها در حال گذراندن دوره شتابدهی هستند.» صفارینیا میافزاید: «تاكنون نزدیك به 400تیم با موفقیت دوره شتابدهی خود را به اتمام رسانده و وارد بازار كسبوكار شدهاند.»
وی تصریح میكند: «از ابتدای امسال 12فضای كار اشتراكی نیز در سراسر كشور موفق به اخذ تأییدیه از سوی مركز شتابدهی پارك فناوری پردیس شدهاند و در مجموع 13هزار متر فضا برای استقرار در این مراكز آماده شده است. این اقدام موجب فراهم شدن فضای كار بیش از 2000نفر در سراسر كشور شده است. این اقدامات هنوز ارقام بزرگی در سطح كلان ملی بهشمار نمیرود، اما نقش مؤثری در توسعه فرهنگ كسبوكارهای نوپا و دانشبنیان در كشور ایفا كرده است.»روزنامه جام جم