بر
پایه برآوردهای انجام شده در سازمان بهداشت جهانی(دبلیو.اچ او) سالانه یک
میلیون و 200 هزار نفر در جهان به علت تصادف جان خود را از دست می دهند و
20 تا 50 میلیون نفر نیز زخمی یا دچار معلولیت می شوند.
** تصادف؛ تهدیدی مرگبار در جهان
سوانح
و تصادفات از جمله سوانح جاده ای، ریلی و هوایی هر ساله شمار زیادی از
مردم جهان را به کام مرگ کشیده یا دچار جراحت و نقص عضو می کند.
سوانح
جاده ای هشتمین علت مرگ و میر در جهان و سومین علت این پدیده در ایران
است. این در حالی است که 90 درصد تلفات این سوانح در کشورهای در حال توسعه
رخ می دهد و ایران به عنوان کشوری در حال توسعه رتبه پنجم مرگ و میر ناشی
از سوانح جاده ای را به خود اختصاص داده است.
آمارهای رسمی موجود
ناشی از مرگ ومیرهای بی صدا در جاده ها از یک فاجعه ملی خبر می دهد و گفته
می شود بالاترین تلفات انسانی در حوادث جاده ای جهان مربوط به کشور ماست و
میانگین سنی این افراد زیر ۳۰ سال است.
زنگ هشداری که به دنبال
سرنگونی هواپیماهای مسافربری، تصادفات مرگبار خودروهای سواری شخصی، اتوبوس
های مسافربری، تصادف قطار ها در مسیرهای ریلی و ... که در چند سال گذشته
بارها اتفاق افتاده است مدت هاست که به صدا در آمده است اما هنوز هم در
گوشه و کنار کشور شاهد تصادفات مرگبار در راه های مختلف ارتباطی در کشورمان
هستیم.
برخورد 2 قطار باری و مسافربری که روز پنجشنبه پانزدهم
خرداد ماه جاری در محور تهران - مشهد و در ایستگاه امروان دامغان رخ داد به
کشته و زخمی شدن تعدادی از مسافران قطار منجر شد و علت آن نیز به پس از
بررسی های کمیسیون عالی سوانح راه آهن موکول شده است؛ نمونه ای از سوانح
روزهای گذشته کشورمان است.
بنابراعلام پلیس راهور، ایران تنها در
پنج سال گذشته بیش از ۱۲۰ هزار کشته و یک میلیون زخمی در اثر تلفات جاده ای
خود داده است. این رقم اندکی کمتر از آثار جنگ هشت ساله ایران و عراق است.
بنابر آمارها در ایران در هر ۲۰ دقیقه یک نفر و در هر روز ۷۲ نفر در اثر
تصادفات درون شهری و برون شهری می میرند (1).
همچنین در 400 هزار
تصادف جاده ای در سال، شمار هموطنانی که دچار نقص عضو، معلولیت و زخم های
جدی و نیمه جدی می شوند، از 200هزار مورد هم می گذرد.
با توجه به
اینکه تعطیلات تابستانی در راه است و به دنبال آن سفر و گشت و گذار به
مناطق مختلف کشور آغاز می شود. از آنجایی که بیشتر سفرها در کشورمان به
صورت زمینی انجام می شود از این رو رعایت قوانین و مقررات ایمنی و نظم در
رانندگی از بایسته های تردد در جاده های کشور در سفرهای تابستانی است.
روزی
نیست که خبری تکان دهنده از مرگ و میر ناشی از سوانح جاده ای به گوشمان
نرسد و هر روز مسوولان راهنمایی و رانندگی به صورت مستقیم در راه ها و جاده
های ارتباطی و به وسیله رسانه ها در مورد تصادفات جاده ای هشدار می دهند و
آماری از کاهش یا افزایش میزان تصادفات و تلفات جاده ای اعلام می کنند.
** سوانح جاده ای؛ علل و آمارهای نگران کننده
روز
شنبه هفدهم خرداد ماه جاری خبرگزاری ایسنا در گزارشی با عنوان « تلفات
جاده ای ایران معادل سقوط سالانه 60 هواپیما » آورده است سالانه 189 هزار
نفر در ایران در اثر سوانح جاده ای تلف می شوند و این میزان برابر با سقوط
60 هواپیمای مسافربری با 300 سرنشین است؛ درصورتی که اگر یک فروند هواپیما
سقوط کرده یا دچار سانحه شود با وجود پایین بودن تعداد تلفاتش نسبت به
جاده، سال ها در اذهان عمومی باقی می ماند و مسوولان و دستگاه های زیادی
زیر سوال می روند و این در حالی است که در زمینه تصادفات جاده ای با وجود
گستردگی تعداد سوانح و تلفات چنین رویکردی وجود ندارد(2).
اما
همواره سه چیز در جاده های کشور به صورت «مثلث مرگ» ایمنی و سلامت مسافران
را تهدید می کند که کارشناسان مختلف آن را بی احتیاطی رعایت نکردن مقررات
رانندگی توسط رانندگان، نبود ایمنی لازم در وسایل نقلیه و ایمن نبودن
زیرساخت های ارتباطی کشور بیان می کنند.
ایران با
75 میلیون جمعیت 1/1 درصد از جمعیت زمین را در خود جای داده است اما بنابر
آمارهای جهانی 1/5درصد از تصادفات جاده ای جهان نیز در ایران رخ می دهد که
این آمار در همسنجی با دیگر کشورها بسیار نگران کننده است. برای نمونه کشور
آلمان از نظر جمعیت و تعداد خودروها در موقعیت مشابهی با ایران قرار دارد
اما میزان تلفات جاده ای این کشور پنج برابر کمتر از ایران است.(3).
البته
در این همسنجی تنها کمیت لحاظ شده و کیفیت رانندگی و رعایت قوانین مربوطه،
نوع استاندارد وسایل نقلیه و وضعیت راه ها و جاده های ارتباطی باید در نظر
گرفته شود در حالی که در کشور ما این سه عامل به دلیل پایین بودن
استانداردهای بین المللی به عنوان مثلث مرگ قلمداد شده و عمل می کنند.
در
کشورمان در بسیاری از موارد خانواده ها با خودرو شخصی سفر می کنند و کمتر
از وسیله نقلیه عمومی برای سفر استفاده می کنند و از این رو ترافیک جاده ها
در تعطیلات خاص مانند نوروز و تابستان در کشورمان بالا است و از این رو
آگاهی از مقررات و قوانین و رعایت آنها و همچنین آگاهی از وضعیت راه های
کشور برای رانندگی در طول سفر از بایسته ها است.
نزدیک 90 درصد سفرها در
کشورمان از راه جاده ها و به صورت زمینی انجام می شود. وقتی این موضوع را
کنار آمار بالای کشته شدگان تصادف های رانندگی در ایران می گذاریم، اهمیت
نقش جاده در رخداد حوادث رانندگی آشکارتر می شود.
**ایران دارای رتبه پنجم حوادث ترافیکی جهان
در
سومین کنگره بین المللی ایمنی راه ها که با شعار «همه با هم می توانیم
زندگی های بیشتری را نجات دهیم» در اواخر بهمن ماه پارسال در تهران برگزار
شد« محمد حاجی آقاجانی» معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
اعلام کرد: کشور ما از نظر آمار مرگ و میر حوادث ترافیکی به ازای هر 100
هزار نفر در رتبه پنجم دنیا و در منطقه مدیترانه شرقی در رتبه نخست قرار
دارد. وی با بیان این که رخدادهای ترافیکی هشتمین عامل مرگ و میر در جهان
است، گفت: حوادث ترافیکی پس از سکته های قلبی و مغزی سومین علت مرگ و میر
هستند.
وی در این کنگره بیان کرد که با توجه به نام گذاری دهه 2011
تا 2020 به نام «دهه اقدام برای ایمنی راه ها»، تصمیم داریم سالانه 10 درصد
از میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات را کاهش دهیم.
آمار کشته شدگان
تصادف های رانندگی، واقعی اما بسیار ناگوار است. این آمار زمانی تلخ تر می
شود که آن را در کنار آمارهای دیگر رخدادهای منجر به تلفات انسانی مانند
زلزله، حوادث هوایی یا جنگ قرار دهیم که شمار بسیار بالای جان باختگان
تصادف ها در همسنجی با دیگر حوادث طبیعی را ثابت می کند.(4).
در این
مراسم، «هالاساکر»، رییس بخش پیشگیری از حوادث، خشونت و معلولیت های دفتر
منطقه ای سازمان بهداشت جهانی، با اشاره به آمار بالای تصادف های جاده ای و
مرگ و میر ناشی از آن در منطقه شرق مدیترانه و از جمله ایران، گفت: سازمان
بهداشت جهانی دهه 2011 تا 2020 را دهه «اقدام برای ایمنی راه ها» نام
نهاده است و ایران، پتانسیل، منابع و امکانات لازم برای این کار را دارد.
وی
با اشاره به اهمیت برگزاری چنین کنگره هایی اظهار امیدواری کرد که با چنین
برنامه هایی بتوان میلیون ها زندگی را تا سال 2020 نجات داد(5).
بحث
تصادف ها و شمار کشته های آن از موضوع هایی است که ذهن بسیاری از
صاحبنظران را چه در حوزه اجتماعی و چه در اداره راهنمایی و رانندگی به خود
مشغول می کند. این موضوع تا آنجا پیش رفته است که در چند سال گذشته، پلیس
راهور برای کاهش آسیب های ناشی از تصادف، به اقدام های گوناگون از آموزش
مسائل پیش گیرنده و فرهنگ سازی تا افزایش جریمه ها روی آورده است .
دوازدهم
شهریورماه پارسال خبرگزاری «مهر» نوشت: تلفات جنگ هشت ساله کمتر از کشته
شدگان رانندگی بوده است زیرا در دوران دفاع مقدس 221 هزار و 682 نفر از
جوانان و فرماندهان را از دست دادیم. از این گذشته، جنگ 554 هزار و 858
جانباز به یادگار گذاشت ولی در تصادف های 12 سال گذشته نزدیک به 2 میلیون
نفر معلول شدند.(6)
تصادف های رانندگی به عنوان یکی از مهم ترین
عوامل هزینه زا و آسیب زننده به سلامت عمومی در ایران، هر ساله طی تعطیلات
به ویژه در تابستان و نوروز روندی رو به افزایش دارد .
خبرگزاری
«جمهوری اسلامی» دهم بهمن 1392 نوشت بیشترین میزان کشته شدگان حوادث
رانندگی، برون شهری است که نزدیک به 60 درصد آمارها را به خود اختصاص می
دهد. پس از آن تصادف های درون شهری با 30 درصد شمار قربانیان قرار دارد و
10 درصد باقی مانده مربوط به حوادث جاده های خاکی و روستایی است.(7)
در
کنار مشکلات روانی که در پی تصادف اتفاق می افتد، هزینه های مستقیم دیگر
مانند هزینه های درمان و توانبخشی، کفن و دفن فوت شدگان، رسیدگی به معلولان
ناشی از تصادف و جبران خسارت های وارد شده را می توان نمونه هایی از
پیامدهای پس از تصادف دانست که گریبان خانواده ها را می گیرد.
در
همین پیوند، هفتم فروردین ماه تارنمای «همشهری آنلاین» نوشت، مجموع هزینه
های ناشی از تصادف در سال 52 هزار میلیارد تومان برآورد می شود.
در
این میان، هزینه ناشی از کشته شدگان و مجروحان تصادف در کشور سالانه
10هزار میلیارد تومان است در حالی که مجموع بودجه عمرانی مصوب کشور در سال
1392، 11هزار میلیارد تومان بود.
بخشی از این مشکل هم به نسل تازه
رانندگان برمی گردد که بیشتر اوقات رانندگی را در اتوبان ها و خیابان ها به
تنهایی و بدون رعایت هیچ یک از موارد ایمنی می آموزند و جالب اینکه برخی
رانندگان کارآموز هم با وجود داشتن گواهینامه ممکن است همچنان تابلوهای
راهنمایی و رانندگی را از یکدیگر تشخیص ندهند.
شواهد نشان می دهد
بیشتر تصادف های منجر به خسارت های جبران ناپذیر از سوی رانندگان جوان، کم
تجربه و عجول به وجود آمده که از زمان رسیدن به سن مجاز برای راننده شدن
آنان تا گرفتن گواهینامه چند هفته بیشتر فاصله نبوده است.
در
تارنمای بیست و یکم آبان 1392 روزنامه خراسان به نقل از « فریبرز محمدی»
کارشناس ایمنی، حمل و نقل و ترافیک آمده است که بیشتر جاده های پر تصادف و
با مرگ و میر بالا، شامل جاده هایی می شود که اغلب سرمایه گذاری کمتری
در آن صورت گرفته است. مهم ترین ویژگی های این جاده های پر تصادف، باریک
بودن، وجود پیچ های غیراستاندارد، نبود علایم و خط کشی مناسب، دو طرفه
بودن و . . . است، به عنوان مثال در ایران جاده های پر ترافیک نظیر جاده
های شمال یا محورهایی مانند ساوه- همدان، سمنان- شاهرود و جیرفت- بندر عباس
که به عنوان جاده مرگ از آن ها یاد می شود، بیشترین تعداد مرگ و میر را
در کشور به خود اختصاص می دهد(8).
به گفته محمدی تجزیه و تحلیل آمار
تصادفات کشور نشان داده است که عامل اصلی حدود 22 درصد از تصادفات در راه
ها را نقص راه تشکیل می دهد و همچنین در 73.8 درصد تصادفات منجر به مرگ،
کم عرض بودن جاده ها نیز نقش داشته است. میزان اثر سرمایه گذاری در زیرساخت
های جاده ای نیز در کوتاه مدت 17 درصد و در بلندمدت 47 درصد را نشان می
دهد(9).
* فرجام سخن
از آنجا که احتمال تصادف در 2 بازه
زمانی شلوغ جاده ها یعنی نوروز و تعطیلات تابستانی بالاتر است و هر سال هم
آمار نسبی رفت و آمد در جاده ها افزایش می یابد، بنابراین به نظر می رسد
این روزها در آستانه سفرهای تابستانی، باید به راه هایی کارآمدتر برای کاهش
آسیب های ناشی از تصادف اندیشید.
در این میان، ایمن سازی هر چه
بیشتر راه ها و خودروها و نظارت دقیق تر بر رفتارهای پرخطر رانندگان از
عوامل بسیار مهمی است که به کاهش آمار مرگ و میر ناشی از تصادف ها منجر می
شود.
باید این واقعیت را در نظر گرفت که جاده ها تاثیر به سزایی
در افزایش یا کاهش تصادفات دارند و بسیاری از جاده های کشور نیز نیاز به
اصلاح و ارتقای کیفی دارند. هرچند این امر کاری بسیار دشوار است زیرا در
کشور ما فقط حدود 200 هزار کیلومتر راه فرعی و روستایی وجود دارد که به
احتمال خیلی زیاد نیاز به اصلاح و بازسازی دارد.
ارتقای زیر ساخت ها
به معنی ساخت وساز و ایجاد سیستم های بزرگراه، ایجاد استانداردهای مهندسی
در شبکه راه ها و به طور کلی انحنای کمتر در راه ها، ایجاد خطوط گسترده
راه و ازدیاد خطوط بیشتر برای مسافرت ها است.
گسترش سامانه های
هوشمند کنترلی، نوسازی ناوگان و افزایش ایمنی جاده ها سه محوری بوده که در
طول سال های گذشته به منظور پایین آمدن تلفات و حوادث جاده ای کشور مورد
تاکید و بهسازی قرار گرفتند با توجه به اینکه آمارها نشان می دهد در 70 و
80 درصد حوادث جاده ای خطای انسانی موثر است شاید هر سه این محورها در
آینده راه های کشور نقشی تعیین کننده ایفا کنند.
نکته قابل توجه
این است که قدمت ساخت اغلب جاده های کشور به بیش از چهار دهه می رسد و
تاکنون مورد ساخت و ساز و سرمایه گذاری مجدد قرار نگرفته اند.
سرپیچی
رانندگان از قوانین رانندگی،استانداردهای پایین در ساخت وسایل نقلیه و راه
ها و زیرساخت های ارتباطی در کشور سه مانع مهم سلامت و ایمنی در بروز
تصادفات به شمار می آیند و اگر در جهت برطرف کردن این موانع برنامه ریزی
صورت نگیرد و گام های بلند اجرایی برداشته نشود مرگ خاموش همچنان در کمین
راه های ارتباطی کشورمان همچون جاده ها، ریل ها و ... قربانی می گیرد.
