بهبود سیستم ایمنی با سفره امن غذایی

اکنون بعد از گذشت چند ماه از شیوع بیماری کووید19 در کشور، تأثیر کمبود مواد مغذی و برخی ویتامین‌ها بر ابتلا به ویروس کرونا برای بسیاری از متخصصان حوزه تغذیه مسجل شده است. آن‌طور که مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت می‌گوید: «اپیدمی ویروس کرونا در همه کشورهای جهان تبعات اقتصادی فراوانی به‌دنبال داشته که مهم ترینش افزایش ناامنی غذایی است». پژوهش‌های جهانی می‌گوید ممکن است بیش از نیمی از مردم جهان به‌دلیل تأثیرات ویروس کرونا فقیر شوند. آخرین گزارش آکسفام (نهاد جهانی مبارزه با فقر و نابرابری) نشان می‌دهد؛ ویروس‌ کرونا بیش از آنکه افراد را بیمار کند، آنها را گرسنه می‌کند. برای مثال مشاغلی که فاقد دستمزد ثابت هستند، در شرایط همه‌گیری ویروس با مشکلات اساسی در تداوم معاش خویش روبه‌رو می‌شوند.

مؤسسه پژوهشی سیاست‌های بین‌المللی تغذیه هشدار داده است که همه‌گیری کووید19 بر تغذیه جهانی آثار خطرناکی دارد: «این بحران موقعیت تغذیه‌ای گروه‌های آسیب‌پذیر را از طریق چند سازوکار ویران خواهد کرد؛ می‌توان انتظار داشت که کیفیت رژیم غذایی کشورهای با درآمد متوسط و پایین با کاهش خطرناکی روبه‌رو شود.» سازمان بهداشت جهانی و فائو (سازمان خواروبار و کشاورزی) نیز پیش‌بینی کرده اند پیامدهای اقتصادی کرونا عدد 820 میلیون آدم گرسنه در جهان را به‌طور چشمگیری افزایش خواهد داد. متخصصان تأکید دارند به‌دلیل تبعات اقتصادی کرونا احتمال بالا رفتن

سوء تغذیه در کودکان و مادران باردار، تولد نوزادان نارس و کم وزن و کمبود ریز مغذی‌ها و ویتامین‌های آ، سی و روی بیشتر می‌شود.

به گفته دکتر زهرا عبداللهی؛یکی از مداخلاتی که توجه محققان مختلف را در روزهای همه‌گیری ویروس کرونا به خود جلب کرده است اثر دریافت آنتی اکسیدان‌های مختلف بویژه ویتامین سی و ویتامین آ در مدیریت و کاهش علائم کرونا ویروس است. نشان داده‌شده است که ویتامین C اثرات ضدویروسی در مراحل اولیه عفونت‌های ویروسی دارد و در دفاع علیه عوامل عفونی به سیستم ایمنی کمک می‌کند.

افزایش شانس ابتلا به کرونا با چاقی و سوءتغذیه

دکتر عبداللهی با بیان اینکه در شرایط فعلی کرونا سوء تغذیه از نوع کم خوری و کمبود دریافت مواد مغذی منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و شانس ابتلا به کووید19 را افزایش می دهد، عنوان می‌کند: سوءتغذیه ناشی از کمبود دریافت و سوءتغذیه ناشی از چاقی می‌تواند شانس ابتلا به کووید19 را زیاد کند. همچنین شانس ابتلا و مرگ و میر ناشی از ابتلا به کرونا در افراد چاق بیشتر است.

تعریف علمی تغذیه مناسب به این معناست که باید در رژیم غذایی تعادل و تنوع وجود داشته باشد.تعادل یعنی نیازمندی تغذیه مردم به اندازه توصیه شده تأمین شود. تنوع مواد غذایی هم یعنی انواع گروه‌های غذایی شامل سبزی‌ها، میوه‌ها، لبنیات، گوشت و تخم مرغ در برنامه غذایی هر فردی باید وجود داشته باشد. سؤالی که پیش می‌آید این است اگر سطح درآمد افراد کم باشد یا جزو دهک‌های درآمدی پایین جامعه باشند آیا می‌توانند تغذیه سالم و مناسب داشته باشند یا نه؟

 پاسخ مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت به این سؤال مثبت است: «علم تغذیه می‌گوید؛ اگر افراد از جایگزین مناسب مواد غذایی که در هر گروه غذایی قرار گرفته استفاده کنند و دانش و فرهنگ تغذیه را بدانند می‌توانند با منابع موجود و در اختیار، نیاز‌های تغذیه‌ای‌شان را تأمین کنند. برای مثال در شرایطی که منابع پروتئین حیوانی گوشت و مرغ و ماهی جزو اقلام گران قیمت است و دهک‌های درآمدی پایین قدرت خرید این منابع غذایی را ندارند متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند حبوبات به‌عنوان منبع پروتئین ارزان جایگزینی برای تأمین منبع پروتئین حیوانی است. اگرچه در حال حاضر قیمت اقلام غذایی گران است ولی وقتی قیمت یک کیلو حبوبات را با یک کیلو گوشت مقایسه می‌کنیم می‌بینیم حبوبات به‌عنوان منبع پروتئینی ارزان‌تر در دسترس است.» او با تأکید بر اینکه ارتقای دانش و فرهنگ تغذیه‌ای مردم این امکان را فراهم می‌کند از منابع موجود و در دسترس درست استفاده کنند، می‌افزاید: مردم پیش از افزایش قیمت شیر و لبنیات، به‌دلیل عادات و فرهنگ غذایی غلط کمتر از این گروه غذایی استفاده می‌کردند. الان هم که قیمت‌شان بالاتررفته بازهم مصرف‌شان کم‌تر از قبل شده است معنی اش این است که مصرف شیر حذف یا خیلی کمتر می‌شود در حالی که طبق توصیه متخصصان تغذیه هر فردی باید روزانه دو واحد در روز از گروه شیر و لبنیات استفاده کند. هر واحد شیر به اندازه یک لیوان است. البته برخی گروه‌ها از جمله مادران باردار به‌دلیل جنین‌شان حداقل باید 3 واحد شیر و لبنیات مصرف کنند. کودکان در سنین بلوغ دست‌کم 3 واحد در روز باید شیر و لبنیات بخورند. اینکه کسی به‌دلیل عادات غذایی و بالا رفتن قیمت شیر و لبنیات نتواند در طولانی مدت این گروه مواد غذایی را مصرف کند با پیامدهایی همچون کمبود کلسیم مواجه می‌شود که موجب افزایش پوکی و شکستگی خود بخودی استخوان می‌شود.»

دکتر عبداللهی می‌گوید: «وقتی افزایش قیمت اتفاق می‌افتد دهک‌های درآمدی پایین سریع‌تر از بقیه مردم متأثر می‌شوند یعنی امنیت غذایی در این خانواده‌ها به خطر می‌افتد به این معنی که کودکان زیر 5 سال و مادران باردار با کمبود انواع ریز مغذی مثل کمبود آهن و روی مواجه می‌شوند که منابع غنی دریافت این ویتامین‌ها پروتئین حیوانی است.

متخصصان توصیه می‌کنند؛ هر فردی باید روزانه حداقل دو تا چهار واحد در روز میوه مصرف کند. میوه‌ها منبع غنی و مهمی از تأمین ویتامین‌های آ و سی هستند. کمبود هر دو این ویتامین افراد را در معرض ابتلا به بیماری‌های فصلی و ضعف سیستم دفاعی بدن قرار می‌دهد.به‌گفته مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت؛ در شش ماهه دوم سال همزمان با بیماری‌های تنفسی و ویروسی از جمله کرونا درگیر خواهیم بود. طبق برخی نظریه ها؛ کمبود ویتامین‌های آ و سی منجربه تضعیف سیستم ایمنی بدن شده و احتمال ابتلا به کرونا را بیشتر می‌کند.

او با اشاره به اینکه بحران کرونا به‌دلیل تبعات اقتصادی امنیت غذایی را نیز به خطر می‌اندازد، عنوان می‌کند: «از جمله تبعات اقتصادی کرونا بیکاری و کاهش درآمد عده‌ای از مردم است که البته در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد به هر حال در این بحران کارخانه‌ها و کارگاه‌ها به‌دلیل کاهش تولید و افزایش قیمت مواد اولیه و کاهش واردات و صادرات تحت تأثیر قرار می‌گیرند و همه اینها تبعاتی را به‌دنبال دارد که مهم ترینش افزایش

نا امنی غذایی است برای همین هم امنیت غذایی در دهک درآمدی پایین و اقشار ضعیف جامعه به خطر می‌افتد. افزایش نا امنی غذایی معنایش این است کشورها و دولت‌ها در شرایط کرونا باید تمهیداتی بیندیشند تا بحث ناامنی غذایی بیشتر نشود. در کشور ما نیز این خطر به‌دلیل کرونا یحتمل است اینکه در اقشار ضعیف و کم درآمد یا برخی مناطق کم برخوردار که وضعیت امنیت غذایی‌شان مطلوب نیست گروه‌های آسیب پذیر در تغذیه‌شان دچار مشکل نشوند.

 وزارت بهداشت برای مقابله با این پیامدهای ناشی از تبعات اقتصادی کرونا چه اقداماتی برای مناطق محروم و مادران باردار انجام می‌دهد؟ دکتر عبداللهی پاسخ این سؤال را اینگونه بیان می‌کند: «یکسری اقدامات حمایتی با کمک سازمان‌ها در حال انجام است یکی از برنامه‌های ما به‌عنوان بخش بهداشت این است که از طریق خانه‌های بهداشت و مراقبین سلامت و بهورزهای فعال در شبکه بهداشت کودکان زیر 5 سال و زنان باردار دچار سوء تغذیه را بواسطه داشتن پرونده الکترونیک سلامت شناسایی می‌کنیم و سبد غذایی متناسب با نیازمندی انرژی و پروتئین دریافتی در اختیارشان قرار می‌دهیم. البته در برخی موارد برای این افراد کارت هوشمند در نظر گرفته شده است که از طریق فروشگاه‌های خاصی اقلام غذایی تعریف شده را با کارت هوشمندشان خریداری کنند.»

واریز کمک معیشت خانوار برای کودکان دچار سو تغذیه

به‌گفته دکتر عبداللهی؛ تاکنون 38 هزار کودک زیر 5 سال دچار سوءتغذیه با کمک کمیته امداد امام خمینی(ره) شناسایی شده است بدین ترتیب که طبق برنامه کمک معیشت خانوار ماهانه پولی را به حساب سرپرست خانوار واریز می‌کنند برای مثال برای هر فرد به ازای 5 ماه یک تا 2 میلیون تومان در نظر گرفته شده است. در دو ماه گذشته حدود 40 هزار مادر باردار دچار سوءتغذیه نیز شناسایی شدند و در حال حاضر میزان پوشش دهی به‌دلیل شیوع کرونا بیشتر شده است. علاوه بر این از طریق خانه‌های بهداشت و مراکز جامع خدمات سلامت توزیع مکمل‌ها و ریز مغذی‌های رایگان در مناطق کم برخوردار، حاشیه شهرها و مناطق روستایی شروع شده است. همچنین خیرین از طریق معاونت‌های بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی سبد غذایی در اختیار کودکان نیازمند قرار می‌دهند. سبدغذایی هر منطقه بسته به نیاز غذایی آن منطقه تعریف شده است و بهورزها به خانواده‌ها روش مصرف بهینه مواد غذایی را آموزش می‌دهند. او در پایان تأکید کرد که استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان و هرمزگان طبق آخرین بررسی ملی «وضعیت ریزمغذی‌ها» جزو استان‌های ناامن غذایی به حساب می‌آیند اما اینکه مطالعات ثابت کند ناامنی غذایی در شیوع کرونا تأثیر دارد هنوز انجام نشده ولی کاملاً مسجل است وقتی ناامنی غذایی وجود دارد ابتلا به کرونا در آن مناطق هم بیشتر است چون سیستم ایمنی عملکرد خیلی ضعیفی دارد و شدت بیماری بیشتر خواهد شد.