ناگفته های خواندنی دیناروند/دیگر مسئولیت اجرایی قبول نمی کنم

در تمام دنیا برای مبارزه با فساد دستورالعمل ها را شفاف ابلاغ می کنند و با فرآیندهای نرم افزاری و اتوماسیون نظارت را تقویت می کنند. در زمان مسئولیت من هم همین روش را اجرا کردیم

شفا آنلاین>سلامت>رسول دیناروند، دو سالی است که دیگر رئیس سازمان غذا و دارو نیست. او می گوید: از 30 سال فعالیت دانشگاهی و کار در صنعت داروسازی،<Pharmaceutical industry> فقط 8 سال مسئولیت دولتی داشتم اما با تخریب ها و بی اخلاقی هایی مواجه شدم. به همین علت « دیگر هرگز مسئولیت اجرایی قبول نمی کنم».

به گزارش شفا آنلاین:رسول دیناروند، متولد 1343 استاد تمام داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران است که دوبار مسئولیت غذا و داروی کشور را در دولت به عهده گرفت. یکبار در سال 84 در دولت نهم و دوره وزارت کامران باقری لنکرانی، معاون غذا و داروی وزیر بهداشت شد و بار دوم در سال 1392 در دولت یازدهم و دوره وزارت حسن هاشمی، رئیس سازمان غذا و دارو شد.

او در فاصله این دو مسئولیت نیز در دولت دهم مدتی ریاست دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران را به عهده داشت. به مناسبت روز داروساز با رسول دیناروند گفت و گوی مفصلی داشتیم که مشروح آن را با هم می خوانیم:

این روزها چه کار می کنید و وضعیت بازار دارویی ایران را چطور می بینید؟
دیناروند: بنده دو سال است که مسئولیتی ندارم، البته با توجه به تخصصی که دارم با بخش هایی مختلف دارویی کشور ارتباط دارم و فکر می کنم علیرغم فشارهایی که در کشور وجود دارد و با وجود نابسامانی های اقتصادی که بخشی به تحریم و بخشی به عملکرد مدیریتی در کشور مربوط است اما در حوزه دارو شرایط بحرانی نیست و قابل قبول است.

در سال 90 و 91 که به علت وضعیت هسته ای تحریم های مشابه ای وضع شد، یک بحران دارویی و کمبود شدید در بازار کشور ایجاد شد، در آن زمان به علت سقوط نرخ ارز و گرانی دارو اوضاع دارویی بحرانی شده بود که البته در دولت یازدهم تا حدودی بهتر شد.‌ قیمت ها کنترل و دسترسی مردم به داروها فراهم شد و کمبودها به حداقل رسید.

الان وضعیت چگونه است؟
دیناروند: هیچ وقت نمی توانیم انتظار داشته باشیم کمبود دارو به صفر برسد. مهم این است که اگر دارویی نیست جایگزین داشته باشد و سلامت مردم به خطر نیفتد که الان این گونه است. حدود یکسال است که آمریکا از برجام خارج شده و تحریم ها را برگردانده است، تحریم هایی حتی سخت تر از سالهای 90 و 91 چون الان تجربه پیدا کرده اند و راههای دور زدن را هم بسته اند.

مشکل اصلی امروز در مدیریت بازار دارو کجاست؟
دیناروند: مشکل اینجاست که هنوز دولت می خواهد ارز دولتی بدهد که قیمت دارو پایین باشد،‌ این اشکالی بزرگ است. چون اولا این ارز خودش منشاء اختلاف قیمت بزرگی است که منشا سوء استفاده می شود و برای اینکه جلوی این سوء استفاده گرفته شود باید یک بوروکراسی شدید ایجاد شود تا از تخلفات جلوگیری شود،‌ خود این مسئله کار را سخت می کند و باعث می شود که همیشه نگران باشی و کنترل کنی و این کنترلها و بوروکراسی ها ممکن است ناخواسته زنجیره تامین را دچار مشکل کند.

مسئله بعدی این است که بالاخره این ارز به درآمد نفتی مربوط است و وقتی این درآمد کم باشد تخصیص ها هم سختگیرانه تر می شود و ممکن است کار تدارک دارو و مواد اولیه را سخت کند. من فکر می کنم به نفع کشور است که حتما تامین و تدارک دارو به ارز دولتی وابسته نباشد. الان به جز دارو و برخی کالاهای اساسی مگر بقیه کالاها را چطور تامین می کنیم، با ارز نیمایی دارو را هم می توان تامین کرد، به خصوص اینکه الان ارز نیمایی با آزاد تفاوت چندانی ندارد.

حالا چون قیمت دارو با ارز دولتی تنظیم می شود اگر تولید کننده یا وارد کننده به هر دلیل نتوانست کالا را با ارز دولتی وارد کند یا نتواند ارز دولتی کافی بگیرد، اگر بخواهد با ارز 11 هزار تومانی بیاورد، ممکن است برایش صرف نکند و تدارک و تامین دارو مشکل شود.

یعنی ممکن است دارو تولید یا وارد نشود و کار متوقف شود؟
دیناروند:‌ بله و چون به علت کاهش فروش نفت با کمبود ارز مواجه هستیم حتما باید هر چه زودتر این اقدام اصلاح شود و تغییر نرخ ارز دارویی اتفاق بیفتند هم برای سالم سازی و پاکسازی و روان سازی و هم برای تامین و تدارک به موقع دارو.

ظاهرا وزارت بهداشت هم به دنبال این اقدام برای بودجه سال آ‌ینده هست ؟
دیناروند: هر چه دیرتر انجام شود بدتر است. من هیچ منطقی نمی بینم که چرا در سال 98 این اتفاق نیفتاد. بالاخره یک روزی باید این کار را انجام دهیم و هر چه زودتر بهتر.

دیناروند: بله، وقتی دولت به جای ارز 4200 تومانی ارز نیمایی بدهد، از ما به التفاوت آن می تواند هزینه داروی بیماران را از طریق بیمه حمایت کند و افزایش قیمت را با حمایت بیمه ها جبران کرد. داروی ارزان بالاخره افزایش مصرف هم به دنبال دارد. وقتی قیمت پایین باشد،‌ قاچاق هم اتفاق می افتد و ما بخش مهمی از منابع کشور را از دست می دهیم. مطمئن باشید همین الان بخش مهمی از داروها از کشور خارج می شود و کمبودها بیشتر می شود، به همین ترتیب جلو برویم کمبودهای دارویی بیشتر می شود. از نظر من حذف ارز 4200 تومانی یک اقدام اساسی است.
صنعت داروسازی کشور دچار مشکل است؟
دیناروند: صنعت داروسازی کشوروضعیت مناسبی دارد. من واقعا تعجب می کنم چرا عده ای تلاش می کنند وضعیت را سیاه جلوه دهند. کافی است وضعیت دارویی کشور را با مثلا بازار گوشت مقایسه کنیم مگر برای نهاده های دامی ارز دولتی اختصاص نمی دهند چرا گوشت و مرغ گران شد؟ در حالی که در حوزه دارویی نه جهش قیمتی داشته ایم و نه بحران کمبود. این نشان می دهد وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در مدیریت بازار دارو موفق بوده است.
اما قیمت گذاری دارو دولتی است؟
دیناروند: داستان فقط قیمت گذاری نیست. صنعت دارو وضعیت بهتری دارد. دست اندرکاران این حوزه بهترعمل کرده اند، نباید برعکس نشان داد. عده ای سعی می کنند وضعیت را وارونه نشان دهند مثلا می گویند ایران بزرگترین مصرف کننده دارو در جهان است. این طور نیست یا می گویند فساد دارویی باعث شده، واردات سرسام آور باشد.

چقدر واردات داریم؟
دیناروند: در دوره ای که من مسئولیت داشتم در سال 93 نسبت به 92 حدود 300 میلیون دلار کاهش واردات دارو داشتیم. در سال 95 و 95 هم واردات افزایش نیافت. در سال 91 حدود یک میلیارد و دویست میلیون دلار و در سال 93 حدود یک میلیارد و 360 میلیون دلار واردات داشتیم. ولی در سال 93 واردات دارو به زیر یک میلیارد دلار کاهش یافت. در سالهای 94 و 95 هم حدود یک میلیارد و 200 میلیون دلار واردات دارو داشتیم. بعد از مسئولیت من نیز افزایش زیادی نداشته است و در سالهای 96 و 97 حدود یک میلیارد و دویست میلیون دلار بوده است.

کمتر از این هم امکانپذیر است؟
دیناروند: فکر می کنم اگر خیلی سختگیری کنیم می توانیم 300 تا 400 میلیون دلار آن را کم کنیم اما همین میزان موجود هم به قدری نیست که عده ای فکر می کنند به کشور آسیب زده است. بخش عمده واردات دارویی ایران به داروهایی مربوط است که اساسا تولید داخل ندارند بخشی هم که تولید داخل دارند به عده ای از بیماران خاص و مبتلا به سرطان یا بیماران اعصاب و روان مربوط است. در هر حال کشور موظف است برای نجات بیمارانی که داروی آنها در داخل تولید نمی شود اجاز واردات بدهد. البته در شرایط کنونی که کشور دچار مشکلات ارزی است حتما باید جلوی واردات داروهای مشابه تولید داخل را گرفت. فکر می کنم از این محل حدود 300 تا 400 میلیون دلار می توان صرفه جویی کرد.

الان ضابطه این است دارویی که دو تولید کننده در داخل دارد نیابد وارد شود؟
دیناروند: این ضابطه اگر رعایت شود خوب است اما همیشه تولید کنندگانی داریم که تازه وارد بازار شده اند و تا زمانی که بتوانند به میزان تولید مناسب برسند باید به آنها فرصت بدهیم و در این مدت برای اینکه بیماران دچار کمبود نشوند واردات قطع نمی شود. اگر درست عمل شود می توان میزان واردات را حتما به زیر یک میلیارد دلار رساند.

به نظر من همواره از یک مسئله مهمتر غفلت شده است و آن توسعه صادرات است. در شرایط کنونی که دشمن به دنبال قطع صادرات نفت ما است ما باید بتوانیم صادرات را در سایر حوزه ها افزایش دهیم. به نظر من الان مهمترین کار صنعت داروسازی باید توسعه صادرات دارو باشد.

صادرات الان حدود 150 میلیون دلار است؟
دیناروند: بله، در همین حدود است. به نظر من مشکل این نیست که واردات داریم، مشکل این است که صادرات ما کم است، ترکیه را نگاه کنید، واردات دارویش 3 برابر ایران است، یا عراق دو برابر است، حتی سرانه مصرف دارو در ایران نسبت به میانگین جهانی یا حتی بیشتر کشورهای همسایه پایین تر است. در حال حاضر سرانه مصرف سالیانه دارو در ایران حدود 60 دلار است در حالی که میانگین جهانی آن حدود 160 دلار است.

البته بخشی از آن به خاطر ارزان بودن دارو در ایران است؟
دیناروند: بله، اما به جز دسته آنتی بیوتیک ها، میزان عددی مصرف بقیه گروه های دارویی در ایران کمتر از میانگین جهانی است. منظور من این است که اولویت صنعت دارویی ایران افزایش صادرات و مثبت شدن تراز تجاری باید باشد. سقف صادرات ما 200 میلیون دلار بوده است و الان حدود 110 تا 120 میلیون دلار است که حدود 10 درصد واردات است در حالی که اردن 500 میلیون واردات و 700 میلیون دلار صادرات دارو دارد.

وارد مسائل روز بشویم، نظرتان درباره فساد ارزی دارویی که دکتر نمکی وزیر بهداشت اعلام کرده، چیست؟

دیناروند: من در مورد دو سال اخیر نمی توانم نظری بدهم اما در مورد زمانی که مسئولیت داشتم یعنی تا مرداد 96 می توانم بگویم که چه اقداماتی برای مبارزه با فساد انجام شد، چون نباید مبتنی بر اشخاص صحبت کنیم باید فرآیندها را بررسی کنیم.

در تمام دنیا برای مبارزه با فساد دستورالعمل ها را شفاف ابلاغ می کنند و با فرآیندهای نرم افزاری و اتوماسیون نظارت را تقویت می کنند. در زمان مسئولیت من هم همین روش را اجرا کردیم. سامانه ای تعریف شد که تمام فرآیندهای سازمان غذا و دارو بر اساس دستورالعمل های ابلاغ شده با استفاده از آن انجام شود و همه اقدامات قابل رهگیری، ردیابی و همراه با کنترل اصالت باشد.

منظورتان سامانه تیتک است؟
دیناروند: بله این سامانه مدام مراحل توسعه را طی می کند اما اساس آن در زمان مسئولیت بنده در سازمان غذا و دارو ایجاد و فعالیت آن از سال 93 شروع شد. این کار به بهترین شکل ممکن که دولت ها می توانند انجام دهند، اجرا شد، یعنی روشی که به بخش خصوصی که توانایی ایجاد و راه اندازی دارد می گویند بیا، بساز، راه اندازی کن و تحویل بده، بدون اینکه دولت بخواهد یک ریال هزینه کند. مثل روشی که برای ساختن بعضی از راهها و اتوبان ها استفاده شد یعنی به بخش خصوصی واگذار می شود و بعد از راه اندازی، شرکت خصوصی به مرور هزینه هایش را از محل تعرفه خدمات جبران می کند.

شرکتی برای انجام این کار انتخاب شد که برای ایجاد سامانه کنترل تقلب، ثبت اختراع داشتند، یعنی صاحب ایده و توانمندی بودند و توان خود را اثبات کرده بودند، از 12 شرکت استعلام گرفتیم و در نهایت یک شرکت برنده شد.

مناقصه برگزار شد؟
دیناروند: بله، مناقصه محدود بود چون باید شرایط و صلاحیت شان تایید می شد، مسیری طی شد و آن شرکت برای ایجاد و توسعه این سامانه در سازمان غذا و دارو مستقر شد.
پس یک سامانه حاکمیتی است؟

دیناروند: بله، مثل سامانه گمرک یا سامانه وزارت صمت. آیا سامانه کمرگ را کارمندان گمرک راه انداختند؟ این سامانه هنوز هم دارد کار می کند و کل سفارش ها به صورت آنلاین از طریق آن انجام می شود و اتصال این سامانه با گمرک و وزارت صنعت هم برقرار است. سوال این است که آیا این سامانه می تواند تخلف کند؟ خیر، تخلف را کارمند یا مدیر متخلف انجام می دهد. حسن این سامانه این است که همه فرآیندها شفاف است وثبت می شود و اگر کسی تخلف کرد، نمی تواند پنهان کند. ساعت تخلف و کارمند مربوطه هم مشخص می شود. اگر کسی بخواهد به جای دارو یا تجهیزات پزشکی کالای دیگری بیاورد با استفاده از این سامانه شناسایی می شود.
حالا می گویند مثلا در سال 97 این قدر ارز رفته معلوم نیست چه شده است؟ نه این طور نیست، ارزی که گرفته شده در سامانه سازمان غذا و دارو، در سامانه گمرک و سامانه وزارت صنعت و بانک مرکزی ثبت شده است و مشخص است که چه شده است. مگر می شود در مملکت کسی ارز بگیرد بعد معلوم نباشد چه شده است. امکان ندارد اگر هم کسی با زد و بند و تخلف ارز گرفته باشد باز هم معلوم است.

اینکه می گویند به جای استنت قلب، کابل برق آورده اند، درست است؟
دیناروند: بله اتقاق افتاده است، البته مربوط به یکسال پیش است و جدید نیست، در کمرگ مشخص شد و همان موقع با متخلفان برخورد شد، کابل برق هم نبوده، جزئی از وسایل استنت بوده که بعدا اطلاعات را به وزیر بهداشت دادند و اصلاح کردند. اما چه زمانی این اتفاقات می افتد زمانی که ارز دولتی و ارز آزاد و اختلاف قیمت داریم. این اتفاقات در سال 97 افتاده است که بنده مسئولیتی در سازمان غذا و دارو نداشته ام. در سال 95 که نیفتاده است.

درسته که سامانه تیتک باگ دارد؟
دیناروند: بله، اینکه که می گویند سامانه تیتک باگ دارد و کامل نیست، حرف غلطی نیست، بالاخره این سامانه در حال توسعه است. مثلا در سال 97، قرار بود سامانه سازمان توسعه تجارت، بانک مرکزی، گمرک و سازمان غذا و دارو به هم وصل شوند، کار سختی بود چون هر کدام با یک پروتکل مخصوص خود کار می کردند، کد شناسایی کالا در هر کدام از این سازمان ها فرق می کرد و خیلی طول کشید تا این سامانه ها بتوانند با هم حرف بزنند و به هم وصل شوند. اینها باگ سیستم است به همین علت یک زمانی کالایی که از نظر سازمان غذا و دارو نباید ارز بگیرد و تاییدیه این سازمان را ندارد یک دفعه از بانک مرکزی ارز می گیرد، چون بانک مرکزی گفته این کالا مجوز وزارت بهداشت را دارد. در حالی که مجوز وزارت بهداشت دو جور است فقط دارو و تجهیزات می توانند ارز دولتی بگیرند و برای بقیه کالاها نیست اما سیستم بانک مرکزی نمی توانست این تفاوت را تشخیص دهد و گفته هر کالایی که تاییدیه وزارت بهداشت دارد می تواند ارز بگیرد.

این اتفاقات زمانی است که دولت اعلام کرد هر کس برای واردات ارز می خواهد بیاید بگیرد در حالی که وزارت بهداشت هیچ وقت برای واردات فرآورده های آرایشی و بهداشتی و حتی غذایی برای گرفتن ارز ورود نمی کرده است.

چقدر از این باگ سوء استفاده شد؟
دیناروند: من واقعا برآوردی ندارم اما به هر حال ایجاد این سامانه تصمیمی بوده که در سطوح بالا گرفته شده است و دقیقا برای جلوگیری از سوءاستفاده و شفاف سازی طراحی شده است. مطمئنا می توان تمام کسانی که احیانا سوء استفاده کرده اند را شناسایی کرد.

الان هنوز هم سامانه تیتک باگ دارد؟
دیناروند: من واقعا در جریان نیستم ولی قطعا مشکلات آن بایستی بسیار کمتر شده باشد. مدتهاست که اتصالات بین سازمان غذا و دارو و بقیه دستگاه ها برقرار شده است. اگر هم کسی تخلفی کند قابل شناسایی و ردیابی است.

تا حالا با متخلفان برخورد شده؟
دیناروند: فکر می کنم، برخورد با متخلفان شروع شده است. پرونده هایی هم تشکیل شده است و امیدوارم به نتیجه برسد ولی ادعاهایی که درباره سامانه تیتک مطرح می شود نادرست است.

در زمان مسئولیت شما هم تخلفی رخ داد؟
دیناروند: تخلفات ارزی تماما مربوط به بعد از مسئولیت من است و من اطلاعی هم از جزئیات آنها ندارم. من در دولت دوازدهم در سازمان غذا و دارو مسئولیتی نداشتم. در این دو سال فقط با حکم دکتر هاشمی مدت 5 ماه عضو ستاد تدابیر وزارت بهداشت بودم که از مرداد تا آذر 97 کار می کرد و به علت تحریم های مجدد، دکتر هاشمی گروهی را مامور کرد که من هم جزو آن بودم.

این ستاد کلا 12 یا 13 جلسه داشت، مصوبات آن هم معلوم است. بیشتر از آن هم نمی دانم. اما همه این حرف هایی که زده شده قابل رسیدگی است.
بانک مرکزی گفته این شرکتها ارز دولتی گرفته اند اما به تعهدات خود عمل نکرده اند. بعد رئیس بانک مرکزی اعلام کرد که این یک فرآیند فنی و تکنیکی است و اینها که ارز گرفته اند هنوز تسویه حساب نکرده اند و لزوما به این معنا نیست که کالا نیاورده اند. واردات دارو و تجهیزات و ترخیص از گمرک روال و ضوابطی دارد، ممکن است که طرف کالا را آورده و با حداقل اسناد برای اینکه کمبود و بحران در کشور ایجاد نشود با نامه سازمان غذا و دارو کالا را ترخیص کرده باشد و حتی در بازار هم توزیع و مصرف شده باشد اما هنوز تسویه حساب ریالی و ارزی با بانک انجام نشده باشد. همه اینها قابل رسیدگی است.
در مواردی هم یک نفر می خواهد کالایی را از کشور X بیاورد اما بانک مرکزی ارز کشور Y را به او داده است، مثلا ارز یورو می خواسته به او یوان داده است اما در شرایط تحریم تا بخواهد انتقال ارز را انجام دهد ممکن است 6 ماه طول بکشد، در گذشته بانک مرکزی سه ماه برای تسویه حساب فرصت می داد الان 6 ماه شده است ولی 6 ماه هم ممکن است در برخی از موارد کم باشد. در مورد این شرکت هایی که اسامی آنها اعلام شده به راحتی می توان همه مسائل را ردیابی و رسیدگی کرد و با متخلفان برخورد کرد همه اینها حاصل وجود این سامانه هاست.
حالا عده ای می آیند با برخوردهای بچگانه یا از روی غرض ورزی این دستاوردها را تخریب می کنند. سامانه تیتک که ما در ایران داریم در سطح بین المللی قابل افتخار است. من در سال 2015 و 2016 به عنوان نماینده ایران رئیس ساز و کار کشورهای عضو who برای مبارزه با قاچاق و تقلب بودم. کشورهای مختلف از این نظر ارزیابی شدند و در ده ها جلسه جمهوری اسلامی جزو پیشروترین کشورها در مبارزه با تقلب و قاچاق اعلام شد. با استفاده از سامانه تیتک تمام فرآیند دارو از این نظر که کجا رفته، تحویل چه کسی شده، قیمت آن چطور است و ... همگی قابل ردیابی و رهگیری و کنترل اصالت است.

چرا این مسائل مطرح می شود مثلا ماجرای واردات داروی اوستین چی بود؟
دیناروند: نمی دانم یکسری افراد هستند که اهداف سیاسی دارند. یک کسی داروی تقلبی و قاچاق وارد کرده است و یک کلینیکی تخلف کرده و این داروی تقلبی و قاچاق را برای اینکه ارزانتر باشد بدون اینکه هیچ تاییدیه ای از سازمان غذا و دارو داشته باشد تهیه و مصرف کرده است و تعدادی از بیماران بیگناه را نابینا کرده است بعد می آیند آن را به سامانه تیتک وصل می کنند.

اگر قاچاق بوده چطور از کلینیک سر درآورده است؟
دیناروند: برای اینکه کلینیک تخلف کرده و از قاچاقچی خرید کرده است نه از داروخانه و نه از پخش رسمی دارو چون امکان ندارد از طریق سامانه رسمی داروی تقلبی وارد شود. در واقع کلینیک برای یک سود 300 تا 400 هزار تومانی رفته از قاچاقچی دارویی را خریده که فقط ظاهرش شبیه داروی اصلی بوده است. اینها همان زمان مشخص و اعلام شد حالا ربط دادن آن به تیتک خیلی بی انصافی است.

مسائلی که برای شما در مرداد 96 به وجود آمد چه بود؟
دیناروند: من از اهداف کسانی که برای من حاشیه درست کردند خبر ندارم اما عده ای فکر می کردند من یک کارمند و یک مدیری هستم که مثل بقیه اگر مدیر نباشیم بیکار کنار خیابان می مانم. نه من اصلا کارم مدیریت دولتی نیست. من استاد دانشگاه هستم. تقریبا 30 سال است که من هیئت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه تهران هستم. در رشته خودم جزو افراد شاخص ایران و جهان هستم و این لطف خداست. قفسه های اتاق من را نگاه کنید، صدها پایان نامه دانشجویی است که من استادش بودم، در همین اتاق صدها مقاله منتشر کردم. 15 سال پیش بنیانگذار مرکز تحقیقات نانو فناوری بودم و بیش از نصف مقالاتی که من منتشر کردم در حوزه نانو فناوری است. بنابراین سابقه من یک آدم علمی و دانشگاهی هستم که تصادفا رفتم و یک مسئولیت اجرایی گرفتم. در دوره ای که مسئولیت اجرایی نداشتم حاصل کارم فقط چاپ مقاله نبوده من با دانشجویانم صدها مقاله و دهها اختراع ملی و بین المللی داریم، اختراعاتی که من استاد پروژه بوده ام. در این مسیر افتخار داشتم که در تأسیس شرکت های دانش بنیان هم حضور داشته باشم.

شما و همسرتان؟
دیناروند: بله. همسرم هم یک دانشمند شناخته شده و جزو یک درصد دانشمندان برتر دنیاست و در سطح بین المللی دانشمند شناخته شده است. زمانی هم که شرکت دانش بنیان تأسیس کردیم تاریخش مشخص است. معلوم است که قبل از دوره مسئولیت من بوده است و هیچ ارتباطی به هم نداشته است. مدل فعالیت شرکت دانش بنیان این طور است که گروهی که صاحب دانش و مالکیت فکری هستند سرمایه ندارند، یک کسانی که سرمایه گذار هستند می آیند و در شرکت سرمایه گذاری می کنند و اکثریت سهام را صاحب می شوند. شرکت دانش بنیانی که ما تأسیس کردیم در زمینه نانوفناوری بود و قبل از زمانی بود که من مسئولیت اجرایی بگیرم.

یعنی قبل از سال 84؟
دیناروند: یکی از قبل 84 بود. از سال 84 تا 88 مسئول بودم. دو تای دیگر هم قبل از سال 92 و قبل از زمانی بود که برای دومین بار مسئول شدم. من و همسرم جزو 10 نفری بودیم که شرکت را تأسیس کردیم بعد هم سرمایه گذار آمد و سهم همه ما 10 نفر از شرکت به حدود 30 درصد کاهش یافت شد. البته بعد از جذب سرمایه گذار، من هیچگونه سهمی در این شرکتها ندارم و در اداره آنها هم هیچگونه مسئولیتی نداشته و ندارم.
ولی نام شما در شرکت بود؟
دیناروند: بله نام من در تاسیس شرکتها بوده است. ولی این تاسیس مربوط به زمانی است که من مسئولیت اجرایی نداشته ام. فراموش نشود که این شرکتها، شرکتهای دانش بنیان هستند نه شرکتهای تجاری و وارد کننده دارو. مطلب مهمتر اینکه من به هنگام پذیرش مسئولیت نیز موضوع را شفاف به دکتر هاشمی اعلام کردم و در دوره مسئولیتم نیز هیچ دخالتی در تصمیم گیری مربوط به این دو شرکت نداشته ام.
زمانی که دکتر هاشمی از من دعوت کرد، به او گفتم که به این دلیل نمی خواهم مسئولیت بگیرم ولی ایشان گفتند که اشکالی ندارد. چون شما مسئولیتی در آن شرکتها ندارید و من به شما اطمینان دارم. حالا می گویند این تضاد منافع است و باعث سوگیری می شود ولی یک نفر یک شاهد بیاورد که من منفعتی به این شرکت رسانده انم، گردنم از مو باریک تر.
در شرکت عبیدی هم بودید؟
دیناروند: بله من یک دوره دوساله که باز هم مربوط به زمانی است که مسئولیت اجرایی نداشته ام عضو غیر موظف این شرکت بوده ام. در کارنامه کاری من در زمانی که مسئولیت اجرایی نداشته ام در حداقل 10 شرکت تولیدی عضو هیئت مدیره بوده ام البته نه به صورت همزمان بلکه در زمانهای مختلف. اما همزمان با مسئولیت در وزارت بهداشت که هیئت مدیره نبودم. من 30 سال سابقه داروسازی دارم ولی 8 سال سابقه مسئولیت دولتی دارم. قبل از اینکه بیایم در وزارت بهداشت مسئولیت بگیرم 7 سال مدیرعامل یک شرکت دارویی در گروه 15 خرداد بودم.
در زمان ریاست سازمان غذا و دارو هم هیئت مدیره بودید؟
دیناروند: به هیچ عنوان. حالا حضرات به دروغ می گویند، همزمان بوده. دروغ می گویند. اشتباه می کنند. زمانی که دکتر هاشمی به من پیشنهاد داد و من نمی خواستم. به دکتر هاشمی توضیح دادم ولی بعد که قرار شد بیایم وزارت بهداشت، از هیئت مدیره، کتبا و رسما استعفا دادم و این استعفا درست سه هفته قبل از پذیرش مسئولیت من صورت گرفته است. ولی برای اینکه جانشین من را تعیین کنند باید مجمع برگزار می کردند، شرکت سهامی عام است، نمی توانند بلافاصله انتخاب کنند. باید یک ماه قبل از مجمع دعوتنامه بدهند این طور بود که انتخاب جایگزین من حدود دو ماه طول کشید ولی من آنجا نبودم و حتی اگر فردی را هم انتخاب نمی کردند به من ربطی نداشت.
من یک داروسازم مگر می دانستم قرار است مسئولیت بگیرم. من عضو هیات مدیره یک شرکت خوشنام با سابقه طولانی فعالیت تولیدی بوده ام. طبیعتا برای کارم هم حقوق و پاداش می گرفتم. اما اصلا من همزمان دو جا نبودم ظاهرا حضرات نمی خواهند حقیقت را قبول کنند.

چرا؟
دیناروند: من واقعا دلیل این اصرار و دروغگویی و لجاجت را نمی فهمم و آن را خیلی نامردی می دانم و واقعا دلیلی برای دشمنی آنها با خودم نمی بینیم.
البته از نظر سیاسی با شما هم جناح هستند؟
دیناروند: بله. این حضرات می گویند چون ما سیاسی نیستیم افراد هم گروه خودمان را هم می زنیم. به نظر من نوعی منفعت طلبی پشت این قضیه است و کسانی که این پرونده سازی ها را می کنند لزوما خود این افراد نیستند، پشت هایی دارند که من در جریان نیستم.

شما تابعیت کشور دیگری غیر از ایران را دارید؟
دیناروند: این هم از آن دروغ های شاخداری است که می گویند. من در انگلستان دکترا گرفتم. 25 سال است که من بعد از دکترا به ایران برگشته ام. در این مدت به عنوان هیئت علمی می توانستم برای فرصت مطالعاتی به خارج بروم چون طبق قانون اعضای هیئت علمی می توانند هر 5 سال یکبار به سفر خارجی و فرصت مطالعاتی بروند ولی من حتی یکبار هم فرصت مطالعاتی نرفتم. همسرم هم فقط یکبار فرصت مطالعاتی رفت اما بعد از 4.5 ماه خورد به زمانی که من در سال 84 مسئولیت گرفتم و برگشت ایران. اردیبهشت 84 رفت و مهر 84 برگشت. بنده و خانواد ام هم هیچ وقت نه درخواست تابعیت داشته ام و نه درخواست اقامت.
پس این حرف ها از کجا می آید؟
دیناروند: دروغ است. یک وقتی فردی زن و پچه اش خارج است می توانند به او بچسبانند. اینکه بخواهند کشف کنند من تابعیت جایی را دارم یا ندارم کار سختی نیست. پاسپورت من هست. در این مدت 30 سال هر جا مسافرت رفتم یا با پاسپورت دولتی بوده یا پاسپورت شخصی، نگاه کنند به جز جاهایی مثل ترکیه که ویزا نمی خواهد. آیا کشوری بوده که من بدون ویزا رفته باشم.
پس چرا دکتر هاشمی زیر بار جا به جایی شما رفت؟
دیناروند: رفتن من کاری به دکتر هاشمی نداشت. زمانی که در سال 94 علیه من هجمه هایی شروع شد، من استعفا دادم. ایشان به هر دلیل به من لطف داشتند یا نگران وضعیت دارویی کشور بودند و زیر بار نرفتند و استعفا را نپدیرفتند. در سال 95 دوباره استعفا دادم چون فشار روی من خیلی زیاد بود. به دکتر هاشمی هم گفتم من واقعا نمی توانم مسئولیت اداری خود را در زمانی که مجبورم مرتبا از خودم دفاع کنم، به خوبی انجام دهم و دوست ندارم همه انرژی ام را برای دفاع از خودم بگذارم. در سال 96 که دولت تمام شد دیگر منتظر نشدم که استفعای من را بپذیرند و وزارت بهداشت را ترک کردم. پس بنده تا آخر دولت یازدهم مشغول کار بودم و در دولت دوازدهم هم از اولش نبودم و این ادعا که دکتر هاشمی من را عزل کرد درست نیست.

دو سال از آن زمان می گذرد چرا هنوز این موضوع در رسانه ها جریان دارد؟
دیناروند: اینها دیگر به نفس بیمار افراد مربوط است. آقای توکلی در زمانی که من مسئول بودم حق داشت از من ایراد بگیرد و انتقاد کند. بنده هم قبول دارم چون مسئولیت داشتم باید پاسخگو می بودم. ولی بعد از دو سال دوباره این مسائل دروغ را رسانه ای کردن نشان می دهد که حسن نیتی در کار نیست و هدف ایشان مطرح کردن خودشان و تخریب من است. بالاخره اتهامی علیه من زده شد، در دستگاه قضایی پرونده ای تشکیل شد. آن پرونده رسیدگی شد و نتیجه آن هم ختم و منع تعقیب بنده بود.
اتهام شما چه بود؟
دیناروند: همین اتهاماتی که آقای توکلی مطرح می کند.
پرونده مختومه شد؟
دیناروند: آن ادعاهایی که داشتند مختومه شد اما اگر آقای توکلی ادعایی دارد، کاری ندارد بگذارند دستگاه قضایی رسیدگی کند.
اتهامی که برای شما مطرح کرده اند، چیست؟
دیناروند: سوء استفاده از موقعیت. همین مسائلی که مطرح می کنند. سامانه تیتک. به دروغ می گویند در دوره من واردات اضافه شده. در حالی که آمار رسمی کشور نشان می دهد که واردات دارو در دوره مسئولیت من کم شده است. می گویند قیمت داروها در دوره من کنترل نشد اما دروغ می گویند. در آن دوره قیمت تمام داروهای وارداتی بدون استثنا کم شد. گفته اند در دوره من به شرکتهایی پروانه دارو داده شد، در حالی که رئیس سازمان غذا و دارو دخالتی در صدور پروانه ندارد. فکر می کنند رئیس سازمان غذا و دارو نشسته و اجازه دارد که پروانه صادر کند. اصلا این گونه نیست حتی وزیر هم چنین اختیاری ندارد چون باید دستور دهد و تخلف است. همه این کارها مکانیزم دارد.
در مورد واردات و تولید چطور؟
دیناروند: همه فرایندها در ادارات کل مربوطه انجام می شود و ربطی به رئیس سازمان ندارد. در ادارات کل نیز کمیته ای وجود دارد و تصمیم می گیرد.

امضاهای طلایی وجود دارد؟
دیناروند: ما تا جایی که توانستیم امضاهای طلایی را حذف کردیم. در دوره ای که من مسئول بودم. هیچ مجوزی با امضای رئیس سازمان غذا و دارو صادر نشد همه مجوزها با امضای مدیر کل مربوطه صادر شد اما مدیر کل هم بدون تایید کمیته یا کمیسیون مربوطه نمی تواند پروانه صادر کند.

ولی رئیس سازمان از صدوز مجوزها مطلع است؟
دیناروند: بله، عضو کمیته است. پروانه ها با امضای مدیر کل است، رئیس سازمان رئیس کمیته است و مدیر کل مربوطه هم دبیر کمیته است. در مورد دارو 11 نفر عضو کمیته هستند. دو نفر حقوقی از سازمان غذا و داروست و هفت نفر از خارج سازمان هستند و همه تصمیمات کمیته مثلا کمیته دارو با رأی گیری مخفی انجام می شود در مورد تجهیزات پزشکی هم همین کار را کردیم تا امضای طلایی حذف شود. امضای طلایی جایی است که امضا کردن یا امضا نکردن یک نفر تعیین کننده باشد در حالی که کمیسیون تصمیم می گیرد و اگر کمیسیون را حذف کنیم چه چیزی جای آن بگذاریم. واقعا فرمول بهتری پیدا نکردیم.
پس چرا دکتر نمکی از این فساد بزرگ صحبت کرده است؟
دیناروند: زمانی می توانیم بگوییم در یک سازمان امضای طلایی کاملا حذف شده که تمام فرآینده های آن بر پایه فناروی اطلاعات انجام شود و سلیقه در کار نباشد. در سازمان غذا و دارو این کار تا حدود زیادی انجام شده است ولی هنوز تمام نشده و در حال تکمیل است. حالا می خواهند رأی گیری کمیسیون ها را هم آنلاین اعلام کنند که کار خوبی است. هر کس روشی دارد. درباره روش دکتر نمکی برای مقابله با فساد نظر من این است که باید قبل از اینکه حرفی بزنیم عمل کنیم. من فکر نمی کنم نسبت به بقیه سازمان ها، سازمان غذا و دارو متفاوت است. تخلف هر جا ممکن است اتفاق بیفتد. بهترین راه پیشگیری است و قدم اول در مبارزه با فساد حذف ارز 4200 تومانی است.

سهم تولید داخل دارو چقدر است؟
دیناروند: زمانی که من مسئولیت را در اواسط سال 92 تحویل گرفتم سهم ریالی تولید داخل دربازار دارو حدود 61 درصد بود و زمانی که مسئولیت را تحویل دادم این میزان به 70 درصد رسیده بود. اگر با همین روال جلو برویم پیش بینی می کنیم که در دو سه سال آینده به حدود 75 درصد سهم بازار دارو تولید داخل برسیم. از نظر کمی حدود 20 سال است که سهم داروی ایرانی در بازار داخل حدود 95 تا 98 درصد است اما باید به دنبال افزایش سهم ریالی باشیم و مهمتر از آن تلاش برای دستیابی به تراز تجاری دارو مثبت در کشور است.

راه حل مثبت شدن تراز تجاری دارو نیز حمایت از شرکت های دانش بنیان است وهمین شرکتی که دانشجویان من تاسیس کرده اند سال گذشته توانست برای اولین بار به عنوان یک شرکت ایران به ترکیه دارو صادر کند. آن هم نه یک داروی معمولی بلکه یک نانو داروی با فناوری بالا. این دارو که یک نانو آلبومین ضد سرطان حاوی پکلی تکسل است که اکنون در 13 کشور دیگر در حال ثبت است.

این برخوردهایی که با شما شد، شما را بی انگیزه کرده است؟
دیناروند: حتما اثر منفی دارد. الان قسم می خورم که دیگر مسئولیت دولتی قبول نمی کنم مگر خنجر بگذارند روی گردنم. چون یک عده ای با نامردی، بی انصافی و دروغ تمام مرا تخریب کردند و واقعا دستگاه های امنیتی باید چک کنند چه دلیلی دارد ادعاهای آقایان اول از آمدنیوز و VOA منتشر می شود، بعد خودشان در داخل مطرح می کنند. یعنی اول این رسانه ها مرا خراب می کنند بعد در داخل حضرات. چه ارتباطی بین اینها وجود دارد.
ممکن است از ایران بروید؟
دیناروند: نه. هیچگاه به این مرحله نمی رسم. به اندازه ای به این کشور و نظام وابسته هستم که امکان قطع شدن من وجود ندارد. ما سخت ترین روزهای جنگ را پشت سر گذاشته ایم، دوستان من شهید شده اند. رفیق هم اتاقی من دکتر یارقلی شهید شد و من خودم را وامدار اینها می دانم. تخریب ها باعث نمی شود ناامید بشوم، مسئولیت اجرایی قطعا نمی پذیرم. مسئولیت دولتی نمی پذیرم اما کارم را در حوزه علم و فناوری دارو ادامه می دهم. من کار دولتی و اجرایی را بوسیده ام و کنار گذاشته ام. کار من در دانشگاه و تحقیقات و خدمات علمی و فناوری است.

الان افتخار می کنم که با دستور دکتر ستاری، معاون علمی رئیس جمهوری پروژه یک شتاب دهنده در حوزه نانو را مدیریت می کنم و دهها شرکت در حوزه نانو در هفت هشت سال آینده راه اندازی می شوند و در حوزه هایی که علاقه دارم مثل مثبت شدن تراز تجاری دارویی کشور و افزایش صادرات و توسعه تولیدات «های تک» فعالیت می کنم تا برای کشور اشتغال و ثروت ایجاد کنیم.

به دکتر کریمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی هم گفته ام اگر تمام حقوق و بورسیه ای که خودم و همسرم در 30 سال گذشته دریاقت کرده ایم را حساب کنید، دو سه برابر آن را تا کنون شرکت دانش بنیانی که از مرکز ما بیرون آمده و در مرکز رشد دانشگاه مستقر است به صورت رویالتی و اجاره به دانشگاه پس داده است. همین شرکت تاکنون 4 تا 5 میلیون دلار صادرات داشته است و من این مسیر تولید داروهای hi-tech را ادامه می دهم.جهان صنعت